فرزانگی و مسئولیت اجتماعی در سنت حوزوی صفوی
بررسی میراث شخصیتی و علمی ملاعبدالله بهابادی یزدی یادآور این حقیقت است که پیشرفت پایدار زمانی تحقق می یابد که خِرَد، حکمت و فضیلت در یک مسیر مشترک و پیوسته به حرکت درآیند؛ الگویی که در روزگار ما بیش از هر زمان دیگر به آن نیاز داریم.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، در سنت فکری و فرهنگی ایران و جهان اسلام، «فرزانه» به شخصیتی اطلاق می‌شود که توانسته باشد سه سرمایه بنیادین را به‌گونه‌ای متوازن و پایدار در وجود خویش پرورده و آن‌ها را در مسیر خدمت به حقیقت و جامعه به‌کار گیرد:
خِرَدِ نظری، قدرت تفکر انتقادی، تحلیل منطقی و کشف لایه‌های پنهان حقیقت، همراه با توان تفسیر دقیق مفاهیم و رویدادها.
بینش عملی، مهارت به‌کارگیری دانش و تجربه در پاسخ‌گویی به مسائل فردی و اجتماعی، با رویکردی اصلاح‌گر و سازنده.
فضیلت اخلاقی، زیستی متکی بر عدالت، اعتدال، صداقت و پایبندی به اصول انسانی، حتی در شرایط دشوار و مناقشه‌آمیز.
فرزانه کسی است که دانش را از چارچوب اطلاعات انتزاعی به سطح «حکمت زیسته» ارتقا می‌دهد؛ حکمت او نه صرفاً مجموعه‌ای از گزاره‌های نظری، بلکه نظامی راهبردی برای هدایت رفتار فردی و دگرگونی جمعی است.
ملاعبدالله بهابادی یزدی؛ تجسم یک فرزانهٔ صفوی
ملاعبدالله بهابادی یزدی (درگذشت 981ق/1573م) از پایه‌گذاران مهم سنت منطقی و کلامی در عصر صفوی بود و در زمره علمایی قرار دارد که نقش او نه‌تنها در دروس رسمی حوزه‌های علمیه، بلکه در پیوند میان مراکز فکری ایران، عراق و جبل‌عامل ماندگار شد.
آثار اصلی او، از جمله حاشیه بر تهذیب المنطق و حاشیه بر شرح شرح تجرید، تا سده‌ها جزو مهم‌ترین متون درسی حوزه‌ها باقی ماند و با بازنگری و ساده‌سازی مفاهیم دشوار، مسیر تربیت نسل‌های پیاپی از طلاب را هموار کرد.
ابعاد فرزانگی وی چنین است:
خردمندی علمی: استفاده از روش تحلیلی و آموزشی نوآورانه در بازنویسی و تبیین متون پیچیده منطقی ـ کلامی، با هدف ارتقای فهم و نقد علمی در میان طلاب.
اعتدال اجتماعی: ایفای نقش پل ارتباطی میان مراکز علمی نجف، ایران و جبل‌عامل، بدون افتادن در دام منازعات دینی و سیاسی حاد صفوی ـ عثمانی و در عین حال حفظ احترام متقابل میان جریان‌های علمی متنوع.
فضیلت اخلاقی و زهد: تواضع در برابر استادان، پرورش شاگردانی با اخلاق نیک و تخصیص بخش مهمی از عمر خویش به خدمت بی‌ادعا برای تداوم نهادهای علمی ـ دینی.
این سه محور علم، عدالت و مسئولیت اجتماعی چهره‌ای چندبعدی از ملاعبدالله ترسیم می‌کند که می‌تواند هم برای حوزه‌های علمیه و هم برای اندیشمندان معاصر آموزنده باشد.
نیاز امروز به الگوهای فرزانه
جامعه امروز ایران با چالش‌هایی چندوجهی از بحران سرمایه اجتماعی و کم‌رنگ‌شدن مرجعیت اخلاقی گرفته تا پیچیدگی‌های تحولات علمی و فرهنگی دست‌به‌گریبان است.
رفع این مشکلات، نیازمند الگوهایی است که:
برخوردار از دانش عمیق و قدرت تحلیل راهبردی باشند، در کنش‌های اجتماعی خویش جانب اعتدال و انصاف را نگاه دارند و نیز، در عرصه اخلاق فردی و عمومی به اصول پایدار پایبند بمانند.
بررسی میراث شخصیتی و علمی ملاعبدالله بهابادی یزدی یادآور این حقیقت است که پیشرفت پایدار زمانی تحقق می‌یابد که خِرَد، حکمت و فضیلت در یک مسیر مشترک و پیوسته به حرکت درآیند؛ الگویی که در روزگار ما بیش از هر زمان دیگر به آن نیاز داریم.
یادداشت از: حسن عبدی‌پور، استاد دانشگاه
انتهای پیام/
