سیره عملی ملاعبدالله یزدی و پیام آن برای وحدت امروز جهان اسلام

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، سیره عملی ملاعبدالله یزدی (م 981ق) نه‌تنها در عرصه تدریس و تألیف برجسته بود، بلکه در مدیریت فکری اختلافات مذهبی و ایجاد پل‌های ارتباط علمی نیز نقش‌آفرین شد.
مهم‌ترین جلوه‌های این سیره:
حاشیه‌نویسی بر آثار اهل‌سنت: او بر تهذیب المنطق سعدالدین تفتازانی از بزرگترین متکلمان و منطقیان اهل‌سنت حاشیه زد.
این اقدام پیامی روشن داشت؛ ارتقای علوم اسلامی زمانی ممکن است که میراث علمی مشترک امت، بدون مرزبندی‌های مذهبی، محور نقد و تکمیل قرار گیرد.
دیپلماسی علمی با علمای عثمانی؛ در زمانه فزونی فتاوای تکفیر، یزدی در مکاتبات با علمای عثمانی، لحنی مصلحانه برگزید و بر پایه‌های مشترک دین، عقل و اخلاق استدلال می‌کرد.
ترویج استدلال و پرهیز از جدل لفظی؛ در مقدمه برخی نوشته‌هایش، صریحاً علما را به ترک مجادلات بی‌ثمر و گفت‌وگو بر مبنای برهان فرا می‌خواند.
پاسداری از اماکن مقدس در عتبات عالیات
یزدی در کنار نقش علمی، به حفظ حرمت و امنیت اماکن مقدس اهتمام داشت.
منابع تاریخی گزارش می‌دهند که او با بهره‌گیری از جایگاه خود، در پی ایجاد نوعی «آتش‌بس مذهبی» میان صفویان و عثمانیان بود تا کربلا، نجف، سامرا و کاظمین، به‌عنوان نماد ایمان مشترک مسلمانان، از آسیب درگیری‌ها محفوظ بمانند.
دو اصل بنیادین در رویکرد او دیده می‌شود:
پاسداشت مکان‌های مقدس به‌مثابه سرمایه ایمانی مشترک امت.
تضمین امنیت و آزادی زائران همه مذاهب، بدون مداخله سیاسی یا نظامی.
یزدی این مکان‌ها را فراتر از مرزهای سیاسی و فرقه‌ای می‌نگریست و هشدار می‌داد که نزاع بر سر آن‌ها، راه نفوذ بیگانگان را هموار می‌سازد.
پیام امروز برای مسجدالاقصی و غزه
همان رسالت تاریخی، امروز در برابر مسجدالاقصی و غزه نیز مطرح است: این مکان‌ها باید به‌عنوان نماد هویت و شرف امت اسلامی از صحنه جنگ و سیاست‌های اشغال‌گرانه صهیونیست‌ها دور نگاه داشته شوند.
بی‌حرمتی به این اماکن، حمله‌ای به حافظه ایمانی میلیون‌ها مسلمان است و تنها از راه اجماع و اقدام هماهنگ جهان اسلام می‌توان از آن جلوگیری کرد.
ضرورت شکل‌گیری جبهه فکری مشترک
جهان اسلام اکنون با تهدیدهایی روبه‌رو است که از اختلافات گذشته پیچیده‌ترند:
سکولاریسم؛ تقلیل دین به حاشیه زندگی.
نهیلیسم؛ انکار معنا و ارزش.
آتئیسم؛ تضعیف باورهای دینی نسل جوان.
تجربه ملاعبدالله یزدی نشان می‌دهد که پیروزی در میدان اندیشه مقدم بر هر پیروزی نظامی یا سیاسی است و تنها با دیپلماسی علمی و تعامل فرامذهبی می‌توان هم شکاف‌ها را کاست و هم اماکن مقدس را از آتش جنگ دور داشت.
رویکرد ملاعبدالله یزدی به‌روشنی نشان می‌دهد که فکر و فرهنگ، ستون فقرات وحدت امت اسلامی است.
او با بهره‌گیری از دیپلماسی علمی و تعامل فرامذهبی، حتی در روزگار پرتنش، شکاف‌ها را کاهش داد و اماکن مقدس را از آسیب مصون داشت.
از این تجربه تاریخی سه پیام بنیادین می‌توان استخراج کرد: در مسائل راهبردی جهان اسلام، وحدت فکری بنیان اجتناب‌ناپذیر وحدت عملی و سیاسی است؛ بی‌آن، توان دیپلماتیک و قدرت نظامی به سرعت فرسوده می‌شود.
همچنین پاسداشت مکان‌های مقدس، محک حقیقی صداقت و همبستگی امت به‌شمار می‌آید و هر غفلت در این عرصه، از دست رفتن سرمایه معنوی جهان اسلام را در پی خواهد داشت.
مقابله با سکولاریسم، نهیلیسم و آتئیسم تنها با ایجاد جبهه‌ای علمی، فرهنگی منسجم ممکن است؛ جبهه‌ای که باور را تقویت، شبهات را پاسخ و ارزش‌ها را به نسل جدید منتقل کند.
امروز نیز امت اسلامی می‌تواند با این منطق تاریخی، در برابر محور آمریکایی–صهیونیستی ایستادگی کند؛ به شرط آن که سیاست زیر پرچم اندیشه متحد قرار گیرد و مقدسات از نزاع‌های فرسایشی دور بمانند.
تحقق این دو اصل، هم بقا و اقتدار امت را تضمین می‌کند و هم معادله قدرت را به سود جبهه اسلامی تغییر می‌دهد.
یادداشت از حسن عبدی‌پور، تاریخ‌پژوه و کارشناس عرصه بین‌الملل
انتهای پیام/