گامی «ناچیز و دیرهنگام»؛ به‌رسمیت‌شناختن کشور فلسطین چه معنایی دارد؟
کارشناسان مسائل بین‌المللی پیامدهای اعلام رسمی برخی کشورها در به رسمیت شناختن کشور فلسطین در مجامع بین‌المللی را بررسی کردند.
خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: در آستانه برگزاری هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، و در سایه استمرار جنایات و نسل کشی رژیم صهیونیستی در غزه برخی از کشورها از جمله انگلیس، استرالیا، کانادا، و پرتغال رسماً اعلام کردند که کشور فلسطین را به رسمیت می‌شناسند.
امروز نیز قرار است تعداد دیگری از کشورها از جمله فرانسه، بلژیک، لوکزامبورگ و مالت نیز به این روند ملحق شده و دولت فلسطین را به رسمیت بشناسند.
شبکه خبری الجزیره در گزارشی به پیامدهای سیاسی و حقوقی این اقدام پرداخته و پیش بینی می‌کند که در نتیجه این روند، تعداد کشورهایی که فلسطین را به رسمیت می‌شناسند، به ۱۵۹ کشور از ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل برسد.
کدام کشورها هنوز فلسطین را به رسمیت نشناخته‌اند
در حال حاضر نزدیک به 75 درصد 193 کشور عضو سازمان ملل کشور فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند؛ اما تاکنون دست کم ۴۵ کشور از جمله آمریکا و رژیم صهیونیستی و متحدان آن، دولت فلسطین را به رسمیت نشناخته‌اند.
در آسیا، ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور، فلسطین را به رسمیت نمی‌شناسند.
کامرون در آفریقا و پاناما در آمریکای لاتین و بیشتر کشورهای کوچک اقیانوسیه که صهیونیست‌ها معمولاً برای تصویب قطعنامه‌های مد نظر خود از آنها سوءاستفاده می‌کنند، هنوز فلسطین را به رسمیت نشناخته‌اند.
در اروپا بیشترین اختلاف نظر در این مورد وجود دارد و تقریباً نیمی از کشورها، تشکیل کشور فلسطین را به رسمیت نمی‌شناسند.
به رسمیت شناختن کشور فلسطین به چه معناست؟
به نوشته وب‌سایت بی‌بی‌سی‌جهانی: فلسطین کشوری است که هم وجود دارد و هم وجود ندارد.
این کشور (تشکیلات خودگردان فلسطین) از میزان قابل‌توجهی شناسایی بین‌المللی، نماینده‌هیای دیپلماتیک در خارج و تیم‌هایی که در رقابت‌های ورزشی از جمله المپیک شرکت می‌کنند، برخوردار است.
اما به دلیل اختلاف طولانی‌مدت با اسرائیل، مرزهای بین‌المللی مشخص، پایتختی تعریف‌شده یا ارتش ندارد.
به دلیل اشغال نظامی کرانه باختری توسط اسرائیل، تشکیلات خودگردان فلسطین که در پی توافقات صلح دهه ۱۹۹۰ ایجاد شد، کنترل کامل بر سرزمین و مردم خود را ندارد.
غزه، که اسرائیل در آنجا نیز قدرت اشغالگر است، در حال حاضر درگیر جنگ ویرانگری است.
با توجه به وضعیت نیمه‌وابسته آن به‌عنوان یک دولت شبه‌مستقل، به‌رسمیت‌شناختن آن تا حدی نمادین است.
این اقدام بیانگر بیانیه‌ای قوی از نظر اخلاقی و سیاسی خواهد بود، اما تغییر ملموسی در زمین ایجاد نمی‌کند.
اما این نمادین بودن تأثیرگذار است.
دیوید لامی، وزیر امور خارجه پیشین بریتانیا، در سخنرانی‌اش در سازمان ملل در ژوئیه گفت: «بریتانیا مسئولیت ویژه‌ای برای حمایت از راه‌حل دو کشوری دارد.»
او به اعلامیه بالفور ۱۹۱۷ اشاره کرد – سندی که توسط آرتور بالفور، همتای پیشین او به‌عنوان وزیر امور خارجه امضا شد و برای اولین بار حمایت بریتانیا از «ایجاد یک وطن ملی برای مردم یهود در فلسطین» را بیان کرد.
اما لامی افزود که این اعلامیه با قولی جدی همراه بود: «که هیچ اقدامی انجام نشود که حقوق مدنی و دینی جوامع غیریهودی موجود در فلسطین را به خطر بیندازد.» حامیان اسرائیل اغلب اشاره کرده‌اند که لرد بالفور به‌طور صریح به فلسطینی‌ها یا حقوق ملی آنها اشاره‌ای نکرده است.
اما سرزمینی که پیش‌تر فلسطین نامیده می‌شد و بریتانیا از ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۸ از طریق جامعه ملل بر آن حکومت کرد، مدت‌هاست به‌عنوان یک موضوع ناتمام بین‌المللی تلقی می‌شود.
