کاوش در دل پر رمز و راز کرکس؛ غار پریان اثر طبیعی ملی می‌شود؟
اصفهان- غار پریان در دل کرکس کوه، غاری پررمز و راز با تالارهای سنگی شگفت‌انگیز است که حالا در طرحی پژوهشی در مسیر ثبت ملی بعنوان اثر طبیعی و حفاظت از تنوع زیستی قرار گرفته است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ندا سپاهی: غار پریان واقع در دل رشته‌کوه کرکس و منطقه حفاظت‌شده‌ای به همین نام در هشت کیلومتری روستای تاریخی ابیانه استان اصفهان و در دره‌ای به نام «پری هول» قرار دارد.
این غار پر رمز و راز در سال ۱۳۷۹ کشف شد.
پژوهشگران و غارنوردان تاکنون به ۱۱ تالار شگفت‌انگیز در غار پریان رسیده اند؛ غاری که استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های پراکنده، زیبایی‌های خاص و چشم نوازی به آن بخشیده اند.
برخی از این سازه‌های سنگی به دلیل اشکال نمادین و اند ازه‌های عظیم‌شان بعنوان نشانه‌های افسانه‌ای غار شناخته می‌شوند.
حالا اما طرح مطالعات جامع در غار پریان آغاز شده که نقطه عطفی در سرنوشت آن به شمار می‌رود.
به تازگی تیمی تخصصی از زمین‌شناسان و کارشناسان تنوع زیستی، مطالعات کامل نقشه‌برداری و جمع‌آوری اطلاعات را آغاز کرده‌اند تا بخش‌های پراکنده قبلی را تکمیل کنند.
مریم امیدی کارشناس حیات وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان و از اعضای تیم مطالعاتی می‌گوید: در صورت تأیید نتایج پژوهش جدید، غار پریان به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی ثبت می‌شود.
در غیر این صورت، داده‌ها مبنای مدیریت دقیق‌تر زیستگاه و حفاظت از گونه‌های ارزشمندش قرار می‌گیرد.
با او درباره غار پریان و اهداف طرح مطالعات جامع گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید؛
*لطفا بفرمائید اکوسیستم غار پریان چه ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد و چه گونه‌های زیستی در این غار شناسایی شدند؟
با توجه به اینکه اقدام اجرایی و مطالعاتی که هم‌اکنون انجام می‌دهیم، یعنی نقشه‌برداری و بررسی اطلاعات موجود به تازگی آغاز شده، هنوز اطلاعات دقیقی از گونه‌های جانوری موجود در غار به دست نیاوردیم.
وجود گونه گیاهی که منتفی است چون در غارها گونه‌های گیاهی وجود ندارد.
برای گونه‌های جانوری نیز باید بررسی کنیم اما این‌گونه نیست که تمامی غارها گونه‌های جانوری خاصی داشته باشند.
بیشترین گونه‌ای که در غارها مشاهده می‌شود گونه‌هایی از خفاش‌ها هستند و بی‌مهرگان.
در غارهای آبی ممکن است گونه‌های آبزی هم وجود داشته باشد اما در استان اصفهان غار آبی نداریم.
در مورد غار پریان که یکی از غارهای موجود در منطقه حفاظت‌شده کرکس است، ابتدا نقشه‌برداری غار انجام می‌شود و در کنار آن، اطلاعات دیگر جمع‌آوری خواهد شد.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد غار پریان از نظر فیزیوگرافی و مشخصات مربوط به خود غار است که آن را خاص کرده؛ از نظر تخصصی کسانی که در رشته غارشناسی فعالیت می‌کنند می‌دانند که این غار پیچیدگی‌ها و وضعیت خاص خودش را دارد و کار بزرگی است.
ضمن اینکه پیش‌تر اقدامات جسته‌گریخته‌ای برای نقشه‌برداری انجام شده بود اما در این طرح قرار است نقشه‌برداری کامل شود و اطلاعات بیشتری از این اکوسیستم به دست آوریم.
