21 راهکار فناورانه معاونت علمی برای حل بحران تنش آبی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری معرفی دستاوردهای سال گذشته حوزه آب، انرژی و محیط زیست و برنامه‌های آینده این حوزه در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با حضور دکتر سید محمدمهدی نوربخش، دبیر ستاد آب، انرژی و محیط زیست برگزار شد.
دکتر نوربخش در این نشست با اشاره به ماهیت ستاد و تمرکز آن بر توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان گفت ماموریت اصلی ما ترویج و توسعه استفاده از محصولات و خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان در بازارهای مرتبط است.
در سه حوزه آب، انرژی و محیط زیست، حدود 1550 شرکت دانش‌بنیان فعال داریم که هر کدام خدمات و محصولات متنوعی ارائه می‌کنند.
وی افزود: گرچه فعالیت‌های برخی شرکت‌ها، از جمله در حوزه هوش مصنوعی، در چند حوزه همزمان کاربرد دارد، اما تمرکز ما بر شرکت‌هایی است که به‌صورت مستقیم با موضوعات آب، انرژی و محیط زیست سروکار دارند.
تمرکز بر چالش‌های ملی و فرصت‌های نو
نوربخش توضیح داد: فعالیت‌های ستاد در دو طبقه کلی دسته‌بندی می‌شود: نخست، تمرکز بر چالش‌ها و گلوگاه‌های دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی؛ دوم، معرفی فرصت‌های نوآوری و فناوری.
وی گفت در بخش نخست، همکاری‌های گسترده‌ای با وزارت نیرو، وزارت نفت، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و نیز با صنایع بزرگ مانند کشت و صنعت کارون، کشت و صنعت مغان و پالایشگاه آبادان داشتیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان را به این مجموعه‌ها معرفی کنیم و پروژه‌های مشترکی شکل گیرد.
در بخش معرفی فرصت‌ها، نوربخش اظهار کرد: پس از مراحل اثبات فناوری و رسیدن محصولات به بلوغ فنی بالا، این ایده‌ها در اختیار ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان‌ها قرار می‌گیرد تا ترویج و استفاده از آن‌ها در بازار تسهیل شود.
نقش در قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری
دبیر ستاد آب، انرژی و محیط زیست با اشاره به فعالیت‌های قانون‌گذاری گفت: سال گذشته با حضور مشاوران و همکاران ستاد در کمیسیون‌های دولت و مجلس، طرح‌های متعددی تهیه و ارائه شد که بخش مهمی از آن‌ها به تصویب رسیده است.
همکاری ما با سازمان توسعه فناوری‌های آب‌های جوی و سازمان حفاظت محیط زیست بسیار نزدیک بوده و در کارگروه‌های ملی مرتبط نقش فعالی ایفا کرده‌ایم.
همچنین در وزارت کشور، سازمان برنامه و بودجه و کمیسیون‌های دولتی، حضور پررنگی داشته‌ایم تا تاثیرگذاری خود را از طریق قوانین و تنظیم مقررات اعمال کنیم.
وی با تاکید بر اهمیت حوزه‌های تحت مسئولیت ستاد گفت حوزه‌های کاری ما شامل آب و فاضلاب، انرژی‌های تجدیدپذیر و محیط زیست است.
محیط زیست نقطه اتصال تمامی این حوزه‌هاست.
وی با اشاره به اهمیت صادرات محصولات دانش‌بنیان گفت که صادرات جریان‌ساز است و می‌تواند محرک توسعه داخلی باشد.
به‌عنوان نمونه، ایران در کاربرد فناوری نانو در بخش آب و فاضلاب جزو کشورهای پیشرو محسوب می‌شود و محصولات این بخش قابلیت عرضه تجاری بین‌المللی دارند.
گسترش صادرات و ارزآوری، زنجیره‌ای از فعالیت‌های فناورانه را در داخل کشور به حرکت درمی‌آورد.
بر همین اساس، در سال گذشته مرکز توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه معاونت علمی به سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌الملل ارتقا یافت و مأموریت مدیریت همکاری‌ها و صادرات فناورانه به آن سپرده شد.