اسرائیل در سال ۱۹۴۸ تأسیس شد، اما تلاش‌ها برای ایجاد یک دولت موازی فلسطین به دلایل متعددی به بن‌بست رسیده است.
همانطور که لامی گفت، سیاستمداران عادت کرده‌اند که عبارت «راه‌حل دو کشوری» را تکرار کنند.
راهکار دو-دولتی به ایجاد دولت فلسطین در کرانه باختری و نوار غزه اشاره دارد.
اما تلاش‌های بین‌المللی برای تحقق راه‌حل دو کشوری به نتیجه نرسیده و استعمار اسرائیل در بخش‌های بزرگی از کرانه باختری، که طبق قوانین بین‌المللی غیرقانونی است، این مفهوم را به شعاری تقریباً بی‌محتوا تبدیل کرده است.»
«رومن لوبوف» استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه اکس-مارسی در جنوب فرانسه، به رسمیت شناختن کشور فلسطین را یکی از پیچیده‌ترین مسائل در حقوق بین‌الملل توصیف کرد.
وی به خبرگزاری فرانسه گفت که کشورها در انتخاب زمان و شکل به رسمیت شناختن آزاد هستند و تفاوت‌های آشکار یا ضمنی زیادی در تعامل کشورهای با این پدیده وجود دارد.
به گفته لوبوف، هیچ مرکزی برای ثبت به رسمیت شناختن کشورها وجود ندارد.
وی افزود: تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری اسامی کشورهایی که فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند را ثبت می‌کند، اما این اقدام از یک دیدگاه کاملاً ذهنی است.
نکته دیگری که در حقوق بین‌الملل مطرح است، اینکه «به رسمیت شناختن به معنای ایجاد یک کشور نیست، همانطور که عدم به رسمیت شناختن مانع از وجود یک کشور نمی‌شود.» البته به رسمیت شناختن تا حد زیادی دارای وزن نمادین و سیاسی است.
لذا در حال حاضر سه چهارم کشورهای جهان معتقدند که فلسطین تمام الزامات لازم برای یک کشور بودن را دارد.
«فیلیپ سندز» وکیل و استاد حقوق فرانسوی-بریتانیایی، در اواسط آگوست ۲۰۲۵ در روزنامه نیویورک تایمز نوشت: «می‌دانم که این اتفاق برای بسیاری نمادین به نظر می‌رسد، اما در واقع، از نظر نمادین، می‌تواند تغییر دهنده روند بازی باشد.
زیرا به محض اینکه کشور فلسطین را به رسمیت می‌شناسید… فلسطین و اسرائیل را از نظر رفتار با آنها تحت قوانین بین‌المللی در یک سطح قرار می‌دهید.»
تبعات سیاسی و حقوقی رسمیت فلسطین در مجامع بین المللی
الجزیره می‌افزاید که این به رسمیت شناختن‌ها گامی مهم برای فلسطین است، زیرا دارای تبعات سیاسی و حقوقی است.
این اتفاق افراط‌گرایان کابینه رژیم صهیونیستی را تحریم می‌کند.
تشکیلات خودگردان فلسطین، به رسمیت شناختن این کشور را دارای اهمیت سیاسی و حقوقی می‌داند و آن را همسو با تلاش‌های انجام شده برای پایان دادن به اشغال و تأسیس کشور فلسطین بر می‌شمارد.
«احمد الدیک» مشاور سیاسی وزیر امور خارجه و مهاجران تشکیلات خودگردان در گفتگو با الجزیره تصریح کرد که فلسطین این اقدام را «شجاعتی همسو با قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌های مشروعیت بین‌المللی و حمایتی از تلاش‌های انجام شده برای پایان دادن به اشغالگری و دستیابی به صلح و همچنین تأییدی بر حقوق فلسطینیان به ویژه حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین» می‌داند.
وی افزود که فلسطین بر اساس این به رسمیت شناختن‌ها عمل خواهد کرد تا به عضویت کامل سازمان ملل متحد به جای عضو ناظر دست یابد و برای به حداکثر رساندن تلاش‌های سیاسی، دیپلماتیک، حقوقی و بین‌المللی برای دستیابی به چندین هدف تلاش کند که این اهداف عبارتند از:
پاسخگویی و محاکمه اشغالگران به خاطر جنایاتشان .
پایان دادن به اقدامات یک جانبه اشغالگران تا اجرای قطعنامه‌های مشروعیت بین‌المللی و طرح صلح عربی .
تقویت شخصیت حقوقی و صلاحیت به رسمیت شناخته شده کشور فلسطین .
تقویت و توسعه روابط کشور فلسطین با کشورهای مختلف در زمینه‌های متعدد .
این مقام فلسطینی، منافع سیاسی و پروتکلی پس از به رسمیت شناختن در مجامع بین‌المللی را شامل موارد زیر برشمرده است:
ارتقا سطح نمایندگی سفارتخانه‌های کشور فلسطین از هیئت‌ها به سفارتخانه‌ها، و برافراشتن پرچم فلسطین .
