انزوای انسان در «کابوس‌های بیدار»؛ درهای ورود به تئاتر بی‌رویه باز است

به گزارش خبرنگار مهر، نمایش «کابوس‌های بیدار» به نویسندگی محمد کار آزاد و کارگردانی بهروز پوربرجی از ۳ شهریور در بوتیک هنر ایران روی صحنه رفته است.
پوربرجی درباره ویژگی‌های محتوایی این اثر گفت: این نمایشنامه ساختاری اکسپرسیونیستی دارد و در مورد تنهایی و انزوای انسان سخن می‌گوید.
نمایش از ساختار ارسطویی فاصله گرفته و به شکلی مدرن، بدون وحدت زمان، سیال ذهن را در ساده‌ترین شکل خود به نمایش درمی‌آورد.
انزوایی که بشر بر اثر سرکوب احساسات و عواطفش به آن می‌رسد؛ سرکوبی که می‌تواند جبری یا خودخواسته باشد.
در این نقطه، انسان درگیر «من» با «خود» می‌شود و همین سرکوب، او را به سوی بی‌تعادلی رفتاری و خیال‌زدگی سوق می‌دهد.
وی افزود: در این روند، انسان در جمع حضور دارد اما همچنان احساس تنهایی می‌کند؛ حسی که بسیاری از ما تجربه کرده‌ایم.
در چنین شرایطی ذهن به نشخوار می‌افتد و فرد تا جایی درگیر خیال می‌شود که مرز واقعیت و خیال از میان می‌رود.
پس از مطالعه طرح اولیه نمایشنامه از نویسنده خواستم متن کامل شود تا بتوانم آن را برای اجرا آماده کنم.
در تحلیل خود، مفهوم «آنیما» یعنی مادینگی درون مرد را پرورش دادم و شخصیت زن نمایشنامه را بازتاب همین «آنیما» دانستم.
بر همین اساس، هر ۲ شخصیت را یک نفر در نظر گرفتم تا ارتباطات معنای دیگری پیدا کند و کشمکش درونی روی صحنه شکل بگیرد.
پوربرجی با اشاره به دشواری مسیر خلق اثر عنوان کرد: برای روایت قصه، کم‌کم از بازی‌های صرفاً اکسپرسیونیستی فاصله گرفتیم و به دنبال مابه‌ازای عینی زندگی گشتیم تا روایت بتواند مخاطب را بیشتر درگیر کند.
نمادها و نشانه‌ها نیز به واسطه حضور آرکی‌تایپ «آنیما» قوت گرفتند.
عدد ۳ به‌عنوان سمبل «آنیما» در سراسر نمایش حضور دارد؛ موسیقی بر همین اساس با ریتم ۳/۴ ساخته و حضور زن در سه مرحله تقویت شد.
مجموعه این عناصر در کنار هم قرار گرفتند تا نمایش به اجرا درآید.
این کارگردان درباره نسبت نمایش با مخاطب امروز تئاتر، یادآور شد: این اجرا بیش از هر چیز، تماشاگر را با خودش درگیر می‌کند زیرا او بخشی از زندگی شخصی‌اش را روی صحنه می‌بیند؛ همان وسوسه‌ها، اغواگری‌ها و تسلیم شدن‌هایی که هرکدام از ما در زندگی تجربه کرده‌ایم.
هرچند مخاطب امروز بیشتر به دنبال سرگرمی است، اما این نمایش هشدار می‌دهد که سرگرمی صرف می‌تواند به بی‌تفاوتی و ناامنی منجر شود.
وی درباره وجه مشترک اثر با زندگی امروز مخاطب توضیح داد: وجه مشترک، خود مخاطب است؛ درست مانند آینه‌ای که انسان تصویر خودش را در آن می‌بیند.
همان فردی که در ظاهر معاشرتی و شوخ است اما در درون منزوی و تنها.
در این اثر، تماشاگر نشخوارهای ذهنی خودش را می‌بیند؛ ذهنی که از کنترل خارج شده و در برابرش نگهبانانی سنگدل ایستاده‌اند.
پوربرجی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به چالش‌های تولید اثر بیان کرد: بیش از سه دهه است که در عرصه تئاتر فعالیت دارم و باید بگویم امروزه، تئاتر کار کردن تقریباً امکان‌پذیر نیست.
هیچ حمایتی، حتی معنوی برای تولید وجود ندارد و هنرمند ناچار است همه مراحل را به‌تنهایی پیش ببرد.
مهم‌ترین ارکان هنرهای نمایشی یا برچیده شده یا به حاشیه رفته‌اند.
تئاتر خصوصی شده و نگاه تبلیغاتی، آن را به کالایی مصرفی تقلیل داده است.
من با اصل خصوصی شدن مخالف نیستم، اما بی‌توجهی به جایگاه هنر، بی‌مهری بزرگی است.
وی ادامه داد: امروز اقتصاد تئاتر در تبلیغات شکل می‌گیرد و این حوزه انحصاری شده و در اختیار افرادی محدود است؛ افرادی که شاید شناختی از تئاتر نداشته باشند اما نبض دنیای مجازی را در دست گرفته‌اند و قدرت بیزینس بالایی دارند.
من معتقدم جایی مثل خانه تئاتر می‌تواند میدان‌داری کند و پلی میان بیزینس و هنر بسازد.
در گذشته اداره تئاتر چنین نقشی را ایفا می‌کرد و به‌عنوان نمونه غربالگری میان بازیگر و نابازیگر انجام می‌داد اما امروز با حذف این اداره، فضای بازیگری ناامن شده و درهای ورود بی‌رویه باز است؛ اتفاقی که بی‌تردید تئاتر از آن آسیب خواهد دید.
وی در پایان صحبت‌های خود اظهار کرد: امیدوارم روزهای بهتری در انتظار تئاتر باشد.
لازم است کمتر با سلیقه شخصی درباره این حوزه تصمیم‌گیری کنیم، چرا که تئاتر امری تخصصی است.
سالن‌های تئاتر مغازه نیستند که هر کس بر اساس سلیقه‌اش آنها را تزئین کند.
به نظرم در عصر تکنولوژی باید نظام‌مندتر عمل کنیم.
من مخالف هیچ یک از تغییرات رخ داده نیستم و حتی می‌توان آنها را شکلی از تکامل دانست اما ضروری است این روند به‌دور از باندبازی و جناح‌بندی هدایت شود.
تئاتر خود زندگی است و در همان ابعاد و اندازه باید درباره‌اش قانونمندتر فکر کرد و تصمیم گرفت.
محمد کار آزاد، آرزو خلیلی و مبینا فرهمندآریا (بازی‌ساز سایه) گروه بازیگران این نمایش را تشکیل می‌دهند.
نمایش «کابوس‌های بیدار» به نویسندگی محمد کار آزاد و کارگردانی بهروز پوربرجی تا ۲۸ شهریور روی صحنه بوتیک هنر ایران می‌رود.