تأملی بر راهبرد چندلایه اردوغان در مجمع عمومی سازمان ملل
به گزارش مشرق، کانال تلگرامی اندیشکده زاویه مطلبی با عنوان تأملی بر راهبرد چندلایه اردوغان در مجمع عمومی سازمان ملل منتشر کرد.
سیاست خارجی ترکیه در دوره اردوغان بر پایه چند اصل راهبردی استوار است که می‌توان آن‌ها را در چارچوب مفاهیم روابط بین‌الملل تحلیل کرد:
چندجانبه‌گرایی عمل‌گرایانه: ترکیه تحت رهبری اردوغان از یک سو به حفظ روابط با قدرت‌های غربی، به‌ویژه ناتو و ایالات متحده، پایبند است و از سوی دیگر، روابط خود با قدرت‌های شرقی مانند روسیه و چین را تقویت می‌کند.
این رویکرد چندجانبه‌گرایانه، که ریشه در توازن‌سازی استراتژیک دارد، به ترکیه امکان می‌دهد تا در نظام بین‌الملل دوقطبی یا چندقطبی، انعطاف‌پذیری خود را حفظ کند.
سخنرانی اردوغان در سازمان ملل و تأکید بر همکاری با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در موضوعاتی مانند سوریه و پروژه‌های اقتصادی نظیر کریدور ترانس-خزر، نشان‌دهنده این رویکرد است.
نقش‌آفرینی منطقه‌ای با تأکید بر هویت فرهنگی: ترکیه با تکیه بر هویت ترکی-اسلامی و ارتباطات تاریخی با مناطق بالکان، آسیای مرکزی، و خاورمیانه، خود را به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای معرفی می‌کند.
حمایت از ترک‌های قبرس و تقویت سازمان کشورهای ترک، نمونه‌هایی از این اصل هستند که اردوغان در سخنرانی خود به آن‌ها اشاره کرد.
این رویکرد به‌عنوان بخشی از سیاست هویت‌محور، به ترکیه امکان می‌دهد تا نفوذ خود را در مناطق همسایه گسترش دهد.
دیپلماسی ارزش‌محور با تمرکز بر عدالت جهانی: اردوغان در سخنرانی خود با تأکید بر مسائل فلسطین، سوریه، و کشمیر، دیپلماسی ترکیه را به‌عنوان مدافع مظلومان و عدالت جهانی معرفی کرد.
این رویکرد، که می‌توان آن را دیپلماسی اخلاقی نامید، به‌دنبال کسب مشروعیت بین‌المللی و جلب حمایت افکار عمومی جهانی است.
انتقاد شدید از اقدامات اسرائیل در غزه و دعوت به آتش‌بس فوری، نمونه‌ای از این استراتژی است که با هدف تقویت جایگاه اخلاقی ترکیه در نظام بین‌الملل دنبال می‌شود.
ژئواستراتژی اقتصادی: ترکیه با پروژه‌های زیرساختی مانند کریدور ترانس – خزر و خط آهن باکو – تفلیس – قارص، به‌دنبال تبدیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود به یک مزیت اقتصادی است.
این رویکرد، که در چارچوب اقتصاد سیاسی بین‌الملل قابل تحلیل است، به ترکیه امکان می‌دهد تا در زنجیره‌های تأمین جهانی نقش کلیدی ایفا کند و وابستگی خود به بازیگران خاص را کاهش دهد.
بهره‌برداری اردوغان از اجلاس سازمان ملل
اردوغان از تریبون سازمان ملل به‌عنوان یک فرصت جهانی برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی ترکیه بهره‌برداری کرد.
این بهره‌برداری را می‌توان در چند محور اصلی تحلیل کرد:
تقویت جایگاه ترکیه به‌عنوان مدافع حقوق فلسطین: اردوغان با تمرکز بر بحران غزه و استفاده از عباراتی مانند «نسل‌کشی» و «بربریت» برای توصیف اقدامات اسرائیل، تلاش کرد تا ترکیه را به‌عنوان صدای اصلی دفاع از فلسطینیان در صحنه جهانی معرفی کند.
این موضع‌گیری، که با نمایش تصاویر شرایط غزه همراه بود، به‌دنبال جلب حمایت کشورهای اسلامی و افکار عمومی جهانی بود.
از منظر دیپلماسی عمومی، این اقدام به تقویت سرمایه اجتماعی ترکیه در جهان اسلام کمک کرد و به‌عنوان ابزاری برای افزایش نفوذ منطقه‌ای آنکارا عمل کرد.
تثبیت نقش ترکیه در ثبات‌سازی منطقه‌ای: اردوغان با اشاره به حمایت ترکیه از سوریه پس از تحولات اخیر و تأکید بر همکاری با بازیگران منطقه‌ای مانند کشورهای خلیج فارس، تلاش کرد تا ترکیه را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در ثبات‌سازی خاورمیانه معرفی کند.
