مأموریت امت‌سازی و تمدن‌گستریِ بانوی کرامت در جهان‌شهر قم - تسنیم
برای این شهر مقدس(قم) نقش و جایگاه معنوی و تمدنی خاصی در آینده اسلام ناب محمدی (ص) در نظر گرفته شده و کریمه اهل بیت (ع) برای محوریت این اثرگذاری فرهنگی و تمدنی در افق جهانی برگزیده شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، در تاریخ پرفرازونشیب تشیع، شهرهایی بوده‌اند که فراتر از یک جغرافیای صرف، به کانون‌های هویت‌ساز و تمدن‌گستر تبدیل شده‌اند.
نجف، کربلا، و مشهد هر یک به‌واسطه حضور پیشوایان دین، جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند، اما در این میان، شهر مقدس قم از جایگاهی متفاوت و بی‌نظیر برخوردار است.
شهر مقدس قم به یمن میزبانی حضرت فاطمه معصومه (س)، بانویی قدیسه از خاندان رسالت و امامت و با الهام از روایات و مبانی دینی، پیش‌بینی‌های بزرگان و ابعاد گستره‌ی تأثیرگذاری فرهنگی و تمدن آن، به عنوان «جهان‌شهر تمدنی اهل بیت (ع)» برای آینده جهان اسلام و بشریت قلمداد شده است.
شعار محوری «قم، جهان‌شهر تمدنی اهل بیت (ع)»، که این روزها محور فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی قرار گرفته، فراتر از یک عبارت تبلیغاتی، یک افق بلند و یک نقشه راه است.
این شعار، یک دعوت به عمل است؛ دعوتی برای معماری و بازشناسی رسالت‌ها و بازسازی و بازتعریف مسئولیت‌هاست که بی تردید بایستی با مدار آستان مقدس فاطمی و با محوریت شان و شخصیت، هجرت و حیات معنوی بانوی قدیسه و تمدن‌ساز کریمه اهل بیت سلام‌الله علیها صورت و رویکرد نوینی به خود بگیرد.
اگر جهان‌شهر قم قرار است پایتخت معنوی تمدن نوین اسلامی باشد، این مهم نه با وعده‌ها و شعارها، بلکه با گفتمان‌سازی و تبیین مستمر و تلاش و مجاهدت بی‌وقفه تک‌تک شهروندان، فعالان فرهنگی، نهادها و مسئولان استانی و ملی رقم خواهد خورد.
در سال گذشته به مناسبت سالروز ورود پرخیر و برکت و تمدن‌ساز بانوی کرامت، حضرت فاطمه معصومه (س)، به این شهر مقدس، بر ضرورت تبیین و ترویج شعار «قم، جهان‌شهر تمدنی اهل بیت (ع)» تأکید شد، و با هدف گفتمان‌سازی و گوشزد کردن ظرفیت‌ها، فرصت‌ها، وظایف و رسالت‌ها، یادداشت‌هایی نگارش و منتشر شد؛ امسال نیز به همین مناسبت با نگاهی عمیق‌تر به این مقوله می‌پردازیم.
این نوشتار، نگاهی تازه به ابعاد عملی این شعار دارد و در پی آن است که نشان دهد تحقق این هدف بزرگ، نه یک آرزوی دست‌نیافتنی، بلکه یک مسئولیت و راهبرد مشترک است که با احیای دقیق رسالت‌ها و بازسازی مسئولانه وظایف محقق خواهد شد.
این شعار فراتر از یک عبارت زیبا، یک نقشه راه است که نیازمند درک دقیق و عمل به تکالیف الهی و اجتماعی ماست.
بشارت هجرت بانوی کرامت با مأموریت تمدنی
بر اساس روایات ومنابع دینی، قم و قمیان به برکت وجود و حضور این بانوی الگو و الهام‌بخش، مأموریت ویژه‌ی «ملت‌سازی» و «امت‌سازی» را برعهده گرفته است و امروزه نیز نقش ویژه‌ای در فرهنگ جهاد و مقاومت و زمینه‌سازی ظهور جهان‌تمدن مهدوی ایفا می‌کند.