این سازمان، باشگاه صادراتی برای طبقه‌بندی و ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده است و بر اساس عملکرد صادراتی به آن‌ها رتبه سه ستاره، چهار ستاره و بالاتر اعطا می‌کند.
جزئیات حجم صادرات و رتبه شرکت‌ها از طریق این سازمان قابل دریافت است.
تعامل با وزارت نیرو
نوربخش با اشاره به تعاملات وزارت نیرو گفت: این وزارتخانه علاوه بر نیاز بالا، عملکرد موفقی در استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان داشته است.
وی به آیین‌نامه حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در صنعت آب و برق که در سال 1401 تدوین شد، اشاره کرد و افزود این آیین‌نامه در ماده 12، 12 اولویت‌های استفاده از خدمات و محصولات دانش‌بنیان را مشخص کرده است.
از جمله این اولویت‌ها می‌توان به استحصال آب‌های نامتعارف، بازچرخانی، ذخیره‌سازهای بزرگ برق، صادرات و استفاده از هوش مصنوعی در حوزه برق اشاره کرد.
نوربخش تأکید کرد که ستاد هر هفته با وزارت نیرو برای پیشبرد پروژه‌ها در ارتباط است و نمونه‌های عملی مانند تدوین 21 راهکار فناورانه و معرفی شرکت‌های متناظر برای حل بحران تنش آبی انجام شده است.
ظرفیت تولید بار اول و هوشمندسازی
وی با اشاره به «کارگروه تولید بار اول» معاونت علمی گفت: این کارگروه مسئول بررسی درخواست دستگاه‌های اجرایی برای تولید نخستین نمونه محصولات است و وزارت نیرو در حوزه محصولات نیروگاهی و پروژه‌های هوشمندسازی از این ظرفیت بهره‌برداری کرده است.
به عنوان نمونه، توربین کلاس جدیدی رونمایی شده است یا هوشمندسازی شبکه توزیع آب شرب شهری در شهرهایی مانند مشهد و قشم انجام گرفته است.
همچنین در حوزه نشت‌یابی و بازسازی شبکه‌های فاضلاب، شرکت‌های دانش‌بنیان فعال هستند؛ به‌طور خاص در اصفهان بخشی از فرونشست زمین به فرسودگی و تخریب شبکه‌های فاضلاب مرتبط است که بازسازی آن‌ها با روش‌های نوین در دستور کار قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه پروژه آب ژرف یکی از صدها پروژه علمی معاونت علمی است، گفت: این پروژه با بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌های کشور و با هدف شناسایی پتانسیل‌های منابع آبی در حال اجراست.
نوربخش تصریح کرد که کار، ماهیت کاملاً علمی دارد و مشابه مطالعات اکتشافی نفت در صد سال گذشته، نیازمند پژوهش دقیق و زمان‌بر است.
بررسی علمی و جلوگیری از رویکردهای غیرکارشناسی
نوربخش یادآور شد: در گذشته، برخی علاقه‌مندان بدون پشتوانه علمی کافی موضوع آب ژرف را پررنگ کرده‌اند، اما رویکرد معاونت علمی بر این اساس بوده که تا پیش از تعیین تکلیف نتایج مطالعات، برنامه‌ریزی آب کشور نباید بر پایه استحصال این منابع انجام شود.
به گفته او، معاونت علمی فقط در جنبه علمی موضوع ورود کرده و تصمیم‌گیری نهایی درباره بهره‌برداری، زمان و میزان برداشت بر عهده وزارت نیرو خواهد بود.
مبنای ورود ما نیز استفاده کشورهای دیگر از بحث آب ژرف بوده است.
وی افزود مطالعات این پروژه با همکاری دانشگاه صنعتی شریف، جهاد دانشگاهی اصفهان و دانشگاه شیراز انجام شده و نتایج آن به‌زودی منتشر خواهد شد.
بر اساس یافته‌ها، نقاط امیدبخش شناسایی شده، هرچند ملاحظات مهمی نیز وجود دارد.
تمرکز مطالعات بر مناطق شرق کشور بوده که با مشکلات حقابه و کم‌آبی شدید روبه‌رو هستند.
در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران نوربخش اعلام کرد: عدم انتشار اطلاعات رسمی موجب ایجاد حواشی و اظهار نظرهای متعدد شده است.
