معمای کاهش تولید خودرو در ایران چیست؟

باشگاه خبرنگاران جوان - صنعت خودرو در هر کشوری، نمادی از توانمندی‌های صنعتی و تکنولوژی آن به شمار می‌آید و برای بخش‌های وسیعی از اقتصاد از جمله فولاد، پتروشیمی، خدمات و بازاریابی و...
به عنوان یک نیروی محرکه عمل می‌کند و در ایران نیز، خودروسازی سابقه‌ای طولانی و نقشی حیاتی در اقتصاد و اشتغال‌زایی دارد.
چون از دورانی که خیابان‌های شهر مملوء از خودرو‌هایی چون؛ پیکان و پراید بودند تا امروز که خودرو‌های مدرن‌تر و مونتاژی نیز، خودنمایی می‌کنند این صنعت همواره در کانون توجه بوده است.
نکته شایان ذکر این است که در سال‌های اخیر، موضوعاتی چون؛ کاهش تولید، کمبود عرضه و افزایش بی‌سابقه قیمت‌ها به چالشی بغرنج و ملموس برای مردم و اقتصاد کشور تبدیل شده و همین موضوع باعث شده است که نه تنها متخصصان، بلکه آحاد جامعه نیز از وضعیت صف‌های طولانی خرید، تحویل‌های معوقه و خلاء مدل‌های به‌روز و با کیفیت و افزایش قیمت خودرو و کاهش تولید آن گلایه‌هایی داشته باشند.
کاهش تولید خودرو، یک موضوع ساده نیست بلکه نتیجه‌ی تلاقی و هم‌افزایی پیچیده‌ای از عوامل داخلی و خارجی است که هر یک به نوبه خود، دست به دست هم داده‌اند تا این پازل بغرنج شکل بگیرد.
چه عواملی باعث کاهش تولید خودرو شده‌اند؟
تحریم‌های بین‌المللی، دسترسی به تکنولوژی‌های روز دنیا، قطعات حیاتی و حتی مبادلات مالی و...
نه تنها باعث مشکلاتی برای خطوط تولید و انباشت خودرو‌های ناقص در کارخانه‌ها شده بلکه شرکت‌های خارجی را نیز از همکاری با خودروسازان داخلی منصرف کرده‌اند و از سوی دیگر، چالش‌های داخلی مثل مشکل تأمین قطعات، مدیریت ناکارآمد و ساختار دولتی خودروسازی، نوسانات شدید نرخ ارز، بحران نقدینگی و سیاست‌های متغیر دولتی، تورم و کاهش قدرت خرید مردم، فناوری قدیمی و...
نیز، به این معضل دامن زده‌اند.
چندی پیش، سه شرکت خودروساز ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو آماری از تولید محصولات خود در سه ماهه‌ی نخست امسال منتشر کردند.
در مجموع، ۱۹۲ هزار و ۷۲۵ دستگاه خودروی سواری از سوی این سه خودروساز تولید شده است.
این در حالی است که سال گذشته در همین مدت ۲۳۲ هزار و ۱۵ دستگاه خودرو تولید و روانه بازار شده بود.
تعداد خودرو‌های تولیدی امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نشان‌دهنده کاهش ۱۶.۹ درصدی است که این کاهش به خاطر شرایط مختلف از جمله از بین رفتن بخشی از محموله قطعات وارداتی خودرو در حادثه بندر شهید رجایی، ناترازی انرژی و البته شرایط ناشی از جنگ اخیر در هفته پایانی خردادماه عنوان شده است.
بررسی وضعیت سه خودروساز بزرگ کشور در فروردین ماه امسال نشان می‌دهد که میزان تولید آنها رشد ۱.۵ درصدی داشته است.
یعنی در مقایسه با فروردین سال گذشته، ۷۸۷ دستگاه خودرو بیشتری تولید کرده‌اند و در ماه‌های فروردین و اردیبهشت نیز، در مجموع ۱۳۷ هزار و ۳۳۷ دستگاه خودرو تولید کرده‌اند که این آمار در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که ۱۳۲ هزار و ۴۹۷ دستگاه بود، رشد ۳.۶ درصدی را به همراه داشته، اما در خرداد ماه، این روند نزولی شده است.
ابوالفضل خلخالی، کارشناس صنعت خودرو درمورد علت کاهش تولید خودرو گفت: سالانه، ما حدود یک میلیون و پانصد هزار دستگاه خودرو نیاز داریم.
مثلاً فرض کنید اگر به صورت متوسط، قیمت خودرو را حدود ۱۵ هزار دلار در نظر بگیریم، تقریباً ۲۵ میلیارد دلار نیاز این صنعت است و در سال‌های گذشته، بخش عمده‌ای از آنها توسط محصولاتی مثل پراید، پژو پارس، سمند و...
پوشش داده می‌شدند.
اما در حال حاضر، هم از لحاظ استاندارد و هم از نظر سطح مقبولیتی که برای مردم دارند، تقریباً از رده تقاضا خارج می‌شوند و مردم به سمت محصولات به‌روزتر می‌روند.
این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: ما با یک بحرانی مواجه می‌شویم که یا باید برای این بحران ارز تخصیص دهیم تا بتوانیم از محل واردات این کار را انجام دهیم یا از محل مونتاژ قطعات که در واقع خودرو‌هایی هستند که به صورت مونتاژی در داخل کشور تولید می‌شوند و چالش اصلی، تأمین نقدینگی و ارز مورد نیاز این تولید است.
خلخالی گفت: خودروساز پول‌ها را از مردم می‌گیرد و گاهی، خودرو در داخل کشور تولید می‌شود و از مردم ریال گرفته می‌شود و به زنجیره تأمین هم، ریال پرداخت می‌شود.
اما گاهی، این قطعات و مجموعه‌ها از خارج از کشور وارد می‌شوند.
در این شرایط، ریال از مردم گرفته می‌شود ولی از دولت ارز دریافت می‌شود و دولت با مشکل رو‌به‌رو می‌شود.
در نتیجه، درآمد‌های ارزی کشور ما حدود ۶۰، ۷۰ میلیارد دلار هستند و در این شرایط، نمی‌توان ۲۵ میلیارد دلار به خودروساز تخصیص داد.
این کارشناس صنعت خودرو افزود: تراز تجاری تا حدی اجازه منفی شدن دارد در صورتی که برنامه کشور این است که رشد اقتصادی داشته باشیم.
در نتیجه، باید به سمتی پیش رفت که تأمین کالا‌های خودرو‌ها از داخل کشور انجام شود و نمی‌توان همه خودرو‌ها را به صورت کامل وارد کرد.