گزارشی از سینمای کودک فلسطینی/سینمایی که در برابر سانسور جهانی ایستاده است
روز جهانی کودک فلسطینی بهانه ای است برای بررسی سینمای مظلوم ترین بچه های جهان. کمتر تصویری از آنان در سینمای جهان دیده می شود اما آنچه که توسط فیلمسازان جهان خصوصا عرب ساخته شده است روایت های مهمی از زندگی، آوارگی، جنگ، امید و آرزو است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، 9 مهر روز جهانی کودکان فلسطینی است.
روزی که دیگر تنها به یک روز خلاصه نمی‌شود بلکه هر روز و هر ماه و هر سال جهانیان است.
بعد از جنایت اخیر اسرائیل علیه مردم غزه، شاهد کشت‌و‌کشتار دقیقه‌ای کودکان مظلومی هستیم که هیچ پناهی ندارند.
کودکانی که حق‌شان بازی و شادی و مدرسه است، زیر بمباران دشمنان خون‌خوار مدام از گوشه‌ای به گوشه‌ی دیگر در حال حرکت‌اند.
اما سهم آنان از سینما و هنر هفتم چیست؟
طبیعتاً سینمایی که در خرابه‌ها در کار نیست و آنان شاید مدت‌ها باشد که هیچ فیلمی را ندیده باشند.
فیلمسازان فلسطینی نیز جدای از آنان که در غزه یا کرانه باختری هستند –که احتمالاً کاری نمی‌توانند بسازند، اگر جان سالم به‌در برند– در بیرون از فلسطین نیز با سانسورها و ممنوعیت‌های فراوانی کار می‌کنند.
زیرا لابی‌های صهیونیستی در سینما و رسانه‌های جهان، قطعاً فشارها و تهدیدهای فراوانی را علیه آنان به کار خواهند بست چنان‌چه در این گزارش مصادیقی از آن را اشاره خواهیم کرد.
با این توصیف، فیلم‌های خوبی درباره‌ی کودکان فلسطینی ساخته شده است که عموم آن‌ها در قالب مستند است و تعداد کمتری در قالب داستانی ساخته شده است.
فیلم‌هایی که عموماً درباره‌ی رنج‌ها و مشکلات فراوان از یک سو و از سوی دیگر امیدها و آرزوهای کودکانی صحبت می‌کند که در انتظار روشنای صبح پیروزی و آزادی‌اند.
ساخته شدن فیلم «صدای هند رجب» که توانسته جوایز مهمی را تا به امروز در جشنواره‌های سینمایی به‌دست آورد و هم‌زمانی آن با ایام منتهی به روز جهانی کودک فلسطینی، بهانه‌ی خوبی شد تا یک‌بار ببینیم که سینمای جهان برای روایت زندگی سخت اما امیدوارانه‌ی کودکان فلسطینی چه کرده است؟
این گزارش نشان می‌دهد که اتفاقات خوبی در جهان سینما برای فلسطین و کودکان آن رخ داده است و شاید فیلم تازه‌ی کوثر بن هنیه آغازگر یک جریان جدی در سینمای دنیا برای فلسطینیان باشد.
چیزی که البته خیلی پیش‌تر در کشور ما با فیلم ماندگار «بازمانده» ساخته‌ی مرحوم سیف‌الله داد رخ داده بود.
کودکان بدون کودکی (1980)
شاید بتوان قدیمی‌ترین فیلمی که درباره‌ی کودکان فلسطینی ساخته شده باشد را فیلم «کودکان بدون کودکی» دانست.
فیلمی به کارگردانی خدیجه حباشنه، نویسنده و فعال فرهنگی فلسطینی که در سال 1980 ساخته شده است.
خدیجه حباشنه همکاری خود را با واحد فیلم فلسطین به‌عنوان داوطلب آغاز کرد و در سال 1974، زمانی که واحد فیلم به مؤسسه سینمای فلسطین (PCI) تبدیل شد، به‌طور تمام‌وقت به کار خود ادامه داد.
بین سال‌های 1976 تا 1982، او رئیس بخش بایگانی و سینماتک در PCI بود.
