ترکیب شعر حافظ با موسیقی راک؛ فیلم مشترک با تاجیکستان چطور تولید شد؟

به گزارش خبرنگار مهر، احسان کاوه مدیر شبکه آی‌فیلم ضمن بیان نکاتی درباره تولید فیلم سینمایی «ماهی در قلاب» که قرار است رقابت با آثار منتخب بخش بین الملل جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان را تجربه کند، از چگونگی تولید و کلید خوردن این فیلم و همکاری مشترک با تاجیکستان گفت.
فیلم «ماهی در قلاب» اولین ساخته مشترک سینمایی ایران و تاجیکستان است که با محوریت مخاطب کودک و نوجوان ساخته شده و احسان کاوه مدیر شبکه آی‌فیلم یکی از تهیه‌کنندگان ارشد آن است.
او در گفتگویی ضمن بررسی فرایند تولید، همکاری با بخش خصوصی و استانداردهای حرفه‌ای، ابعاد گوناگون این تجربه سینمایی بین‌المللی را تشریح کرده است.
در ادامه گفتگو با احسان کاوه را می‌خوانید:
*لطفاً در ابتدا کمی درباره ویژگی‌های فیلمنامه «ماهی در قلاب» و دلایلی که باعث مشارکت شبکه آی‌فیلم برای تولید این فیلم شد، بگویید؟
البته این پروژه در زمان مدیریت من آغاز نشده، بلکه از زمان مرتضی شمسی مدیر وقت شبکه آی‌فیلم، کلید خورده است.
زمانی که پروژه به دست من رسید، بیشتر تمرکز من بر فرایند تولید و تحلیل آن بود نه صرفاً محصول نهایی.
متأسفانه در رسانه و تولیدات سینمایی و تلویزیونی ما، همه توجه به محصول است و کمتر به فرایند و تجربه‌ای که منجر به تولید آن شده، توجه می‌کنیم.
به‌نظرم فیلمنامه همه‌ آن چیزی نبود که در این پروژه جایگاه نخست را کسب می‌کرد.
اساساً طی مسیری که در آن استانداردهای تولید بین‌المللی را در خودش محک می‌زد و یک کار گروهی در ترکیبی کارآمد از عوامل تولید ۲ کشور را می‌آزمود، بحث مهمی بود که ما را ترغیب می‌کرد ادامه‌اش بدهیم.
ارتقای دانشِ کارِ بین‌المللی کردن و تجربه ملموس این قلمرو خاص، برای ما در معاونت برون‌مرزی صداوسیما اهمیت فوق‌العاده دارد چون ما مأموریت داریم برای مخاطب خارجی برنامه بسازیم.
طبعاً هرچه بیشتر در جامعه مخاطبمان غوطه بخوریم و از عوامل بومی، از طبیعت و جغرافیا تا توان انسانی آن بهره بیشتری بگیریم، در این مأموریت موفق‌تریم.
«ماهی در قلاب» این فرصت را در شکل و شمایل خوبی به ما می‌داد.
*روند تولید فیلم چطور پیش رفت و شما به‌عنوان تهیه‌کننده ارشد چه میزان نظارت مستقیم بر مراحل ساخت داشتید؟
هر کشور ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد و وقتی ما بخواهیم تولید مشترک با کشورهای مختلف داشته باشیم، مطالعه و تمرکز روی فرایند بسیار حیاتی است برای مثال، تجربه همکاری با تاجیکستان می‌تواند در پروژه‌های مشابه آینده مفید باشد، ولی هر کشور دیگری مثل عراق یا کشورهای آسیای میانه، تفاوت‌های خاص خود را دارد و فرایند تولید باید مطابق با خصوصیات و شرایط آنها تنظیم شود.
در تولید مشترک، مسائل مختلفی وجود دارد؛ از جمله حقوق و وظایف تهیه‌کننده‌ها، نحوه همکاری شرکت‌ها و نحوه تقسیم سرمایه‌گذاری‌ها.
تهیه‌کننده مسئول تولید محصول است و باید پروژه را به سرانجام برساند اما نمی‌تواند به حوزه سرمایه و ...
دست ببرد.
در «ماهی در قلاب» سه طرف مشارکت داشتند؛ بخش خصوصی ایرانی، شرکت فیلمسازی تاجیکستانی و شبکه آی‌فیلم.
همه تصمیمات کلیدی با توافق این سه طرف گرفته شد و در مواردی که اختلاف نظر پیش می‌آمد، این تهیه‌کنندگان ارشد بودند که تصمیم نهایی را می‌گرفتند.
در این فیلم موسیقی راک با اشعار حافظ ترکیب شده است، که نشان‌دهنده احترام و جایگاه ادبیات کلاسیک در میان مردم است *به نظر شما همکاری فرهنگی با سایر کشورها برای ایران تا چه میزان ضروری است و هدفگذاری شما از این تولید مشترک باتوجه‌ به اصول اقتصاد فرهنگ و جنبه تجاری سینما چه بود؟
یک ضعف جدی در صنعت سینمای ایران آن است که سود بیشتر در تولید متمرکز است و توزیع محصول اغلب به حاشیه می‌رود.
در حالی که در بسیاری از کشورهای دنیا، سود واقعی در فرایند توزیع نهفته است.
اگر خوب نگاه کنیم برگشت سرمایه در سینما و در مرحله بعدی، کسب سود، همه و همه در فروش گیشه اتفاق می‌افتد.