در برخی کشورها، اعتبارنامه‌های سفرای کشور فلسطین به بالاترین سطح حاکم در آن کشورها به عنوان سفرای کشور فلسطین ارائه خواهد شد .
چرا این حرکت نمادین اهمیت دارد؟
«بلال الشوبکی» استاد علوم سیاسی در دانشگاه الخلیل، در گفتگو با الجزیره به تشریح اهمیت افزایش کشورهایی که فلسطین را به رسمیت می‌شناسند، در برابر تلاش‌های رژیم صهیونیستی جهت محو مسئله فلسطین و امکان تأسیس کشور فلسطین پرداخته و می‌گوید که این به رسمیت شناختن‌ها از نظر زمان‌بندی در سایه سیاست‌های رژیم صهیونیستی برای ناکام گذاشتن راه حل تشکیل «دو دولت» انجام شده است.
صهیونیست‌ها سرکوبگری در فلسطین را تشدید خواهند کرد
این تحلیلگر سیاسی می‌گوید که این گام - با وجود اهمیتش - بسیار ناچیز و محدود به نظر می‌رسد، زیرا اولویت فعلی برای هر شهروند فلسطینی توقف نسل‌کشی در نوار غزه است.
وی می‌افزاید که برخی کشورها موضوع به رسمیت شناختن را به عنوان ابزاری برای مجازات رژیم صهیونیستی یا وادار کردن آن به توقف نسل‌کشی در غزه به کار برده‌اند، این در حالی است که آنها راهکارهای بسیار بیشتری برای مجازات رژیم صهیونیستی دارند که می‌تواند شامل اعمال تحریم‌ها و قطع روابط دیپلماتیک باشد.
الشوبکی در واکنش به رسمیت شناختن فلسطین، گسترش سرکوبگری های رژیم صهیونیستی در کرانه باختری را پیش‌بینی کرد و افزود: آنچه اسرائیل در واقعیت انجام می‌دهد این است که به رسمیت شناختن بین‌المللی را از یک اقدام با تأثیر عملی به یک اتفاق صرفاً روانی تبدیل کند.
به رسمیت شناختن فلسطین ابعادی صرفاً نمادین دارد
از سوی دیگر «عدنان حمیدان» کارشناس مسائل انگلیس تاکید کرد به رسمیت شناخته شدن کشور فلسطین از سوی انگلیس پیام‌های مهمی داشته و فراتر از یک اعلامیه سیاسی به شمار می‌رود، چرا که این کشور با صدور معاهده بالفور نقش مهمی در رنج‌ها و مشکلات فلسطینیان داشته و هم اکنون خود را ناچار به شناسایی کشور فلسطین می‌بیند.
این کارشناس فلسطینی افزود که این اقدام جبران کننده جنایت اشغالگران در تثبیت سرزمین فلسطین به نفع صهیونیست‌ها نیست، اما یک تحول اساسی در گفتمان سیاسی انگلیس به شمار می‌رود و برای فلسطینیان غزه حامل این پیام به جهانیان است که روایت آنان واقعی بوده و حق آنها در سرزمینشان و برخورداری از آزادی در طول زمان نابود شدنی نیست.
حمیدان ادامه داد که این تصمیم توازن قدرت میدانی را تغییر نمی‌دهد، اما بر موضع‌گیری‌های نمادین تأثیر گذاشته و به ابزاری سیاسی تبدیل می‌شود که فلسطینیان می‌توانند علیه صهیونیست‌ها در عرصه‌های دیپلماتیک از آن استفاده کنند.
وی به صورت خاص به اقدام انگلیس در این رابطه اشاره و تاکید کرد که این اقدام دولت انگلیس بی ارتباط با فضای کلی در اروپا و عرصه بین‌الملل نبوده و حامل این پیام است که سکوت دیگر گزینه مناسبی نیست، علاوه بر آنکه می‌تواند بر دولت‌های دیگر برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین فشار وارد کرده و مسئله فلسطین را به عنوان یک مسئله اصلی در روابط بین الملل مطرح کند.
گامی دیرهنگام و بی معنا
از سوی دیگر «سهیل خلیلیه» کارشناس شهرک‌سازی، در مورد اقدامات احتمالی رژیم صهیونیستی در واکنش به موج ایجاد شده در به رسمیت شناخته شدن فلسطین گفت که تسریع شهرک‌سازی در پروژه E1 واقع در شرق قدس اشغالی و بلعیدن چندین روستای فلسطینی دیگر در قدس و الحاق آن به اراضی اشغالی می‌تواند از جمله این اقدامات باشد.
وی در عین حال این اقدام را دیرهنگام توصیف و تاکید کرد: به رسمیت شناختن‌ها شاید اگر مثلاً ۲۰ سال پیش بود، محتوا یا معنایی داشت، اما آنها دیر آمدند و تل آویو از آنها برای تحقق اهداف خود سوءاستفاده خواهد کرد.