او فیلمنامه نوشت و دو فیلم مستند از جمله «کودکان بدون کودکی» که با نام «کودکان با این وجود» نیز شناخته می‌شود، و «زنانی از فلسطین» که در جریان حمله‌ی اسرائیل به لبنان در سال 1982 از دست رفت، کارگردانی کرد.
او از اعضای بنیان‌گذار بود و بین سال‌های 1980 تا 2009 به‌عنوان عضو کمیته‌ی اجرایی اتحادیه‌ی عمومی زنان فلسطین (GUPW) فعالیت داشت.
او همچنین از اعضای بنیان‌گذار و معاون رئیس مرکز مطالعات زنان در اردن (1989–1992) بود.
حباشنه علاوه بر سینما، به‌طور گسترده در مورد مسائل زنان نیز کار کرده و تعدادی کتاب و مقاله در این زمینه تدریس و منتشر کرده است.
او کمپین‌های ملی برای افزایش مشارکت زنان در انتخابات در اردن (1996) و در فلسطین (2002–2005) را هماهنگ کرده است.
حباشنه همچنین عضو هیئت‌مدیره‌ی مرکز تحقیقات و اسناد زنان فلسطینی (PWRDC) است و در سازمان‌های مختلف حقوق حقوق بشری و فرهنگی فعالیت دارد.
این فیلم به بررسی زندگی کودکان فلسطینی در اردوگاه فلسطینیان می‌پردازد.
کودکانی که نه تنها خانه، بلکه کودکی خود را نیز از دست داده‌اند.
فیلم با تأکید بر تناقض میان واقعیت زندگی این کودکان و مفاد اعلامیه‌های جهانی حقوق کودک، مخاطب را به تأملی عمیق دعوت می‌کند.
این فیلم که توسط مؤسسه سینمای فلسطین و اتحادیه عمومی زنان فلسطینی تهیه شده است، حول زندگی یتیمان شهدای تل زعتر، در بیت‌الصمود، کمپی که توسط GUPW - اتحادیه‌ی سراسری کارگران فلسطین - برای آن‌ها تأسیس شده است، می‌چرخد.
این فیلم از طریق زندگی این کودکان، رنج‌هایی را که کودکان فلسطینی در اردوگاه‌های آوارگان و تحت اشغال اسرائیل متحمل می‌شوند، نشان می‌دهد و بر تناقض بین اعلامیه‌ی بین‌المللی حقوق کودک و واقعیت شرایط زندگی کودکان فلسطینی تمرکز دارد.
متولد غزه (2014)
این مستند تأثیرات جنگ تابستان 2014 بر زندگی 10 کودک فلسطینی را بررسی می‌کند.
فیلم با نگاهی انسانی، روزمرگی کودکانی را به تصویر می‌کشد که پس از تجربه‌ی وحشت جنگ، همچنان در تلاش برای بازسازی زندگی خود هستند.
«متولد غزه» نامزد دریافت جایزه‌ی اسکار شد و توانست توجه جهانی را به واقعیت‌های تلخ زندگی در غزه جلب کند.
این فیلم توسط هرنان زین ساخته شده است؛ خبرنگار، نویسنده، تهیه‌کننده و فیلم‌ساز آرژانتینی-ایتالیایی جنگی اهل مادرید، که از سال 1994، به سراسر جهان برای کارگردانی فیلم‌های مستند و دیگر فعالیت‌های رسانه‌ای سفر کرده است.
حاصل یکی از سفرهای او ساختن فیلم «متولد غزه» است.
او همچنین فیلم دیگری با عنوان «متولد سوریه» را نیز ساخته که درباره‌ی جنگ در سوریه است.
فرها (2021)
بیشتر آثار ساخته‌شده درباره‌ی فلسطین مستند است و کمتر فیلم درام ساخته شده است اما «فرها» که فیلم جدیدی هم محسوب می‌شود یکی از آن فیلم‌هایی است که خشم اسرائیلی‌ها را برانگیخت و آنان را وادار به تلاش برای بایکوت فیلم کرد.
