خراسان جنوبی؛ پیشگام در تبدیل تهدید خشکسالی به فرصت توسعه

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، در دل اقلیم خشن و کم‌باران شرق ایران، جایی که تغییرات اقلیمی و بحران آب، عرصه را بر کشاورزی تنگ کرده‌اند، خراسان جنوبی با بهره‌گیری از ظرفیت آبخیزداری توانسته مسیر پایداری را ترسیم کند.
پروژه‌های گسترده در شهرستان زیرکوه، به‌ویژه در بخش زهان، به الگویی عملی برای مقابله با فرسایش، سیلاب و افت منابع آبی بدل شده‌اند.
مسئولان منابع طبیعی استان در جریان بازدید رسانه‌ای با ارائه آمارها و تجربیات میدانی از نقش آبخیزداری در حفظ حیات و اقتصاد محلی گفتند.
تغییر اقلیم و آشفتگی بارش؛ تهدیدی علیه کشاورزی پایدار
علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، در حاشیه بازدید خبرنگاران از پروژه‌های آبخیزداری شهرستان زیرکوه، با اشاره به تحولات اقلیمی دهه‌های اخیر گفت: اگر در گذشته دغدغه کشاورزان کیفیت خاک بود، امروز بحران آب، تغییر الگوی بارش و خشکسالی‌های پیاپی، استمرار فعالیت‌های کشاورزی را به چالش کشیده است.
وی با بیان اینکه دیگر نمی‌توان به الگوهای سنتی مدیریت منابع طبیعی اکتفا کرد، افزود: بارش‌ها در استان نظم گذشته را ندارند.
احتمال بروز سیلاب در هر فصل از سال وجود دارد و در این شرایط، آبخیزداری به تنها راهکار علمی و عملی برای کنترل سیل و حفظ منابع تبدیل شده است.
آبخیزداری؛ یک نگاه جامع به منابع طبیعی
نصرآبادی با تأکید بر اینکه آبخیزداری فقط به معنای ساخت بند و سد نیست، ادامه داد: بخشی از موفقیت در مدیریت حوزه‌های آبخیز به عملیات بیولوژیکی، حفاظت عرصه‌ها و جلوگیری از چرای بی‌رویه دام بازمی‌گردد.
حتی در بسیاری نقاط بدون سازه، اگر پوشش گیاهی احیا شود، همان گیاهان می‌توانند نقش مهارکننده روان‌آب را ایفا کنند.
وی افزود: هم‌زمان با اقدامات فنی، لازم است مردم به اهمیت حفاظت از منابع طبیعی به‌ویژه مراتع پی ببرند.
مشارکت جوامع محلی شرط موفقیت در این حوزه است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی به طرح موفق «آبخیز تا جالیز» در قنات بلده فردوس اشاره کرد و گفت: این پروژه از سال 1402 آغاز شد و امروز به‌عنوان الگوی کشوری شناخته می‌شود.
در این طرح، مدیریت سیلاب، مرمت قنات‌ها، لوله‌گذاری، اصلاح مسیر آب و بهینه‌سازی الگوی کشت در یک بسته منسجم اجرایی شده است.
این نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی و هم‌افزایی می‌توان تهدید کم‌آبی را به فرصت تبدیل کرد.
وی درباره حوزه آبخیز زهان اظهار کرد: این بخش بیش از 152 هزار هکتار وسعت دارد که 77 هزار هکتار آن حوزه آبخیز است از سال 1383 تاکنون، بیش از نیمی از این حوزه‌ها مطالعه و بخش عمده‌ای اجرایی شده است.
کاهش خسارات سیل و تقویت منابع آب با سازه‌های بومی
به گفته نصرآبادی، سازه‌های احداث‌شده در زهان توانسته‌اند شدت سیلاب‌ها را به شکل محسوسی کاهش دهند و نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی را افزایش دهند.
در بارش‌های اخیر، شاهد آبگیری و سرریز موفق بسیاری از سازه‌ها بودیم که علاوه بر کاهش خسارت به اراضی پایین‌دست، به احیای قنوات نیز کمک کرده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: نوع سازه‌ها بر اساس موقعیت جغرافیایی منطقه و مصالح بومی انتخاب شده‌اند.
استفاده از سازه‌های سنگی ملاتی، تلفیقی از دانش فنی و ظرفیت‌های محلی است که هم از نظر اقتصادی به‌صرفه است و هم با طبیعت سازگاری دارد.
مدیریت 103 میلیون مترمکعب سیلاب در یک سال
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: بیش از 103 میلیون مترمکعب سیلاب در سطح استان مهار و مدیریت شده است.
این عدد، نشان‌دهنده ظرفیت و آمادگی استان در مواجهه با بحران‌های طبیعی از طریق اجرای پروژه‌های آبخیزداری است.
نصرآبادی با اشاره به سابقه اجرای پروژه‌های آبخیزداری در شهرستان زیرکوه از دهه 60 میلادی، اظهار کرد: خراسان جنوبی دارای 15 میلیون هکتار مساحت است که 7.5 میلیون هکتار آن حوزه آبخیز محسوب می‌شود.
تاکنون دو میلیون هکتار از این مناطق مطالعه و بخشی نیز اجرایی شده است.
از سال 1396 با موافقت رهبر معظم انقلاب، برداشت از صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری آغاز شد.
این اتفاق نقطه عطفی در گسترش نهضت آبخیزداری در کشور بود و خراسان جنوبی یکی از نخستین استان‌هایی بود که طرح‌های عملیاتی در این زمینه ارائه کرد.
زهان، الگویی برای آینده شرق کشور
در پایان این بازدید، حبیب چابک، کارشناس آبخیزداری اداره منابع طبیعی زیرکوه، منطقه زهان را الگویی زنده از اثرگذاری آبخیزداری در عمل دانست و گفت: این پروژه‌ها علاوه بر حفاظت منابع طبیعی، به‌طور مستقیم بر امنیت غذایی، بهبود کیفیت زندگی کشاورزان و ارتقاء تاب‌آوری اجتماعی اثرگذار بوده‌اند.
وی افزود: تجربه زهان نشان می‌دهد که با هم‌افزایی میان دولت، مردم و دستگاه‌های اجرایی، می‌توان در برابر تهدیدات اقلیمی ایستاد و به توسعه‌ای پایدار دست یافت.
انتهای پیام/ 257