مطالعه «آب‌های ژرف» با همکاری دانشگاه‌ها؛ نتایج به زودی اعلام می‌شود

به گزارش خبرنگار مهر، سید محمدمهدی نوربخش در نشست خبری که امروز دوم مهرماه در محل معاونت علمی برگزار شد با اشاره به مأموریت اصلی ستاد در ترویج و توسعه استفاده از محصولات و خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه‌های آب، انرژی و محیط زیست، اظهار داشت: در حال حاضر بیش از ۱۵۵۰ شرکت دانش‌بنیان در این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند که محصولات و خدمات متنوعی ارائه می‌دهند.
گرچه تفکیک حوزه‌ها دشوار است، اما تمرکز اصلی بر شرکت‌هایی است که به‌طور مستقیم با مسائل آب، انرژی و محیط زیست سر و کار دارند.
سرپرست دبیری ستاد اقتصاد دانش‌بنیان آب، انرژی و محیط زیست با بیان اینکه فعالیت‌های ستاد در دو محور اصلی دنبال می‌شود، گفت: محور نخست حل چالش‌های دستگاه‌های اجرایی دولتی و بخش خصوصی است که این مهم با همکاری وزارت نیرو، وزارت نفت، جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و دیگر نهادها انجام می‌شود.
سال گذشته تعاملات گسترده‌ای با صنایع بزرگ از جمله کشت و صنعت کارون و پالایشگاه آبادان برقرار شد و شرکت‌های دانش‌بنیان به این صنایع معرفی شدند.
وی محور دوم فعالیت‌ها را معرفی فرصت‌های نوین عنوان کرد و گفت: پس از اثبات فناوری و رسیدن محصولات به سطح بلوغ بالاتر، ستاد مسئول ترویج و توسعه این فناوری‌ها در بازار است.
این فرصت‌ها می‌توانند جنبه فناورانه و نوآورانه داشته باشند.
نوربخش همچنین به نقش فعال ستاد در حوزه قانون‌گذاری اشاره کرد و گفت: با حمایت معاونت علمی و حضور مشاوران ستاد در کمیسیون‌های مختلف دولت و مجلس، طرح‌های متعددی آماده و ارائه شده است که بسیاری از آنها به تصویب رسیده‌اند.
این ستاد همکاری نزدیکی با سازمان‌های مرتبط مانند سازمان توسعه فناوری‌های آب‌های جوی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشور و سازمان برنامه و بودجه دارد تا تأثیرگذاری خود را از طریق قوانین و مقررات افزایش دهد.
در بخش کاربردهای نانو در آب و فاضلاب از جمله کشورهای پیشرو هستیم
وی در پایان ضمن اشاره به گستردگی حوزه‌های تحت پوشش ستاد، از جمله آب و فاضلاب، انرژی‌های تجدیدپذیر و محیط زیست، تأکید کرد: موضوع صادرات کالاها و خدمات دانش‌بنیان برای ستاد بسیار حائز اهمیت است، چرا که صادرات می‌تواند جریان‌ساز باشد و به توسعه بیشتر این حوزه‌ها کمک کند.
کشور ما در بخش کاربردهای فناوری نانو در آب و فاضلاب از جمله کشورهای پیشرو به شمار می‌رود و محصولات کاملاً تجاری قابل عرضه دارد.
سرپرست دبیری ستاد اقتصاد دانش‌بنیان آب، انرژی و محیط زیست با تاکید بر اهمیت توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان و ارزآوری آن، اعلام کرد: رشد صادرات می‌تواند محرکی قوی برای پیشرفت اقتصادی در داخل کشور باشد.
در سال گذشته مرکز همکاری‌های علمی و فناوری معاونت علمی که پیش‌تر به صورت مرکز فعالیت می‌کرد به سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناوری بین‌الملل ارتقا یافت و اکنون متولی امور همکاری‌ها و صادرات است.
نوربخش افزود: این سازمان سازوکارهای مؤثری برای حمایت و تسهیل صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده است؛ از جمله باشگاه صادراتی که شرکت‌ها را طبقه‌بندی و با اعطای مشوق‌ها، روند صادرات را تسهیل و هر سال عملکرد شرکت‌ها را ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند.
