بررسی مصادره اوقاف در عصر پهلوی و موفقیت کشورهای غربی در وقف پول
در کتاب«وقف پول و اوراق بهادار» به مصادره اوقاف در دولت‌های مختلف به ویژه در دوران نادرشاه و خاندان پهلوی در ایران و ناپلئون در اروپا اشاره شده و نیز به رکود ثروت در رقبات توجه داده شده است.
به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «وقف پول و اوراق بهادار» اثر محمد ابراهیمی و سیدمحمدکاظم مصطفوی در ۳۰۴ صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید.
این کتاب پژوهش سامان‌مند و مستند درباره وقف، خاصه وقف پول در اوراق بهادار است و از جنبه‌های تاریخی فقهی و اقتصادی به بررسی این سنت نیکو در ادیان و تمدن‌های گوناگون می‌پردازد.
در این پژوهش، توجه دولت‌های اسلامی به وقف گذشته تا امروز، چالش‌های پیش روی اوقاف و مباحث نوین مانند وقف پول، اوراق بهادار و سایر دارایی‌های مالی بررسی شده است.
این اثر به منابع راستین، راهکارهای عملی برای بهینه‌سازی و گسترش موقوفات ارائه می‌دهد به همین دلیل برای پژوهشگران حوزه فقه و اقتصاد اسلامی منبع سودمند به شمار می‌رود.
پژوهشگران این طرح پژوهشی نیز درصدد تا با بیان پیشینه نیکوی وقف و تحولات این عمل نیک انسانی بررسی امتیازات وقف پول بر اوقاف ثابت و بیان آفات تجاری بر موقوفات، ضرورت پذیرش این تحول را در جامعه اسلامی به اثبات رسانند و راه را برای ورود این پدیده که هم اکنون در جوامع بسیاری تداول یافته و از مزایای فراوان آن ملت‌های بسیاری بهره‌مند هستند، به سوی جوامع اسلامی بگشایند.
ساختار اثر
این پژوهش در پنج فصل تألیف شده است؛ در فصل اول که باعنوان «پیشینه سنتی حسنی وقف در ادیان و ملل» به رشته تحریر درآمده، نخست به انسانی بودن پدیده وقف و ظهور و بروز آن در طول تاریخ و به ویژه در ادیان و عقاید الهی؛ اعم از ادیان غیر ابراهیمی، و آئین مانوی و گسترش آن در بین النهرین و مصر باستان و تبلور آن در ادیان ابراهیمی اهم از آئین یهودی و مسیحی و به خصوص آئین جهانی اسلام و معرفی شخص نبی اکرم (ص) و علی بن ابیطالب (ع) به عنوان اولین و دومین وقف کنندگان بزرگ و تداوم این سیره حسنه در خاندان رسالت و امامان اهل بیت (ع) و اصحاب و پیروان این خاندان مطهر، بحثی بنیادین و عمل آمده است.
«جایگاه رفع در تأمین منابع اقتصادی حقوق عمومی و نظام اسلامی» عنوان دومین فصل از کتاب حاضر است که در این فصل به اهتمام رسول گرامی اسلام (ص) و آئین حیات بخش اسلام به تقسیم ثروت و راه‌های متعدد در آن برای خروج ثروت از بخش خصوصی به بخش عمومی و ملی در قالب قانونی و اخلاقی اشاره شده مانند فریضه زکات، خمس، کفارات، امور استحبابی صدقات و امور خیریه‌ای مانند قربانی، عقیقه و ولیمه ازدواج وصیت به ثلث به اوقاف و کارایی هر یک از این راه‌های حقوقی و اخلاقی و امتیاز و گسترش نجومی حقوق و توانایی ویژه سنت حسنه وقف در توزیع ثروت به انتقال آن از بخش خصوصی به بخش عمومی و تأمین بودجه لازم برای بیمه اجتماعی شهروندان مسلمانان و غیر مسلمانان بحث شده است.
در سومین فصل از این اثر «نگاهی اجمالی به اهتمام دولت‌های اسلامی به امر وقف، از گذشته تا عصر حاضر» صورت گرفته است.
در این فصل به بررسی نمونه‌هایی از اوقاف در بیت الله الحرام و دیگر مساجد به مراکز عبادی و مردمی مانند کتاب خانه و بیمارستان و غیره پرداخته شده و شکوفایی این سنت در تمامی حکومت‌های اسلامی مطرح شده است.
در فصل بعدی به «بررسی مشکلات و آفات فراروی وقف» اعم از اختلافات عقیدتی و سو مدیریتی و بی‌تقوایی دولت‌های اسلامی از نظر سیاسی و سو استفاده متولیان در تبلیغ رقبات وقفی و خروج آن از دایره ثروت عمومی به ورود آن به بخش خصوصی و اموال شخصی پرداخته شده و سرگذشت موقوفات رسول خدا (ص) و اهل بیت (ع) در مورد فدک و جز آن آورده شده و به مصادره اوقاف در دولت‌های مختلف به ویژه در دوران نادرشاه افشار و خاندان پهلوی در ایران و ناپلئون در اروپا اشاره کرده و نیز به رکود ثروت در رقبات ثابت وقتی به خاطر شمول عنوان تاریخی و باستانی و نابودی اسناد و مدارک و وقفنامه‌ها علاوه بر عدم کارایی رقبات وقفی در امر تجارت در مزایده‌های مهم و غیره کرده و نیز موفقیت بسیاری از کشورهای غربی اعم از اروپا و آمریکا توجه داده شده و سپس به تاریخ وقف پول و ضرورت آن برای فرار از پاره‌ای از آفات و رکود در این پدیده الهی تأکید شده است.
در پنجمین و آخرین فصل از اثر حاضر که با عنوان «وقف پول و اوراق بهادار برای خروج از آفات» تألیف شده، به مزایا و سرگذشت وقف پول و بیان آرای فقهای معاصر در مشروعیت و ضرورت آن پرداخته و ادله و شواهد فقهی متعددی را برای اثبات به مشروعیت این سنت حسنه درون تجارت عرضه شده است.