فناوری ۵G در ایران و جهان؛ از شتاب توسعه تا دغدغه مدل‌های درآمدی

سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی در 5G هنوز به درآمد پایدار برای اپراتورها نرسیده است؛ اما ورود دولت به‌عنوان مشتری کلیدی در پروژه‌های ملی می‌تواند مسیر تازه‌ای برای عبور از این بحران باز کند.
کد خبر: 734942 | ۱۴۰۴/۰۶/۱۸ ۱۷:۳۳:۰۷
آخرین گزارش گروه صنعت موبایل CTIA نشان می‌دهد که شبکه‌های موبایل ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۳۲.۵ تریلیون مگابایت داده جابه‌جا کرده‌اند؛ رقمی که نسبت به سال قبل آن ۳۲ درصد افزایش یافته و سومین سال متوالی با رشد بالای ۳۰ درصد را رقم زده است.
مقایسه این عدد با سال ۲۰۲۱، گویای بیش از دو برابر شدن حجم ترافیک موبایل در آمریکا طی سه سال اخیر است.
تحلیلگران، افزایش تقاضا برای ویدیو استریمینگ، بازی‌های آنلاین و اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی را موتور اصلی این جهش معرفی کرده‌اند.
با وجود چنین رشدی، هنوز کمتر از نیمی از خطوط موبایل در ایالات متحده روی فناوری 5G فعال هستند و بخش عمده کاربران همچنان بر بستر 4G داده مصرف می‌کنند.
در ایران نیز هر چند گزارش‌های رسمی رگولاتوری کمتر به حجم سالانه ترافیک موبایل اشاره می‌کند، اما روند شاخص‌های موجود نشان می‌دهد که رشد سالانه مصرف دیتا بین ۲۰ تا ۲۵ درصد بوده است.
سهم اصلی این مصرف همچنان روی شبکه 4G متمرکز است؛ درست مشابه آمریکا، جایی که توسعه زیرساخت 5G جلوتر رفته اما استفاده واقعی کاربران هنوز به سطح گسترده نرسیده است.
افزون بر این، شبکه 5G ایران طی یک‌ونیم سال اخیر جهشی قابل توجه تجربه کرده و تعداد سایت‌های فعال از ۸۰۷ در پاییز ۱۴۰۲ به ۲۳۸۰ سایت در بهار ۱۴۰۴ رسیده است که همراه اول بیشترین سهم از تعداد فعالسازی سایت‌های نسل پنجمی (1227 سایت) و ایرانسل نیز 1153 سایت دارد.
با این حال، رفتار مصرفی کاربران ایرانی همچنان ویدیو و شبکه‌های اجتماعی را در اولویت قرار داده و کاربردهای صنعتی یا سازمانی 5G هنوز سهم اندکی دارند؛ مشابه شرایط آمریکا که جهش ترافیک بیشتر به مصرف دیجیتال فردی مرتبط است تا سرویس‌های نوین صنعتی.
به این ترتیب، الگوی مصرف دیتای موبایل در دو سوی جهان نشان می‌دهد که کاربران، فارغ از سطح توسعه فناوری، عمدتاً در حال پیمودن مسیری مشابه هستند؛ افزایش پیوسته تقاضا برای محتوای آنلاین، پیشتازی 4G در مصرف و عقب‌ماندگی نسبی 5G در جذب کاربر نهایی.
با وجود رشد مصرف دیتا و توسعه فیزیکی شبکه‌های 5G در ایران، تجربه جهانی نشان می‌دهد صرفاً افزایش سایت و ظرفیت کافی نیست و اپراتورها برای عبور از بحران درآمدی نیازمند مدل‌های تازه کسب‌وکار هستند.
در این میان، نقش حاکمیت و راهبری ICT حیاتی است؛ چراکه اگر دولت به‌عنوان مشتری عمده (anchor customer) وارد میدان شود و پروژه‌هایی چون هوشمندسازی حمل‌ونقل، سلامت دیجیتال یا آموزش آنلاین را بر بستر 5G و رایانش لبه پیش ببرد، هم تقاضای واقعی شکل می‌گیرد و هم اپراتورها می‌توانند به درآمدی پایدار و آینده‌محور تکیه کنند.