آمار و اطلاعات دقیق صادرات شرکت‌ها در این مرکز ثبت و پیگیری می‌شود.
همکاری نزدیک ستاد با وزارت نیرو
سرپرست دبیری ستاد در ادامه به همکاری نزدیک با وزارت نیرو به عنوان یکی از دستگاه‌هایی که به خوبی از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان بهره می‌برد اشاره کرد و گفت: موضوعاتی مانند استحصال آب‌های نامتعارف، بازچرخانی آب، ذخیره‌سازی انرژی و صادرات در سال ۱۴۰۱ در آئین‌نامه حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین در صنعت آب و برق تعریف و اولویت‌بندی شده‌اند.
وی تاکید کرد: ستاد به صورت مستمر با وزارت نیرو در ارتباط است و نمونه بارز آن تدوین و ارائه ۲۱ راه‌حل فناورانه و نوآورانه به منظور مقابله با تنش آبی شدید در ماه گذشته بوده است.
این راه‌حل‌ها همراه با معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان مرتبط به مدیران این وزارتخانه ارائه شده و در حال پیگیری هستند.
هوشمندسازی شبکه‌های برق در شهرهای مشهد و قشم
نوربخش همچنین به پروژه‌های موفق دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف اشاره کرد و گفت: از جمله این پروژه‌ها تولید توربین‌های نیروگاهی، هوشمندسازی شبکه‌های برق در شهرهای مشهد و قشم، و بازسازی شبکه‌های فرسوده فاضلاب در اصفهان با استفاده از فناوری‌های نوین است.
خوش بینی زودهنگام نسبت به پروژه آب ژرف
وی با اشاره به اینکه خوش‌بینی زودهنگام نسبت به پروژه منابع آب ژرف شکل گرفته است، تاکید کرد: این خوش‌بینی بسیار زودتر از آن چیزی بود که نتایج مطالعات کامل و شفافیت لازم حاصل شود و ما همیشه تأکید داشتیم که برنامه‌ریزی‌های آب کشور نباید بر اساس استحصال آب ژرف تا زمان تعیین تکلیف نهایی انجام شود.
مطالعه جدید بر روی آب‌های ژرف با همکاری دانشگاه‌ها
او ادامه داد: مطالعات ما بر اساس تجارب بین‌المللی و نمونه‌های کشورهای پیشرفته مثل استرالیا انجام می‌شود، جایی که سال‌هاست از آب‌های ژرف بهره می‌برند و منابع علمی متعددی در این زمینه منتشر شده است.
در ایران نیز با کمک دانشگاه صنعتی شریف، جهاد دانشگاهی اصفهان، دانشگاه شیراز و دیگر مراکز، مطالعات گسترده‌ای انجام شده و به زودی نتایج علمی این پروژه اعلام خواهد شد.
نقاط امیدبخشی در منابع آب ژرف وجود دارد
نوربخش تصریح کرد: نتایج اولیه نشان می‌دهد که نقاط امیدبخشی در منابع آب ژرف وجود دارد، اما ملاحظات مهمی هم در این زمینه مطرح است که باید با دقت به آنها توجه شود.
یکی از چالش‌ها موضوع آب‌های زیرزمینی مشترک با کشورهای همسایه است که به دلیل نبود اطلاعات شفاف، حواشی و ابهامات زیادی ایجاد شده است.
خوشبختانه نتایج علمی و رسمی ما این ابهامات را پاسخ خواهد داد و از هرگونه حاشیه‌سازی جداست.
او تأکید کرد: وظیفه معاونت علمی صرفاً ارائه دانش و تحقیقات علمی در این حوزه است و تصمیم‌گیری درباره استراتژی‌های بهره‌برداری، میزان و زمان استفاده بر عهده وزارت نیرو است.
ما امیدواریم که این تحقیقات به ثمر بنشیند و مردم کشور از نتایج آن بهره‌مند شوند.
وی خاطرنشان کرد: مطالعات آب ژرف بیشتر بر مناطق بحرانی و کم‌آب کشور، به‌ویژه شرق کشور تمرکز دارد که با مشکلات جدی در تأمین آب مواجه‌اند و تمام تلاش ما این است که با استفاده از ظرفیت‌های بومی و علمی، راهکارهای عملی و پایدار ارائه کنیم.