*چه اقداماتی برای حفاظت از غار پریان در برابر آلودگی‌ها و تخریب‌های انسانی مانند فعالیت‌های معدنی انجام شده است؟
برای اینکه بدانیم غار چه مشخصاتی دارد طول، عرض، ارتفاع و این‌ها را باید نقشه‌برداری کنیم.
تا نقشه‌برداری انجام نشود، اطلاعاتی در مورد وضعیت موجود آن نخواهیم داشت تا بتوانیم اقدامات مدیریتی و حفاظتی خاصی انجام دهیم.
پس پیش‌نیاز و پله اول هر گونه اقدامی برای غار پریان یا هر غار دیگر، نقشه‌برداری است.
در مورد آلودگی‌ها موقعیت قرارگیری غار پریان جوری است که هیچ معدنی دور و بر آن نیست و از نظر فعالیت‌های معدنی تأثیری روی این غار ندارد.
از نظر آلودگی هم فقط یک سری آلودگی‌های مربوط به قارچ‌ها و باکتری‌ها و آثار به‌جامانده از طعمه‌های خورده‌شده در غار وجود دارد.
این‌ها به دلیل رطوبت و تاریکی محیط می‌توانند بیماری‌زا باشند.
توصیه‌هایی برای غارنوردانی که وارد غار می‌شوند وجود دارد که برای مثال از لباس مخصوص، دستکش و در صورت احتمال آلودگی، از ماسک استفاده کنند چون برخی از این‌ها ممکن است بیماری‌های تنفسی ایجاد کنند.
*آیا امکان بازدید عمومی از غار پریان وجود دارد؟
غار پریان وضعیت قرارگیری‌اش جوری است که هیچ‌کس بدون ابزارهای تخصصی و حرفه‌ای نمی‌تواند وارد این غار شود.
این غار داخل منطقه حفاظت‌شده کرکس قرار گرفته و در دوره‌های مختلف فقط بعضی از افراد مربوط به گروه‌های غارنوردی توانستند با ابزار و وسایل و به‌صورت حرفه‌ای وارد شوند.
بنابراین ورود افراد عادی به غار منتفی است.
*چه پروتکل‌هایی برای جلوگیری از آسیب به غار توسط گردشگران یا غارنوردان وجود دارد؟
غارنوردانی که بخواهند وارد شوند باید با هماهنگی محیط‌زیست ورود کنند.
به دلیل فنی و تخصصی بودن غار، به طور معمول آلودگی‌ها و انباشت زباله‌ای که در غارهای عمومی‌تر دیده می‌شود در غار پریان وجود ندارد.
*آیا برنامه منظمی برای پاکسازی و نگهداری غار دارید؟
بله.
دوم مهرماه روز جهانی غارهای پاک است و اهمیت حفاظت از این نوع زیستگاه را نشان می‌دهد.
برنامه منظم برای پاکسازی غارها وجود دارد اما بستگی دارد که هر سال یکی دو غار انتخاب شود و توسط اکیپ‌های غارنوردی یا حتی اگر غار معمولی باشد، با همکاری مردم محلی، پاکسازی و جمع‌آوری زباله انجام می‌شود.
در زمان‌های دیگر هم کسانی که به غارها مراجعه می‌کنند، چه با حضور محیط‌زیست باشد و چه با هماهنگی، نسبت به جمع‌آوری زباله و پاکسازی اقدام می‌کنند اما به‌صورت نمادین و اصلی همان روز جهانی غارها است که پاکسازی انجام می‌شود.
*با توجه به اهمیت غارها به‌عنوان ذخیره‌گاه آب، غار پریان چه نقشی در تأمین آب منطقه دارد؟
از نظر ذخیره آبی باید بررسی شود.
همه غارها یک‌جور نیستند.
تا نقشه‌برداری انجام نشود و وضعیت استخراج نشود، نمی‌توانیم در مورد تأثیر آن بر منابع آبی نظر دهیم.