امام صادق (ع) در حدیثی شریف می‌فرمایند: «اِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ، وَ لِرَسُولِهِ حَرَماً وَ هُوَ اَلمَدینةُ، وَ لاَمیرِالمُؤمِنینَ حَرَماً وَ هُوَ الكُوفَةُ، وَ لَنا حَرَماً وَ هُوَ قُمُّ، وَ سَتُدفَنُ فِیهِ اِمرَأَةٌ مِن وُلدی تُسَمّى فاطِمَةَ، مَن زارَها وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ» ؛ (خدا را حرمی است و آن مکه است، و برای رسولش حرمی است و آن مدینه است، و برای امیرالمؤمنین حرمی است و آن کوفه است، و برای ما حرمی است و آن قم است، و به زودی زنی از فرزندان من در آن دفن می‌شود که فاطمه نام دارد و هر که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود).
این حدیث نشان می‌دهد که از دیدگاه پیشوایان مذهبی ما، قم به عنوان «حرم اهل بیت (ع)» است.
برخی از عالمان دینی و اندیشمندان معاصر بانگاه تاریخی و تمدنی، شاخص ها و مؤلفه های «حرم» در فرهنگ شیعه را با شاخص ها و شئون «تمدن» تطبیق داده و بر این باورند که تمدن ناب اسلامی به تدریج از مکه به مدینه النبی، از مدینه به کوفه و از کوفه به قم مقدس منتقل شده و در دوره آخرالزمان قم کانون تمدن‌ساز شیعه می‌شود.
در هر صورت برای این شهر مقدس نقش و جایگاه معنوی و تمدنی خاصی در آینده اسلام ناب محمدی (ص) در نظر گرفته شده و کریمه اهل بیت (ع) برای محوریت این اثرگذاری فرهنگی و تمدنی در افق جهانی برگزیده شده است.
بنابراین هجرت تمدن‌ساز کریمه اهل بیت (س) به قم، نه یک سفر عادی، بلکه حرکتی الهی بود تا این شهر را به پایگاه و پناهگاه شیعیان و اسلام ناب تبدیل کند.
آثار و برکات این هجرت، تنها به قرون اولیه محدود نماند، بلکه قم را به یک قطب علمی و فرهنگی تبدیل کرد که در طول تاریخ، به هدایت و حفظ مکتب اهل بیت (ع) پرداخت.
احیای رسالتِ تمدن سازی برای جهان‌شهر قم
اگر باور داریم که قم، جهان‌شهر و جلوه‌گاه تمدنی شیعی است همگان باید به این درک برسیم که هر فرد در قم از یک راننده تاکسی تا یک فروشنده، یک سفیر فرهنگی است.
رفتار ما با زائران و میهمانان، نوع برخورد ما در جامعه و تعهد ما به اصول اخلاقی، بازتابی از هویت این جهان‌شهر است.
لبخند ما، صبوری ما و رعایت حقوق دیگران، همگی می‌توانند در ذهن یک مسافر یا زائر، تصویر یک شهر نمونه را تثبیت کنند.
این بخش از مسئولیت، به مراتب از مسئولیت‌های نهادی مهم‌تر است، چرا که از دل اجتماع و از هویت و بافت حقیقی این شهر مقدس برمی‌خیزد.
بنابراین اگر قم قرار است «جهان‌شهر تمدنی اهل بیت (ع)» باشد، این مهم نه یک اتفاق در گذشته، بلکه نتیجه یک تلاش هماهنگ و متعهدانه در حال و آینده تلقی شود.
این شعار ماندگار فراخوانی است برای همفکری، همدلی و هم‌افزایی.
این نه یک پروژه کوتاه‌مدت، بلکه یک مسیر راهبردی، بلندمدت و تاریخی است.
در سالروز ورود پرخیر و برکت بانوی کرامت، حضرت فاطمه معصومه (س)، باید به این پیمان دوباره متعهد شویم که هر کدام از ما، در جایگاه خود، در این تمدن‌سازی الهی و ولایی نقش‌آفرین باشیم.
