ادبیات دفاع مقدس در قاب جهانی جای گرفت

به گزارش خبرنگار مهر، با گذشت بیش از سه دهه از پایان جنگ تحمیلی، ادبیات دفاع مقدس همچنان در قلب ادبیات معاصر ایران می‌تپد.
اما آنچه این سال‌ها اهمیت بیشتری یافته، ترجمه و معرفی این آثار به مخاطبان جهانی است؛ جایی که روایت‌های انسانی و تجربه‌های تلخ و شیرین جنگ فراتر از مرزها شنیده می‌شود.
همزمان با آغاز هفته دفاع مقدس، مرور برخی از کتاب‌هایی که توانسته‌اند از سد زبان بگذرند و در جهان مخاطب پیدا کنند، تصویری روشن از ظرفیت‌های این حوزه ارائه می‌دهد.
«دا»؛ روایت یک زن در دل آتش
یکی از مهم‌ترین کتاب‌های دفاع مقدس که نگاه جهانی را به خود جلب کرده، «دا» است؛ خاطرات زهرا حسینی که سیده اعظم حسینی آن را تدوین کرده است.
این کتاب با عنوان One Woman’s War: Da (Mother) به انگلیسی ترجمه و منتشر شده است.
در این روایت، زهرا از کودکی خود در عراق و مهاجرت به ایران سخن می‌گوید و سپس وارد میدان جنگ می‌شود؛ از امدادرسانی و انتقال مجروحان گرفته تا شرکت در درگیری‌ها.
«دا» به خاطر نگاه زنانه و پرجزئیات به جنگ، برای مخاطبان خارجی جذابیت خاصی دارد؛ چراکه تصویری انسانی از مقاومت زنان ایرانی به دست می‌دهد.
«سفر به گرای ۲۷۰ درجه»؛ نگاه نوجوان به جنگ
دیگر اثر شاخص، رمان «سفر به گرای ۲۷۰ درجه» نوشته احمد دهقان است که به انگلیسی با عنوان Journey to Heading 270 Degrees ترجمه شده.
این کتاب داستان نوجوانی به نام ناصر را روایت می‌کند که در حالی‌که هنوز دانش‌آموز است، به جبهه می‌رود.
او در میان عملیات‌ها، دوستانش را از دست می‌دهد و با واقعیت تلخ جنگ مواجه می‌شود.
این اثر با عنوان Journey to Heading 270 Degrees منتشر شد و به دلیل روایت ساده و صادقانه، توانست توجه محافل ادبی خارج از ایران را جلب کند.
برای بسیاری از خوانندگان خارجی، این کتاب فرصتی بود تا جنگ ایران را از زاویه نگاه یک نوجوان تجربه کنند.
«شطرنج با ماشین قیامت»؛ آبادان در محاصره
کتاب «شطرنج با ماشین قیامت» نوشته حبیب احمدزاده، نمونه‌ای از روایت پرکشش و پرهیجان ادبیات جنگ است.
این اثر در ترجمه انگلیسی با عنوان Chess with the Doomsday Machine منتشر شده و داستان موسی، جوان آبادانی را روایت می‌کند که در شهر محاصره‌شده، مسئولیت مقابله با سامانه راداری دشمن معروف به «ماشین قیامت» بر دوش اوست.
این رمان به خاطر تصویرسازی زنده از آبادان در محاصره و شخصیت‌پردازی عمیق، در جهان نیز مورد استقبال قرار گرفت.
ترجمه آن نشان داد که چگونه می‌توان از دل یک تجربه بومی، روایتی جهانی از مقاومت و بقا خلق کرد.
«یکشنبه آخر»؛ صدای نوجوانانه جنگ
از نخستین خاطرات زنانه جنگ که به زبان انگلیسی نیز راه یافت، کتاب «یکشنبه آخر» نوشته معصومه رامهرمزی است.
او در نوجوانی وارد بیمارستان‌های صحرایی شد و تجربه‌های روزانه‌اش را از مواجهه با مجروحان، شهادت برادران و زیستن در فضای جنگ ثبت کرد.
این کتاب با ترجمه انگلیسی تحت عنوانEternal Fragrance (The Last Sunday) منتشر شد و صداقت نوجوانانه قلم رامهرمزی، باعث شد تا اثری انسانی و متفاوت در ادبیات مقاومت به شمار آید.
برای مخاطب خارجی، این کتاب بیش از آنکه صرفاً خاطرات جنگی باشد، روایت رشد یک دختر در دل بحران است.
«فال خون»؛ روایت یک فرمانده
کتاب «فال خون» نوشته داوود غفارزادگان، روایتگر زندگی و مبارزات یک فرمانده در دوران جنگ تحمیلی است.
این اثر به زبان انگلیسی ترجمه شده است.
«فال خون» به دلیل نگاه عمیق به شخصیت‌های جنگ و پرداختن به ابعاد انسانی آن، مورد توجه مخاطبان داخلی و خارجی قرار گرفت.
«پایی که جا ماند»؛ داستانی از جبهه
کتاب «پایی که جا ماند» داستانی از روزهای جبهه و زندگی رزمندگان را روایت می‌کند.
