کتیبه‌های سایبان سنگی ماکو در حال محو شدن است+فیلم
کتیبه‌های قلعه قابان ماکو اگرچه زیر سایبان سنگی نهفته ولی در حال محو شدن است مسجد قدیمی آن هم جای خودرا به بنای جدید داده و بخش‌هایی از پای دیواره آن به دلیل روشن کردن آتش سیاه شده است.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ قلعه قابان یکی از قلعه‌های تاریخی منطقه آزاد ماکو است که به دلیل صعب العبور بودن کمتر دست خورده شده است.
این مجموعه تاریخی با برج و باروهای مستحکم و مشرف به شهر جزو معماری زیر صخره‌ای به حساب می‌آید اما همچنان بخش‌هایی از ساختارهای معماری آن در زیر لایه‌های فرسایشی صخره است.
محدوده قلعه از کوه قیه که در زیر سایبان آن قرار دارد شروع می‌شود و تا خیابان طالقانی شهر جدید ماکو ادامه دارد و بافت اصلی شهر را در گذشته با حصارها برج و باروها پادگان نظامی و مراکز اقامتی و خدماتی را شامل می شده است.
این قلعه زمانی بخشی از شهر بوده است اما با افزایش جمعیت و کمبود فضاهای مسکونی و کاهش ایمنی ناشی از ریزش کلاهک صخره‌ای، به تدریج این بخش از سکنه خالی شده و به شهر فعلی ماکو مهاجرت کرده‌اند.
ولی هنوز هم قسمت‌هایی از ارگ و خانه‌های واقع در پیرامون آن باقی مانده است.
کاوش‌های باستان شناسی و کتیبه‌های آن نیز تاریخ قلعه را به سده‌های میانی دوره اسلامی به عقب می‌برد.
امروزه با توجه به تمام بی توجهی‌هایی که به این محدوده از شهر شده هنوز قسمت‌هایی از ارگ و خانه‌های واقع در پیرامون آن باقی مانده است.
براساس کاوش‌های باستان شناسی و خوانش کتیبه‌های موجود در مجموعه تاریخی قلعه ماکو می‌توان این اثر را متعلق به سده‌های میانی دوره اسلامی براساس شواهد نسبت داد.
به گونه‌ای از معماری که به صورت سنگی یا خشتی در زیر صخره‌های برآمده و لبه دار ساخته می‌شوند سکونتگاههای سنگی می‌گویند.
در همین راستا این سکونتگاهها می‌توانند شامل بخش‌های حفاری شده صخره به همراه بخش‌های افزوده معماری نیز باشند.
سیاه شدن دیواره‌های قلعه
سابقه این نوع معماری چندین هزارساله به طور دقیق مشخص نیست و حتی تقسیم بندی صحیحی از آن صورت نگرفته است اما می‌توان گفت از مهمترین دلایلی که می‌توان برای سکونت در ساختارهای معماری صخره‌ای در مناطق کوهستانی به آنها اشاره کرد عبارتند از الف) در امان ماندن از تغییرات شدید دمایی در طول فصول مختلف سال ب) استفاده از صخره برآمده به عنوان سقفی طبیعی برای جلویگری از آسیب‌های نزولات آسمانی به مناطق مسکونی، ج) عدم نیاز به مصالح ساختمانی چندان مقاوم در مقابل نزولات د) سادگی و کم هزینه بودن انجام عملیت حفاری برای کنده توده سنگی با ابزار در دسترس ذ) ایجاد فضای امن برای مقابله با حمله دشمنان.
باقی مانده‌ای از بناهای قدیمی قلعه
مهدی رازانی استادیار دانشکده حفاظت آثار فرهنگی دانشگاه هنر اسلامی تبریز و قاسم عباسی کارشناس ارشد مرمت و احیای ابنیه و بافت‌های تاریخی در مقاله پژوهشی خود به بررسی این قلعه و شناخت زوایای آن پرداخته‌اند آنها نوشته‌اند: این قلعه طی سال‌ها در افکار عمومی به نام قلعه قاپان مشهور بوده که این اسم هیچ‌گونه مستند باستان شناختی ندارد.
در این محدوده سه کتیبه وجود دارد که نشان می‌دهد احتمالاً نام قلعه، عیان و یا مفهومی با مشهوریت قلعه در دوران خود داشته است.
در منابعی دیگر آمده که قبان به معنای گراز است.
در طول تاریخ ماکو به اسامی مختلف نیز از آن یاد شده است.
ب با این حال دست یابی به تاریخ پیدایش قلعه ماکو یکی از مجهول ترین مطالبی است که درباره آن وجود دارد البته انجام کاوش‌های باستانی در سال ۹۵ تا حدود زیادی از قدمت آن پرده برداشت و شواهد تاریخی و کتیبه‌های آن نشان می‌دهد که در زمان اوراتورها تمدن درخشانی داشته است.
ترجمه کتیبه‌های موجود در این قلعه به جز کتیبه مربو ط به دوران صفوی مورد توجه قرار نگرفته است به خصوص کتیبه‌های ارمنی که به رغم اهمیت زیاد در شناخت این حوزه فرهنگی، قرائت نشده بود.
این کتیبه‌ها که یکی از آنها بیشتر در دسترس گردشگران، افراد محلی و غیره قرار دارد در معرض محو شدن است.
در بخش دیگری از مقاله مذکور، اشاره شده که براساس مطالعات انجام شده در رابطه با معماری و فازهای استقراری بقایای استحکامات محصور موجود، ضلع شرقی قلعه احتمالاً محل استقرار حاکمان محلی بوده و محل استقرار افرادی عادی در قسمت پایین قلعه بوده است.
کتیبه قلعه در حال محو شدن
این قلعه هر چند قدمتی چند صدساله داشته و یکی از آثار ارزشمند تاریخی منطقه است اما متاسفانه بعد از گذشت چندین سال و عدم توجه مسئولین مربوطه تا سا ۹۵ به ثبت ملی نرسیده بود.
اما با ثبت این قلعه پروژه‌های مرمتی و حفاظتی انجام شد و قسمت‌هایی از ارگ و خانه‌های این محدوده هنوز پابرجاست.
و قلعه، برج و بارو و بناهای تاریخی با هویت زیاد از جمله حمام، آب انبار، مسجد، کلیسا و خانه‌های قدیمی وجود دارد.
اولین کاوش باستان شناسی در سال ۹۵ انجام شد ولی نتایج آن منتشر نشد.
با این وجود مشخص شد که این قلعه دارای ۴ کتیبه به زبان ارمنی و یک کتیبه به زبان فارسی است.
همچنین در این محدوده یک مسجد تاریخی به نام مسجد ابوالفضل وجود داشت که اکنون خبری از آن نیست و چند سالی است که به جای آن مسجد سنگی دیگری ساخته شده و در حال تکمیل است.