امروزه بازشناسی «رسالت علمی و فکری»، در جهت نیل هدفمند به هرچه جهانی سازی تمدن اهل بیتی از این جهان‌شهر مقدس، بایسته است.
چراکه مهم‌ترین رسالت قم، تولید و گسترش علم و معرفت ناب اسلامی است.
حوزه علمیه و دانشگاه‌های قم باید نه تنها به تربیت فقها و عالمان دینی و دانشمندان علوم انسانی بپردازند، بلکه در پاسخ به نیازهای جدید جهان، نظریه‌پردازی کنند.
ما نیازمند معماری فکری هستیم که بتواند برای چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی امروز ایران و جهان، راه‌حل‌های برخاسته از مکتب اهل بیت (ع) ارائه دهد.
بازتعریف «رسالت فرهنگی و اجتماعی» نیز از اقتضاعات این شعار محوری است.
قم، شهر مهاجران، زائران و دانشجویان و طلاب و دانش پژوهان و گردشگران از ده‌ها کشور جهان است.
هر یک از این گروه‌ها حامل فرهنگ و نیازهای خاص خود هستند.
رسالت فرهنگی ما، ایجاد یک بستر گفت‌وگوی مؤثر و سازنده است.
قم باید مرکز گفتمان‌های بین‌المللی باشد.
برای مقابله با مسئله قم‌هراسی و قم‌ستیزی بایستی کارهای ایجابی تعریف کرد.
وظیفه ماست که فرهنگ پذیرش و همدلی را در این شهر تقویت کرده و آن را به یک نمونه موفق از همزیستی تمدنی تبدیل کنیم.
با نگاه تاریخی و تمدنی، «رسالت سیاسی و حکومتی» جدی تری برای جهان‌شهرقم باید تعریف شود.
قم به عنوان پایگاه انقلاب اسلامی، رسالتی سیاسی برجسته‌ای برعهده دارد.
این رسالت، صرفاً در صدور اندیشه سیاسی اسلام خلاصه نمی‌شود، بلکه به معنای ارائه یک الگوی موفق از حکمرانی اسلامی است.
مسئولان شهری و کشوری باید نشان دهند که مدیریت بر اساس آموزه‌های دینی، می‌تواند عدالت، کارآمدی و رفاه عمومی را در پی داشته باشد.
بازسازی مسئولیت و نقش تمدنی برای افراد و نهاد
در این راستا «بازسازی مسئولیت‌ها» را در دستور کار باید قرار داد.
از گفتمانِ شعاری تا عمل به شعار زیباست، اما «مسئولیت‌ها» باید بازسازی شوند.
بازسازی مسئولیت‌ها به معنای کنار گذاشتن وظایف سنتی و نگاهی نو به تکالیف است.
مسئولیت نهادها و سازمان‌ها در قبال شعار «قم جهان‌شهر تمدنی اهل بیت» غیرقابل انکار است.
از شهرداری تا حوزه علمیه، نهادهای حوزوی و واحدهای دانشگاهی، از ادارات دولتی تا نهادهای مردمی، همه باید نگاهی دوباره به وظایف خود داشته باشند.
آیا برنامه‌های فرهنگی ما واقعاً به ترویج تمدن اسلامی کمک می‌کند؟
آیا خدمات شهری ما با کرامت انسانی یک شهر تمدنی اهل بیتی تناسب دارد؟
بازسازی مسئولیت‌ها به معنای بازنگری در این برنامه‌ها و پاسخ به این پرسش‌هاست.
مسئولیت تک‌تک افراد از مجاوران و زائران نیز بسیار حائز اهمیت است.
این مسئولیت تنها بر دوش مسئولان نیست.
هر فردی در قم، از کسبه بازار گرفته تا دانشجو و طلبه، یک سفیر تمدنی است.
با نوع تعامل، رفتار و حتی با نحوه پوشش و آداب اجتماعی خود، می‌توانند هویت اسلامی و انقلابی این جهان‌شهر مقدس را به نمایش بگذارند.