یادداشت‌های روزانه‌ سید ناصر حسینی‌پور در اردوگاه‌ها و زندان‌های مخفی عراق است یکی از شاخص ‏ترین آثاری است که شرح روزهای سخت اسارت در دست صدامیان و بعثیان عراقی را با متدی نوآیین و اثرگذار در عهده دارد.
مولف این کتاب را از روی ۲۳ برگه‏ای ‌ یادداشت‌برداری کرده است که آن‌ها را در دوران اسارت مخفیانه روی کاغذهای سیگار نوشته بوده، در عصای خود پنهان کرده تا به‌دست زندانبان‌ها نیفتد و بالاخره توانسته آن‌ها را با خود به ایران بیاورد.
این کتاب تاکنون به ۶ زبان زنده (انگلیسی، عربی عراقی و لبنانی ، اسپانیولی، اردو، استانبولی و فرانسوی) ترجمه شده است.
«زنده باد کمیل»؛ روایتی نوجوانانه
کتاب «زنده باد کمیل» نوشته محسن مطلق، داستانی از روزهای جبهه و زندگی رزمندگان را روایت می‌کند.
این اثر به زبان انگلیسی ترجمه شده و توانسته تصویری از ایثارگری رزمندگان ایرانی ارائه دهد.
«فرنگیس»؛ مادری برای همه نسل‌ها
کتاب فرنگیس سرگذشت یکی از زنان شجاع ایران است.
خاطرات بانویی که در بحبوحه‌ی جنگ ایران و عراق کاری دلیرانه و ماندگار انجام داد.
کتاب از دوران کودکی فرنگیس حیدرپور آغاز می‌شود و قدم‌به‌قدم مخاطب را با این بانوی شجاع آشنا می‌کند.
نویسنده‌ کتاب، مهناز فتاحی، سه سال به این روستا رفت‌وآمد کرده و مصاحبه‌های متعدد بسیاری انجام داده که حاصل آن همین کتاب فرنگیس شده است.
کتاب «فرنگیس» اثر برگزیده جایزه کتاب سال دفاع مقدس در کشورمان به زبان روسی، اردو و انگلیسی ترجمه شده است.
چاپ بیستم کتاب در بازار موجود است.
«دختر شینا»؛ عاشقانه‌ای شیرین و ماندگار
«دختر شینا» خاطرات قدم‌خیر محمدی کنعان است که موضوع آن جنگ ایران و عراق است.
کتاب توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده؛ اثری که بهناز ضرابی‌زاده آن را گردآوری کرده ‌است.
این کتاب به زبان‌های ترکی استانبولی، انگلیسی و عربی نیز ترجمه شده ‌است.
«دختر شینا» در شانزدهمین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس به عنوان اثر برگزیده در بخش خاطره شفاهی انتخاب شد.
«خاک‌های نرم کوشک»؛ بعد از هر سختی آسایشی است
کتاب «خاک‌های نرم کوشک» از سوی انتشارات ملک اعظم روانه بازار کتاب شده خاطرات عبدالحسین برونسی به نقل از خانواده و هم‌رزمان شهید را شامل می‌شود.
این کتاب شرح حال انسانی وارسته است که قبل از انقلاب در روستای گلبوی کدکن از توابع تربت حیدریه به کار سخت و طاقت‌فرسای بنایی مشغول بود.
او در کنار این کار به خواندن دروس حوزوی نیز روی آورده بود تا اینکه بعدها به علت شدت یافتن مبارزات او زندانی و مورد شکنجه‌های وحشیانه ساواک قرار گرفت.
این اثر به زبان‌های انگلیسی، عربی و اردو ترجمه شده است.
ترجمه انگلیسی کتاب خاک‌های نرم کوشک به سرپرستی محمد برومندی منتشر شده است.
ترجمه اردوی کتاب را خان محمدصادق جونپوری، دانشجوی دکتری زبان فارسی دانشگاه دهلی هند انجام داده و عنوان اردوی آن «بابا خداحافظ» است.
«آب هرگز نمی‌میرد»: روایتی از حیات
کتاب «آب هرگز نمی‌میرد» روایت جانبازی است که از ابتدای دوران دفاع مقدس حضور فعالانه‌ای داشت.
وی از ابتدای سال 62 فرمانده گردان 152 حضرت ابوالفضل(ع) لشکر 32 انصارالحسین(ع) بود که در این گردان تا بعد از عملیات کربلای 5 در سال 65 حضور داشت و به تعبیر سردار حسین همدانی نقش او در عملیات مرصاد مغفول ماند.
کتاب «آب هرگز نمی‌میرد» نوشته حمید حسام از انتشارات صریر توسط انتشارات «فتا» به زبان استانبولی در ترکیه ترجمه، منتشر و وارد باز نشر ترکیه شد.
چاپ چهل و دوم کتاب در بازار موجود است.
«سلام بر ابراهیم»؛ کتابی برای جوانان
«سلام بر ابراهیم» کتابی است که در قالب زندگینامه‌ای مختصر و ۶۹ خاطره درباره شهید بزرگوار و مفقود الاثر ابراهیم ‌هادی منتشر شده است.
