نسل‌های بعد باید بدانند بزرگ‌شدن در آتش چه معنایی دارد

یوسف قوجق، نویسنده کتاب «بزرگ‌شدن در آتش» که به کوشش انتشارات ۲۷ بعثت برای نوجوانان منتشر شده است، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، درباره هدف نگارش این داستان گفت: سال‌ها در ذهنم بود که تصویری از کودکی در دل جنگ روایت کنم.
روایت‌هایی که از خانواده‌ها و مردم شنیده بودم که جنگ زندگی‌شان را درهم ریخته، همیشه در ذهنم مانده بود.
علی‌اکبر، قهرمان رمان، ترکیبی است از خاطرات پراکنده کودکان جنگ و نگاه شخصی من به آن دوران.
روایت این کتاب از نگاه یک نوجوان بیان می‌شود.
قوجق درباره انتخاب این زاویه‌دید این‌طور توضیح داد: کودک و نوجوان، بی‌پیرایه‌ترین و صادق‌ترین نگاه را به جهان دارد.
وقتی جنگ از منظر او روایت می‌شود، همه‌چیز به‌مراتب تکان‌دهنده‌تر و انسانی‌تر است.
نوجوانی که از مرغداری، کتاب و بازی‌هایش جدا و ناگهان با مفهوم مرگ و ویرانی روبه‌رو می‌شود، حقیقتی تلخ اما ملموس از «بزرگ‌شدن زودرس» را بازتاب می‌دهد.
او در پاسخ به این پرسش که «چه دیدگاهی در ذهن‌تان بود که می‌خواستید به نوجوانان ارائه دهید؟» بیان کرد: می‌خواستم به آن‌ها بگویم که جنگ، تنها یک واقعه نظامی نیست؛ یک تراژدی انسانی است که بی‌گناهان، از کودکان گرفته تا پرندگان و حیوانات، قربانی‌اش می‌شوند.
نابودی مرغداری استعاره‌ای است از به چالش افتادن معصومیت و امنیت.
می‌خواستم نشان دهم که جنگ چطور زندگی ساده مردم عادی را درهم می‌شکند.
نویسنده کتاب «بزرگ‌شدن در آتش» از نسبت میان این رمان و حافظه جمعی نیز صحبت کرد: این رمان در اصل، تلاش برای ثبت بخشی از حافظه جمعی است.
نمی‌خواستم تاریخ‌نگاری کنم؛ می‌خواستم تجربه انسانیِ جنگ را برای نسلی روایت کنم که شاید فقط نامش را شنیده باشد.
او درباره بازخوردهای مخاطبان به کتاب گفت: خوشبختانه مخاطبان به‌ویژه نسل جوان، با رمان هم‌ذات‌پنداری کرده‌اند.
خیلی‌ها گفته‌اند برای نخستین‌بار توانسته‌اند جنگ را از دریچه نگاه یک نوجوان لمس کنند.
البته برخی هم معتقدند بخش‌های پایانی می‌توانست کوتاه‌تر باشد؛ نقدی که برای من ارزشمند است.
قوجق، در توضیح تأثیری که نوشتن این داستان بر خودِ او گذاشته است، گفت: در واقع برایم سفری عاطفی بود.
هر بار که صحنه‌ای از جنگ را می‌نوشتم، احساس می‌کردم دوباره آن روزها را زندگی می‌کنم.
این کتاب برای من، نوعی ادای دین به کسانی است که جنگ، آن‌ها را بی‌دفاع و بی‌پناه گذاشت.
این نویسنده ادبیات دفاع مقدس در پاسخ به پرسش «چرا باید همچنان از دفاع مقدس گفت و شنید و نوشت؟»، بیان کرد: چون جنگ تنها در گذشته نمانده است؛ در حافظه ما جاری است.
روایت ادبی می‌تواند کاری کند که این تجربه فراموش نشود و نسل‌های بعد بدانند «بزرگ‌شدن در آتش» چه معنایی دارد.
زبان کتاب «بزرگ‌شدن در آتش» بین سادگی و لحظات شاعرانه در نوسان است.
او در این‌باره عنوان کرد: زبان معمولاً باید با ذهنیت شخصیت هماهنگ باشد.
در بخش‌های مربوط به علی‌اکبر، زبان ساده و توصیفی است؛ اما وقتی وارد بحران می‌شویم (مثلاً صحنه انفجار مرغداری) زبان به‌طور طبیعی شاعرانه می‌شود تا شدت تراژدی منتقل شود.
این بازی با زبان، یکی از چالش‌های اصلی نوشتنم بود.
قوجق به منابعی که پشتوانه نوشتن این داستان است، اشاره کرد و گفت: بیشتر از خاطرات و روایت‌های شفاهی بهره بردم؛ اما از نظر فنی، بی‌تردید تحت‌تأثیر ادبیات دفاع مقدس ایران بوده‌ام.
یکی از خطوط پنهان این رمان، تبدیل‌شدن علی‌اکبر (شخصیت اصلی) به نویسنده است.
یوسف قوجق در توضیح افزودن این عنصر «خودنوشت‌نگارانه» به داستان بیان کرد: چون نوشتن، تنها سلاح علی‌اکبر است در برابر جنگ.
او با دفترچه‌اش مقاومت می‌کند.
این دفترچه پلی است میان تجربه فردی و حافظه جمعی.
در واقع، رمان نشان می‌دهد که ادبیات هم نوعی پیکار است: پیکاری با فراموشی.