نتایج مطالعات رسمی پس از انتشار، بسیاری از ابهامات را برطرف خواهد کرد و تا آن زمان باید از استناد به گمانه‌زنی‌ها پرهیز کرد.
مدیریت مصرف، اولویت اصلی در منابع آب
نوربخش همچنین در پاسخ به سوالی درباره درصد استفاده از فناوری‌های آب شیرین‌کن، گفت: از منظر کارشناسی مدیریت مصرف بر مدیریت تقاضا ارجحیت دارد.
وی با اشاره به تجربه دریاچه ارومیه گفت: باوجود اجرای پروژه‌های انتقال آب، لایروبی و رهاسازی آب از سدها، دریاچه به تراز اکولوژیک خود نرسیده است، زیرا مدیریت مصرف در حوزه کشاورزی اعمال نشده و سطح زیر کشت افزایش یافته است.
به گفته او، افزوده‌شدن آب به منابع بدون مدیریت دقیق محل مصرف عملاً مشکل کم‌آبی را حل نمی‌کند.
این رویکرد باید در طرح‌هایی مانند شیرین‌سازی آب دریا نیز رعایت شود تا منابع جدید صرف مصارف غیرضروری یا گسترش سطح زیر کشت نشود.
وی با تأکید بر ضرورت «آمایش سرزمین» در توسعه صنایع و مدیریت منابع گفت: توسعه باید متناسب با ظرفیت‌های مناطق انجام شود، اما در عین حال فناوری‌های شیرین‌سازی و نمک‌زدایی یکی از گلوگاه‌های اساسی کشور است که هنوز به اهداف مطلوب خود نرسیده است.
به گفته او، مهم‌ترین چالش موجود مربوط به فناوری ساخت ممبران‌هاست.
پروژه‌هایی در حوزه غشاهای هالو فایبر با همکاری دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در حال اجراست و همچنین در حوزه تولید مواد، پمپ‌های فشار بالا و ...
موفقیت‌هایی به دست آمده است.
کاهش وابستگی به تجهیزات وارداتی
وی خاطرنشان کرد با توجه به اجرای پلنت‌های مهم شیرین‌سازی آب در کشور، به دلیل توزیع نامتوازن منابع آبی، در برخی مناطق ناگزیر به استفاده از منابع آب دریا هستیم.
در حال حاضر عمده تجهیزات مورد استفاده وارداتی بوده و سهم بالایی در ارز‌بری دارند که این امر ضرورت توسعه فناوری داخلی را دوچندان کرده است.
نوربخش افزود انواع فناوری‌های شیرین‌سازی در سبد کشور مورد بررسی و توسعه قرار دارند، از جمله روش اسمز معکوس (RO)، الکترولیسیس و روش‌های MSF، که هر یک بر اساس شرایط، قابلیت کاربرد دارند.
رویکرد وزارت نیرو و راهکارهای بهینه‌سازی
دبیر ستاد آب، انرژی و محیط زیست توضیح داد: تمام 21 راهکار ارائه‌شده به وزارت نیرو، متمرکز بر بهینه‌سازی مصرف بوده و هیچ‌یک هدف‌گذاری برای تأمین منابع جدید آب نداشته‌اند.
وی به عنوان نمونه به پروژه هوشمندسازی شبکه توزیع آب شهری اشاره کرد که در دو شهر بزرگ کشور با موفقیت اجرا شده و به‌ویژه برای تهران و کلانشهرها در نظر گرفته شده است.
این فناوری با تجهیز شبکه به سنسورها، شیرآلات کنترل‌شده و سامانه‌های پایش، همراه با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، علاوه بر شناسایی سریع نشت، مدیریت فشار در محل مصرف را ممکن می‌سازد.
نوربخش گفت: نتایج این فناوری شامل کاهش حدود 30 درصدی مصرف انرژی و کاهش تقریبی 25 درصدی تلفات واقعی شبکه است.
همچنین شناسایی نشت‌های پنهان و انشعابات غیرمجاز از دیگر خروجی‌های آن است.
به گفته وی، روند عملیاتی کردن این راهکارها در وزارت نیرو مستلزم زمان و هماهنگی‌های اجرایی است.
انتهای پیام/