این نوشتار حاصل بیش از پنجاه مصاحبه از خانواده، یاران و دوستان آن شهید است.
این کتاب برای نخستین‌بار از سوی انتشارات شهید ابراهیم‌ هادی در سال ۸۸ منتشر شده و تاکنون یکی از آثار پرمخاطب و محبوب در حوزه دفاع مقدس بوده است.
«سلام بر ابراهیم» از سوی معارف الاسلامیه به عربی، انگلیسی، فرانسه ترجمه شده است.
«وقتی مهتاب گم شد»؛ حقیقتی انکارنشدنی
«وقتی مهتاب گم شد» قبل از آنکه شرح زندگی علی خوش‌لفظ باشد، روایتی عینی از واقعه‌ای تاریخی است که موجب شد سرنوشت خیل وسیعی از مردمان ایران تغییر کند.
سردار شهید علی خوش لفظ پس از سال‌ها تحمل درد و رنج ناشی از مجروحیت و صبر در برابر دوری یاران و دوستان، ۲۹ آذر ماه سال ۱۳۹۶ آسمانی شد و به کاروان عظیم شهدا پیوست.
او به تعبیر هم‌رزمانش «علی خوش رفیق» بود.
این کتاب به زبان عربی ترجمه شده است.
شهید سرلشکر سلیمانی در دل‌نوشته‌ای‌ برای علی خوش لفظ راوی کتاب «وقتی مهتاب گم شد» نوشت: عکست را بروی جلد بوسیدم ای شهید آماده رفتن و دوست ندیده‌ام که بهترین دوستت را در کنارم از دست دادی.
«کوچه نقاش‌ها»؛ روایتی از رنگ‌ها
«کوچه نقاش‌ها» نوشته راحله صبوری در برگیرنده خاطرات سیدابوالفضل کاظمی از ناشناخته‌ترین رزمندگان و فرماندهان دفاع مقدس بود.
بیان تفاوت‌های سال‌های قبل و پس از انقلاب از نقاط قوت گفت‌وگو با کاظمی در این کتاب است.
دوران جوانی وی مقارن است با سال‌های مبارزه علیه رژیم طاغوت و بعد از آن او ۸ سال دفاع مقدس را تجربه می‌کند.
همرزمی او با شهید چمران و دو سال حضور در خاک کردستان از زیباترین و خواندنی‌ترین قسمت‌های کتاب است.
کتاب در ۱۶ فصل و بر اساس تاریخ وقایع و مکان آن‌ها تدوین شده است.
به دلیل تمرکز بر حوادث جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، رخدادهای انقلاب اسلامی در این اثر به صورت خلاصه آمده‌اند.
این کتاب، توسط انتشارات الولایه اسلام‌آباد پاکستان و از سوی انتشارات کوثر ترکیه در ۵۳۲ صفحه و با ترجمه متین آتام به زبان ترکی استانبولی منتشر شد.
«جشن حنابندان»؛ خضاب کردن در میانه جنگ
خاطرات مورد استفاده نویسنده در این کتاب، اغلب کوتاه و با زبانی ساده و صمیمی بیان شده است؛ به طوری که خواننده از خواندن آن خسته نمی‌شود؛ چراکه هر موقعیت و لحظه‌ای را دقیق و خلاصه مطرح کرده و از شرح جزییات اضافی پرهیز کرده است.
خاطرات رزمندگان در شب‌های قبل از عملیات و شوخی‌ها و حالات و روابطی که تنها و تنها در آن موقعیت‌ها اتفاق می‌افتاد به خوبی در این گزارش‌ها به تصویر کشیده شده است.
«جشن حنابندان» به قلم محمدحسین قدمی شامل ۲ گزارش از دو عملیات در مناطق جنوب و غرب کشور است که محمدحسین قدمی این گزارش‌ها را از میان خاطرات رزمندگان «لشکر ۲۷ محمد رسول الله» گردآوری کرده و در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.
کتاب به عربی نیز ترجمه شده است.
«من زنده‌ام»؛ دست‌نوشته‌ای از میانه اسارت
خاطرات دوران چهار ساله‌ اسارت معصومه آباد در زندان‌های رژیم بعث صدام است.
این کتاب در رابطه با اسارت و بخشی از خاطرات نانوشته ۴ بانوی اسیر ایرانی به نگارش در آمده تا گویای وضعیت زنان اسیر در زندان‌های رژیم بعث عراق، و همچنین عفت و حیای آنان در دوران هشت سال دفاع مقدس باشد.
معصومه آباد، در زمان اسارت ۱۷ ساله بوده است، در روزهای ابتدایی حمله عراق تعدادی از ایتام جنگ زده را به شیراز برده بود تا آن‌ها را از صحنه جنگ دور کند و هنگام برگشتن ناگهان اسیر می‌شود و به همین دلیل وی در کتابش، بیشتر روزهای نخست جنگ هشت ساله را ترسیم می‌کند.
این کتاب تاکنون ۲۱۶ بار تجدید چاپ و به زبان‌های بنگالی، آلمانی، عربی، انگلیسی و اردو ترجمه شده است.