باید اجازه دهید طرح تمام شود و در پایان جمع‌آوری اطلاعات، می‌توانیم در مورد همه این‌ها صحبت کنیم.
*آیا گونه‌های خاصی مثل خفاش‌ها یا ماهی کور غار در غار پریان زندگی می‌کنند که نیاز به حفاظت ویژه دارند؟
ماهی کور فقط در یکی از غارهای استان لرستان وجود دارد و جای دیگری نیست.
گونه‌های دیگر هم ممکن است در برخی از غارهای استان‌های دیگر باشند اما همه غارها مثل هم نیستند.
برای خفاش‌ها هم همین‌طور است.
اول باید موجودیتشان را در غار پریان یا غارهای دیگر مشخص کنیم، بعد برنامه‌های مدیریتی برایشان پیاده کنیم.
هنوز اطلاعات دقیقی در این مورد نداریم.
*آیا برای فعالیت‌های غارنوردی یا اکتشافی در غار پریان نیاز به مجوز از سازمان محیط‌زیست است؟
بله.
برای فعالیت‌های غارنوردی و اکتشافی نیاز به مجوز است، به‌خصوص برای غارهایی که در مناطق چهارگانه محیط‌زیست قرار دارند باید با هماهنگی و مدیریت محیط‌زیست باشد و مجوز بگیرند.
*روند دریافت این مجوزها چگونه است؟
این مجوزها به‌طور مستقیم توسط خود محیط‌زیست ارائه می‌شود و گروه‌های تخصصی آن را اجرا می‌کنند.
*آیا تغییرات اقلیمی مثل کاهش بارش یا افزایش دما تأثیری بر شرایط زیست‌محیطی غار پریان داشته است؟
تغییرات اقلیمی روی روند شکل‌گیری غارها تأثیر دارد.
بعضی غارها، غارهای جوانی هستند و با خشک شدن، کاهش رطوبت و مسائل از این قبیل، ممکن است در روند توسعه و شکل‌گیری‌شان اخلالی ایجاد شود و در همان حد بمانند.
این بحث خیلی تخصصی است و خیلی نیاز نیست در موردش صحبت کنیم اما تأثیر تغییرات اقلیمی وجود دارد.
*چه همکاری‌هایی بین سازمان محیط‌زیست و انجمن‌های غارنوردی یا NGOهای زیست‌محیطی برای حفاظت از غار پریان انجام شده است؟
کارگروه حفاظت و بهره‌برداری غارها در سطح ملی در سازمان حفاظت محیط‌زیست وجود دارد که جلساتی تشکیل می‌دهد.
در سطح استان‌ها هم کارگروه متناظر استانی شکل می‌گیرد که با محوریت معاون عمرانی استاندار به‌عنوان رئیس کارگروه است.
غار پریان، عکس از محمد منصوری
پیش‌تر جلساتی برای این کارگروه تشکیل داده بودیم، چند سالی وقفه افتاد و حالا درصدد هستیم دوباره جلسات را از سر بگیریم.
برنامه‌هایی که برای غارهای داخل مناطق چهارگانه محیط‌زیست داریم، در این کارگروه مطرح می‌کنیم و برنامه‌ریزی می‌کنیم.
دبیرخانه کارگروه، اداره محیط‌زیست هر استان است و افرادی که در زمینه زمین‌شناسی و غارشناسی تخصص دارند، دعوت می‌کنیم و از نظراتشان برای تصمیم‌گیری بهتر استفاده می‌کنیم.
در نهایت، باید صبر کنیم تا این طرح تمام شود.
بر اساس خروجی طرح، اقداماتی پیشنهاد می‌شود که به کارگروه ملی ارسال می‌کنیم و در سطح استانی هم بررسی می‌کنیم.
خیلی از سؤالاتی که پرسیدید، مثل گونه‌های جانوری یا تأثیرات، تا نتیجه طرح مشخص نشود، نمی‌توانیم در موردش صحبت کنیم.
این طرح تازه شروع شده و حداقل تا چند ماه دیگر ادامه خواهد داشت تا به نتیجه برسیم.