این فیلم درامی تکان‌دهنده درباره‌ی دختری فلسطینی است که در جریان روز نکبت 1948 و پس از حمله‌ی صهیونیست‌ها به روستایش، در انباری توسط پدرش پنهان می‌شود و از منفذی شاهد فجایع اسرائیل علیه خانواده و مردم روستایش است.
کارگردان فیلم، دارین سلام، در مصاحبه‌ای گفته بود که برخی از اعضای گروه تولید هنگام فیلم‌برداری در پشت‌صحنه گریه می‌کردند؛ چرا که آن صحنه‌های تلخ یادآور خاطرات خانوادگی و روایت‌های نسل‌های گذشته‌شان بود.
فیلم در راتن‌تومیتوز، سایت امتیازدهی به فیلم‌ها، امتیاز 100٪ را دریافت کرد و سی‌ان‌ان آن را اثری دانست که تصویری نادر از وقایع منتهی به تأسیس اسرائیل ارائه می‌دهد.
پس از پخش این فیلم در نتفلیکس، «فرها» با واکنش‌های تند سیاست‌مداران اسرائیلی مواجه شد؛ از لغو بودجه‌ی سینماهایی که قصد نمایش آن را داشتند تا کمپین‌های منفی در IMDB.
با این حال، این فشارها نتیجه‌ی معکوس داد و فیلم با استقبال گسترده‌تری روبه‌رو شد و کار به جایی رسید که از همین سایت نمره‌ی بسیار خوب 8 را از 91 هزار کاربر گرفت.
سلام در واکنش به انتقادات مخالفین فیلم و طرفداران اسرائیل گفت: «آنچه نشان دادم، در مقایسه با واقعیت‌های قتل‌عام‌ها، بسیار کوچک بود.
اما همین صحنه‌ی تار و خارج از فوکوس (که صحنه‌ی کشتار دسته‌جمعی خانواده‌ی فلسطینی توسط صهیونیست‌ها است)، خشم برخی را برانگیخت.
انکار نکبت، انکار هویت من است.»
«فرها» برنده‌ی جایزه‌ی بهترین فیلم بلند جوانان در جوایز سینمایی آسیا پاسیفیک 2022 و بهترین فیلم در جشنواره‌ی دریای سرخ عربستان 2021 و نماینده‌ی اردن در بخش بهترین فیلم بلند بین‌المللی در نود و پنجمین دوره‌ی جوایز اسکار بود.
چندین نامزدی نیز برای این فیلم در جشنواره‌های گوناگون ثبت شده است.
از نگاه یک کودک (2025)
این مستند توسط گروه بین‌المللی دفاع از کودکان - فلسطین تهیه شده و با استفاده از شهادت‌های مستقیم و تصاویر واقعی، زندگی کودکان غزه را پس از خشونت‌های اخیر روایت می‌کند.
فیلم، صدای کودکانی را بازتاب می‌دهد که از نسل‌کشی جان سالم به‌در برده‌اند و اکنون از دل ویرانی، تجربه‌های خود را بازگو می‌کنند.
مصاحبه‌ها در طول یک سال، از نوامبر 2023 تا اکران رسمی در فوریه‌ی 2025، ضبط شده‌اند و تصویری بی‌واسطه از کوچک‌ترین قربانیان جنگ ارائه می‌دهند.
اسم فیلم‌ساز این فیلم و عوامل آن موجود نیست و تنها اسم Defense for Children International - Palestine - گروه بین‌المللی دفاع از کودکان فلسطین موجود است.
این فیلم در سایت این گروه قابل مشاهده است.
هند رجب (2025)
فیلم «صدای هند رجب» به کارگردانی کوثر بن هنیه، داستان جان‌سوز دختر شش‌ساله‌ای را روایت می‌کند که پس از کشته‌شدن خانواده‌اش در حمله‌ی هوایی، چند ساعت در خودرویی ویران‌شده گرفتار شد و با تماس تلفنی از هلال احمر فلسطین تقاضای کمک کرد.
تماس بیش از یک ساعت ادامه یافت، اما آمبولانس اعزام‌شده هدف حمله قرار گرفت و تیم امدادی جان باختند.