این رویکرد، که در چارچوب نظریه‌های هژمونی منطقه‌ای قابل تحلیل است، به ترکیه امکان می‌دهد تا در مذاکرات منطقه‌ای و بین‌المللی جایگاه محوری داشته باشد.
همچنین، تأکید بر حمایت از عراق و افغانستان، نشان‌دهنده تلاش آنکارا برای گسترش نفوذ خود در مناطق بحران‌زده است.
ترویج اصلاحات در نظام بین‌الملل: اردوغان با انتقاد از ساختار کنونی سازمان ملل و حمایت از ابتکار UN80، به‌دنبال تقویت جایگاه ترکیه به‌عنوان یک بازیگر اصلاح‌طلب در نظام بین‌الملل بود.
این رویکرد، که در چارچوب نظریه انتقادی روابط بین‌الملل قابل بررسی است، به ترکیه امکان می‌دهد تا به‌عنوان یک قدرت میانه، نقشی فعال در بازتعریف قواعد جهانی ایفا کند.
شعار «جهان بزرگ‌تر از پنج است» که اردوغان در مقاله خود در نیوزویک نیز مطرح کرد، نشان‌دهنده تلاش ترکیه برای به چالش کشیدن هژمونی قدرت‌های بزرگ در شورای امنیت است.
تقویت روابط اقتصادی و دیپلماتیک با غرب: لغو تعرفه‌های اضافی بر محصولات آمریکایی همزمان با سفر اردوغان به نیویورک و تأکید بر هدف تجارت 100 میلیارد دلاری با آمریکا، نشان‌دهنده تلاش ترکیه برای بهبود روابط با غرب، به‌ویژه ایالات متحده، است.
این اقدام، که در چارچوب دیپلماسی اقتصادی تحلیل می‌شود، به ترکیه امکان می‌دهد تا فشارهای ناتو و غرب را کاهش داده و همزمان از فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارجی بهره‌مند شود.
دیدار با سرمایه‌گذاران آمریکایی در کنفرانس ترکیه – آمریکا نیز بخشی از این استراتژی بود.
مدیریت بحران‌های منطقه‌ای از طریق دیپلماسی فعال: اردوغان با اشاره به مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان، فرآیند آنکارا برای حل مناقشه سومالی و اتیوپی، و تلاش برای آتش‌بس در اوکراین، دیپلماسی فعال ترکیه را به نمایش گذاشت.
این رویکرد، که در نظریه‌های میانجی‌گری بین‌المللی ریشه دارد، به ترکیه امکان می‌دهد تا به‌عنوان یک میانجی معتبر در مناقشات منطقه‌ای و جهانی شناخته شود.
از منظر علمی، سیاست خارجی ترکیه تحت رهبری اردوغان ترکیبی از واقع گرایی عمل‌گرایانه، آرمان خواهی نهادگرا، و دیپلماسی هویت‌محور است.
رئالیسم در تلاش برای توازن‌سازی بین شرق و غرب و حفظ منافع ملی در مناطق بحرانی مانند سوریه و قبرس دیده می‌شود.
لیبرالیسم نهادگرا در حمایت از سازمان‌های بین‌المللی مانند ناتو و سازمان ملل و تأکید بر اصلاحات جهانی نمود دارد.
دیپلماسی هویت‌محور نیز در استفاده از ارزش‌های اسلامی و ترکی برای جلب حمایت منطقه‌ای و جهانی مشهود است.
بهره‌برداری اردوغان از اجلاس سازمان ملل 2025 نشان‌دهنده یک استراتژی چندلایه است که به‌دنبال تقویت جایگاه ترکیه در سه سطح ملی، منطقه‌ای، و جهانی است.
در سطح ملی، این سخنرانی به تقویت مشروعیت داخلی اردوغان از طریق نمایش اقتدار بین‌المللی کمک کرد.
در سطح منطقه‌ای، ترکیه با تأکید بر مسائل فلسطین، سوریه، و قبرس، نفوذ خود را در خاورمیانه و مدیترانه شرقی گسترش داد.
در سطح جهانی، آنکارا با طرح اصلاحات سازمان ملل و تقویت روابط اقتصادی با غرب، جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت میانه تثبیت کرد.
با این حال، چالش‌هایی نظیر تنش‌های ژئوپلیتیکی با برخی کشورهای منطقه و محدودیت‌های اقتصادی داخلی ممکن است مانع تحقق کامل این اهداف شوند.
موفقیت سیاست خارجی ترکیه به توانایی آنکارا در حفظ توازن بین اهداف بلندپروازانه و واقعیت‌های عملی بستگی دارد.
در مجموع، سخنرانی اردوغان در سازمان ملل 2025، نمونه‌ای از دیپلماسی هوشمندانه‌ای بود که با بهره‌گیری از فرصت‌های جهانی، به دنبال ارتقای جایگاه ترکیه در نظام بین‌الملل بود.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.