امروز، در سالروز ورود پرخیر و برکت بانوی تمدن‌ساز، حضرت فاطمه معصومه (س) به شهر قم، بیش از هر زمان دیگری باید به این شعار بنیادین و فاخر ایمان آوریم.
این بانوی بزرگ، خود نماد و نمونه‌ای از هجرت و تمدن‌سازی بود.
هجرت ایشان از مدینه به قم، نه یک سفر ساده، بلکه حرکتی راهبردی و دوراندیشانه برای پایه‌گذاری یک پایگاه عظیم فکری و معنوی برای تشیع بود.
رسالت ما این است که با درک این میراث گران‌بها با جدیت و اخلاص به معماری رسالت‌ها و بازسازی مسئولیت‌ها بپردازیم تا به یاری خداوند قم را به آنچه شایسته آن است، یعنی جهان‌شهر تمدنی اهل بیت (ع) تبدیل کنیم.
این امر، وظیفه امروز ماست برای فردای بشریت؛ تا زمینه‌سازی ظهور منجی بشریت صورت گیرد.
باید بازشناسی مسئولیت ها را تا «نقش‌آفرینی عملی» در ساحت های علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دنبال کرد و آن نیازمند سازوکارهای اجرایی است.
اینجاست که نقش‌آفرینی عملی و هدفمند هر عنصر و نهاد مسئول، معنا پیدا می‌کند.
حوزه‌های علمیه قم از نگاه رهبرمعظم انقلاب بایستی هماره «سرآمد و پیشرو» باشد.
باید از یک «مرکز آموزشی تبلیغی» به یک «مرکز تحول جامعه اسلامی» ارتقا یابند.
این مهم، با ورود جدی به عرصه علوم انسانی اسلامی و ارائه راهکارهای بدیل برای نظام‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی غربی محقق می‌شود.
اگر قم قرار است یک جهان‌شهر باشد، باید زیرساخت‌های آن نیز جهانی باشد.
این وظیفه بر عهده شهرداری، شورای شهر و استانداری قم است.
حرکت‌های تمدنی بدون همراهی و مشارکت مردم به نتیجه نمی‌رسند.
بسیج، گروه‌های جهادی، هیئات مذهبی و تشکل‌های دانشجویی، موتور محرکه این حرکت عمومی تمدن‌ساز هستند.
ابعاد جهانی سازی تمدن اهل بیتی از قم مقدس
باید توجه داشت که ابعاد جهانی شدن قم، فراتر از مرزهای جغرافیایی است و شعار «جهان‌شهر تمدنی» تنها به معنای گستره جغرافیایی نیست، بلکه به معنای صدور و نفوذ فرهنگی، فکری و معنوی است.
ناگفته پیداست که هویت‌سازی تمدنی، تنها در اندیشه‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه در نمادها و سبک زندگی مردمانش تجلی می‌یابد.
معماری شهری، مساجد، مدارس و حتی طرح‌های گرافیکی باید هویت تمدنی قم را منعکس کنند.
این نمادها باید در عین زیبایی، پیام‌رسان معنویت و ارزش‌های اسلامی باشند.
سبک زندگی مردم قم، از مهمان‌نوازی و اخلاق عمومی گرفته تا مصرف فرهنگی و اجتماعی، باید الگویی برای یک جامعه مؤمن و پویا در ایران اسلامی و جهان تشیع باشد.
ترویج سبک زندگی اسلامی، از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی در خانواده‌ها و مدارس، امری حیاتی است.
تحقق شعار «جهان‌شهر تمدنی» نیازمند همکاری و هم‌افزایی تمام نهادهای مسئول است.
این همکاری باید در قالب یک سند راهبردی جامع و با نظارت یک نهاد عالی در سطح ملی مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی، صورت گیرد تا از موازی‌کاری و اتلاف منابع و زمان جلوگیری شود.
یادداشت از: حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر مشکاتی، پژوهشگر و کارشناس فرهنگی ـ مذهبی
انتهای پیام/