مدیریت مصرف مهمتر از فناوری شیرین سازی آب
سرپرست دبیری ستاد اقتصاد دانش‌بنیان آب، انرژی و محیط زیست همچنین فناوری شیرین‌سازی آب را یکی از ابزارهای مهم در مقابله با بحران کم‌آبی دانست و گفت: به نظر بنده مهمترین موضوع مدیریت مصرف و کاهش تقاضا است.
اگر ظرفیت تولید آب از طریق فناوری‌های شیرین‌سازی افزایش یابد، بدون مدیریت صحیح مصرف، مشکلات پابرجا خواهند ماند.
نمونه روشن آن وضعیت دریاچه ارومیه است؛ با وجود اجرای پروژه‌های متعدد برای انتقال آب، به دلیل عدم کنترل بر مصرف، افزایش سطح زیرکشت و برداشت‌های غیرمجاز، وضعیت این دریاچه همچنان بحرانی باقی مانده است.
وی بر لزوم توسعه متوازن و متناسب با ظرفیت‌های سرزمین تأکید کرد و گفت: استفاده از فناوری‌های شیرین‌سازی باید در چارچوب مدیریت هوشمند منابع آب و کاهش تقاضا قرار گیرد.
تنها در این صورت است که می‌توان به راهکارهای پایدار و اثربخش دست یافت.
سرپرست دبیری ستاد همچنین با اشاره به گلوگاه‌های فناورانه در مسیر توسعه صنعت شیرین‌سازی آب، اظهار داشت: با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، هنوز در برخی حوزه‌های کلیدی به اهداف مدنظر دست نیافته‌ایم.
به‌ویژه در بخش فناوری‌های مربوط به ممبرها و غشاهای مورد استفاده در سیستم‌های نمک‌زدایی، چالش‌هایی وجود دارد.
همکاری با دانشگاه‌ها برای بومی سازی اجزای آب شیرین کننده ها
نوربخش افزود: معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در همکاری نزدیک با دانشگاه‌های برجسته کشور، جهاد دانشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان، طرح‌های متعددی را برای توسعه این فناوری‌ها در دستور کار دارد.
علاوه بر غشاها، در زمینه مواد مصرفی، پمپ‌ها و سایر اجزای تجهیزات نیز اقدامات مؤثری در حال انجام است که می‌تواند ضمن بومی‌سازی این فناوری‌ها، سهم ارزی بالای واردات را کاهش دهد.
وی افزود: علاوه بر غشاها، موضوع تأمین مواد مصرفی، پمپ‌ها و تجهیزات جانبی نیز از چالش‌های مهم به شمار می‌آید که با تمرکز بر توانمندی‌های داخلی و همکاری متخصصان، امیدواریم در آینده‌ای نزدیک این موانع برطرف شود.
آب شیرین کن‌ها سهم بالایی از ارز کشور را به خود اختصاص می‌دهد
نوربخش تاکید کرد اهمیت توسعه فناوری‌های شیرین‌سازی آب از آن جهت بسیار حیاتی است که کشور ما ناگزیر است برای تأمین آب با کیفیت و پایدار، به ویژه در شرایط فزاینده کم‌آبی و محدودیت منابع آب شیرین، به بهره‌گیری از منابع آب دریا روی آورد.
وی افزود: تجهیزات مورد استفاده در این حوزه عمدتاً وارداتی هستند و سهم قابل توجهی از ارز کشور را مصرف می‌کنند که این امر ضرورت توسعه و تقویت فناوری‌های بومی را بیش از پیش برجسته می‌سازد.
نوربخش همچنین بیان داشت: ستاد اقتصاد دانش‌بنیان آب، انرژی و محیط زیست با تمرکز ویژه بر توسعه فناوری‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مرتبط با شیرین‌سازی آب، تلاش می‌کند تا با گسترش روش‌های نوین مانند الکترولیز و فناوری چندمرحله‌ای تبخیر (MSF)، تنوع و اثربخشی راهکارهای موجود را افزایش دهد.
هدف اصلی این است که نیازهای کشور در حوزه تأمین آب به بهترین و پایدارترین شکل ممکن تأمین شود و وابستگی به واردات تجهیزات کاهش یابد.