اما با یک نگاه گذرا به آمار فروش سینمای ایران، متوجه می‌شوید که شمار بسیاری از فیلم‌ها عملاً حتی سرمایه خودشان را هم برنمی‌گردانند؛ چه برسد به سود.
هدفگذاری ما در «ماهی در قلاب» همکاری مشترک بین‌المللی برای مخاطب بین‌المللی بود.
فرصتی برای یادگیری استانداردهای حرفه‌ای و اصول تولید و توزیع مؤثر، که تجربه‌ای بسیار ارزشمند برای ایران به حساب می‌آید.
مسلما تلاشمان این است که فیلم به نظر مخاطب خودش برسد و پیامش را برساند اما اینکه برآوردمان این باشد که «ماهی در قلاب» مثل بعضی کمدی‌های امروز سینمای ایران بفروشد، خیر اینگونه نیست.
ما برای دیده شدن فیلم از سوی مخاطب روی پیوندهایمان متمرکز شدیم، کمااینکه از منظر فرهنگی، نزدیکی زبان و فرهنگ فارسی در تاجیکستان و ایران، یکی از دلایل مهم به ثمر رسیدن این پروژه بود.
در این فیلم حتی موسیقی راک با اشعار حافظ ترکیب شده است، که نشان‌دهنده احترام و جایگاه ادبیات کلاسیک در میان مردم است.
این مسئله، همراه با توجه به ارزش‌های اخلاقی و خانوادگی، باعث می‌شود فیلم هم برای مخاطب ایرانی و هم برای مخاطب غیرایرانی قابل توجه باشد و ما امیدواریم مخاطب خودش را پیدا کند.
این را هم باید در نظر گرفت که اثرگذاری پیش‌بینی‌شده فرهنگی فیلم با توجه به مضمون جهان‌شمولش فراتر از مرزهای ایران است.
این پروژه نشان داد که همکاری خلاقانه با عوامل کشور هدف می‌تواند تأثیر بیشتری داشته باشد و علاوه بر این، استانداردهای تولید حرفه‌ای در کشور ما ترویج شود.
برای نمونه، مدت‌زمان تصویربرداری این فیلم در مقایسه با همین تجربه در ایران، کم‌تر بود که اهل فن می‌دانند چه تأثیر بزرگی بر روند کلی سینما و اقتصاد آن می‌گذارد.
تجربه تولید این فیلم به ما کمک کرد تا روش‌های حرفه‌ای و استاندارد در تولیدات آینده را بهتر بشناسیم و آن را پیاده کنیم.
*همکاری با بخش خصوصی چگونه رقم خورد و نقش آن در این مشارکت چگونه بود؟
مشارکت با بخش خصوصی، مانند هلدینگ سیکاپ که به صورت مستقل به تولید این فیلم وارد شد، تجربه‌ای ارزشمند بود.
این شرکت با سرمایه‌گذاری و انگیزه خود وارد فضای تولید فرهنگی و رسانه‌ای شد و اکنون مشتاق ادامه فعالیت در این حوزه است.
آی‌فیلم تلاش می‌کند تمام حق و حقوق این مشارکت‌کنندگان رعایت شود تا انگیزه و تمایل آنها برای پروژه‌های بعدی حفظ شود.
برای ما بسیار مهم است که یک فرایند «واقعی» مشارکت را از سرمایه تا عوامل شکل داده‌ایم و حضور بخش خصوصی از این حیث اهمیت بالایی دارد.
*برنامه‌تان برای اکران فیلم در ایران و تاجیکستان چطور است؟
برنامه‌مان این است که فیلم هم در ایران و هم در تاجیکستان، پس‌از طی مراحل معرفی از طریق جشنواره‌ها، اکران ‌شود.
از منظر جشنواره‌ای و پخش بین‌المللی هم فیلم «ماهی در قلاب» در جشنواره‌های متعدد ثبت‌نام کرده و امیدوارم روند رقابت‌های بین‌المللی را پیش ببرد.
مذاکره با شرکت‌های پخش در اروپا، آسیای میانه و شرق آسیا نیز در جریان است تا علاوه بر اکران سینمایی، فیلم در پلتفرم‌های VOD نیز دیده شود و درآمدهای حاصل به سهامداران اختصاص یابد.
*برای اولین همکاری ایران و تاجیکستان چرا سوژه کودک انتخاب شد؟
برای ما به‌عنوان معاونت برون‌مرزی صداوسیما که مخاطب هدفمان غیرایرانی است، یک مزیت نسبی خیلی مهم وجود دارد که پاک و اخلاقی بودن آثار ماست.
این مزیت نسبی باعث می‌شود بخشی از مخاطبان بالقوه تلویزیون در کشورهای هدفمان، ما را به شبکه‌هایی که این ویژگی را ندارند، ترجیح بدهند.
فیلم «ماهی در قلاب» نیز از این ویژگی برخوردار است.
علاوه بر آن با درگیر کردن محدوده سنی کودک و نوجوان، امتیاز و شانس انتخاب شدنش را بالا می‌برد، چون هم برای بزرگسالان و هم مخاطب کودک و نوجوان آموزنده است.
شخصیت‌های اصلی فیلم با چالش‌ها و شکست‌های واقعی مواجه می‌شوند و ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی را در مسیر داستان تجربه می‌کنند.
این باعث می‌شود که کودکان و والدین بتوانند با شخصیت‌ها همذات‌پنداری کنند و درس‌هایی در زمینه اخلاق، مسئولیت‌پذیری و تصمیم‌گیری دریافت کنند.