هند نیز در نهایت به شهادت رسید.
این اثر مستند-داستانی، با بازسازی لحظات پایانی زندگی هند، تصویری دردناک از بی‌رحمی جنگ و بی‌پناهی کودکان ارائه می‌دهد.
فیلم در جشنواره‌ی سن سباستین جایزه‌ی بهترین فیلم از نگاه مخاطبان را دریافت کرد و در جشنواره‌ی ونیز موفق به کسب شیر نقره‌ای شد.
بن هنیه در مصاحبه‌ای گفت: «وقتی صدای ضبط‌شده‌ی هند را شنیدم، همه چیز تغییر کرد.
می‌دانستم باید این فیلم را بسازم.
با مادر هند و کسانی که آن‌سوی تماس بودند، مفصل صحبت کردم.
این فیلم، نه فقط یک روایت، بلکه یک وظیفه‌ی انسانی بود.»
بن هنیه گفته بود که در حال آماده شدن برای کمپین اسکار فیلم «4 دختر» خود از کشور تونس بود که یک‌باره همه‌ی کارهای آن را متوقف کرد و مشغول ساخت فیلم «صدای هند رجب» شد.
این فیلم که این روزها در جشنواره‌های سینمایی حضور دارد، به یکی از نادرترین فیلم‌های سینمایی همه‌ی دوران درباره‌ی فلسطین تبدیل شده که نه تنها جوایز مهمی را کسب می‌کند بلکه چهره‌های سینمایی مهم نیز آن را همراهی کرده و از آن حمایت می‌کنند.
به‌طور مشخص برد پیت به همراه خواکین فینیکس، رونی مارا، آلفونسو کوارون و جاناتان گلیزر به‌عنوان تهیه‌کننده‌ی اجرایی در فیلم فلسطینی «صدای هند رجب» حضور دارند.
«صدای هند رجب» قطعاً و بدون شک راهی جدید به‌سوی نه تنها سینمای کودکان فلسطینی بلکه به‌سوی کل فلسطین باز کرده است.
حمایت آن توسط چهره‌های نامدار و جشنواره‌های معتبر مسیر جدید، جدی و معتبری را گشوده که اگر توسط دیگر فیلمسازان جهان خصوصاً کشورهای عربی ادامه پیدا کند، قطعاً نسل نویی از سینماگران و جریان تازه‌ای فیلم‌های سینمایی، جهان سینمای فلسطینی را تشکیل خواهند داد و هیمنه‌ی لابی‌های صهیونیستی در سینما نیز ضعیف و شکسته خواهد شد.
کوثر بن هنیه عکس هند رجب را در جشنواره ونیز در دست گرفته است
فیلم‌های کودکان فلسطینی به‌خاطر توجه به مهجوریت و مظلومیت جان‌سوزی که کودکان آن دیار دارند، ظرفیت به‌مراتب بهتری برای رساندن پیام مظلومیت و ایجاد خشم و انزجار از اسرائیل در اذهان و افکار عمومی جهان، در نسبت با فیلم‌های بزرگ‌سالان و موضوعات دیگر اقشار جامعه‌ی فلسطینی دارد.
زیرا بحث از کودکان، بحث از آینده و بقای نسل و حیات یک ملت است.
ملتی که اگرچه نزدیک به یک قرن است تحت اشغال و ظلم‌اند، اما همین کودکان بوده‌اند که پرچم آزادی‌خواهی و مبارزه را از دوش نیاکان خود گرفته‌اند، آن را حمل کرده‌اند و به نسل بعدی سپرده‌اند.
آری، سینمای کودک فلسطینی، سینمای حیات و امید این ملت مظلوم و ستم‌کشیده است.
این گزارش به ارائه‌ی مهم‌ترین و معروف‌ترین فیلم‌هایی که درباره‌ی کودک فلسطینی ساخته شده است پرداخت.
بدون شک فیلم‌های دیگری در گونه‌های پویانمایی، مستند، فیلم و سریال نیز در کشورهای مختلف، خاصه عربی، باید ساخته شده باشد.
انتهای پیام/
