تبیین ابعاد مختلف سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع)

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر ذاکری، استاد حوزه و دانشگاه امروز در سلسله نشست‌های سبط النبی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه که با موضوع «سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع)» در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد، در تبیین ابعاد مختلف سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) با اشاره به مفهوم «سیره» اظهار کرد: سیره در واقع مجموعه رفتار، اعمال و روش زندگی معصومین(ع) است.
همان‌گونه که سنت به سه بخش قول، فعل و تقریر تقسیم می‌شود، سیره نیز ناظر به رفتار و کنش عملی ائمه(ع) است؛ چه عملی که خود انجام داده باشند و چه عملی را که در حضورشان انجام گرفته و مورد تأییدشان واقع شده باشد.
وی افزود: بحثی میان علما مطرح بوده که آیا یک عمل واحد از سوی معصوم(ع) می‌تواند عنوان «سیره» بگیرد یا نیازمند تکرار است؟
شواهد تاریخی نشان می‌دهد که حتی یک عمل واحد نیز به عنوان سیره مورد استناد قرار گرفته است و بر همین اساس، بخش‌هایی از سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) در منابع تاریخی و روایی ذکر شده و حتی برخی موارد آن مبنای احکام فقهی نیز قرار گرفته است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید بر اینکه سیره اجتماعی دارای ابعاد متنوعی است، بیان کرد: بخشی از آن مربوط به رفتار با مسلمانان، بخشی مربوط به تعامل با دشمنان و مخالفان، و بخشی دیگر مرتبط با خانواده و سبک زندگی فردی و اجتماعی است و در واقع، اخلاق و شیوه برخورد ائمه(ع) با جامعه را می‌توان در قالب سیره اجتماعی تبیین کرد.
وی خاطرنشان کرد: امام حسن مجتبی(ع) در خانواده‌ای رشد یافتند که توجه به دیگران و اولویت دادن به رفع مشکلات مردم، از شاخصه‌های اصلی آن بود و ایشان در محیطی تربیت شدند که نگاه به جامعه و مردم، فراتر از توجه به خود و منافع شخصی بود.
حجت الاسلام والمسلمین ذاکری ادامه داد: نمونه روشن این تربیت را می‌توان در رفتار حضرت زهرا(س) مشاهده کرد.
نقل شده است که امام حسن(ع) در کودکی می‌دیدند مادرشان شب‌ها در دعا ابتدا برای دیگران دعا می‌کنند و هیچ‌گاه دعای خود را با خواسته‌های شخصی آغاز نمی‌کنند و وقتی از ایشان پرسید که چرا برای خود دعا نمی‌کنید، حضرت زهرا(س) پاسخ دادند: «یا بُنیّ، الجار ثم الدار؛ ای فرزندم، نخست باید به فکر همسایه بود، سپس به فکر خانه خود.»
وی تصریح کرد: این پاسخ نشان می‌دهد که بنیان فکری و تربیتی امام حسن(ع) و دیگر ائمه اطهار(ع) بر اساس توجه به جامعه و اولویت بخشیدن به نیاز دیگران شکل گرفته است؛ رویکردی که بعدها در سیره اجتماعی امام حسن(ع) به وضوح دیده می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین ذاکری تأکید کرد: شناخت و بازخوانی سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) می‌تواند الگویی برای سبک زندگی فردی و اجتماعی امروز ما باشد؛ الگویی که بر پایه ساده‌زیستی، نوع‌دوستی و رعایت اخلاق اجتماعی شکل گرفته است.
سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع)؛ مهربانی و دقت در برخورد با دیگران از خردسالی تا بزرگسالی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به نمونه‌های متعدد سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) گفت: رفتارهای مهربانانه و دقیق آن حضرت از خردسالی شکل گرفته بود و حتی در تعامل با همسایگان و غیرمسلمانان نیز بر پایه رافت و اخلاق حسنه قرار داشت.
حجت‌الاسلام والمسلمین ذاکری ادامه داد: سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) از دوران کودکی آغاز شده و نمونه‌های زیبایی از آن در منابع تاریخی ثبت شده است.
ایشان و برادر بزرگترشان، امام حسین(ع)، وقتی کودک بودند، مشاهده کردند پیرمردی در حال وضو گرفتن است اما وضوی او کامل و صحیح نیست و طبیعی بود که برخی کودکان در چنین شرایطی به سادگی به ایراد گرفتن بپردازند، اما امام حسن و امام حسین با تدبیری شایسته، ابتدا خودشان وضو گرفتند و از پیرمرد خواستند داوری کند که وضوی کدام یک از آنها درست‌تر است.
استاد حوزه علمیه قم ذاکری ادامه داد: این اقدام خردسالان سبب شد پیرمرد نه تنها ناراحت نشود، بلکه درس گرفت و تشکر کرد، زیرا متوجه شد اشکال از وضوی خودش بوده و نه کودکان.
این نمونه نشان‌دهنده تربیت مبتنی بر اخلاق و توجه به دیگران در مکتب ائمه است؛ برخوردی که هم آموزنده و هم موجب حفظ احترام طرف مقابل بود.
وی افزود: نمونه‌های دیگری از سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) در تعامل با همسایگان و دیگران نیز ثبت شده است.
از جمله، نقل شده است که حضرت برای همسایه‌ای نیازمند 2000 درهم بخشید و حتی در برخورد با همسایه‌ای یهودی، که فاضلاب منزل خود را به خانه امام هدایت کرده بود، با مهربانی و رافت رفتار کردند.
حجت‌الاسلام والمسلمین ذاکری توضیح داد: وقتی همسر آن مرد یهودی برای عذرخواهی آمد، امام حسن(ع) با سخاوت و خوش‌رفتاری برخورد کردند و یادآوری کردند که پیامبر(ص) دستور داده‌اند همسایه، حتی اگر غیرمسلمان باشد، گرامی داشته شود.
این برخورد مهربانانه و رئوفانه حضرت باعث شد آن فرد یهودی به اسلام گرایش پیدا کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: این نمونه‌ها نشان می‌دهد که سیره اجتماعی امام حسن مجتبی(ع) تنها محدود به مهربانی و کمک به نیازمندان نیست، بلکه شامل آموزش غیرمستقیم، حفظ حرمت افراد و برخورد عادلانه و محترمانه با همه انسان‌ها، حتی غیرمسلمانان، نیز می‌شود.
سیره کریمانه امام حسن مجتبی(ع)
حجت‌الاسلام والمسلمین ذاکری با اشاره به کرامت و بخشش امام حسن مجتبی(ع) گفت: این بخشش‌ها تنها محدود به دوران امامت نبود و حتی در دوران خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) نیز نمونه‌های زیبا و ماندگار آن ثبت شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ذاکری در توضیح سیره کریمانه امام حسن مجتبی(ع) گفت: یکی از ابعاد برجسته رفتار اجتماعی امام، کرامت و سخاوت ایشان بود که شامل کمک به دیگران و رفع نیازمندی‌های مالی آنها می‌شد.
این ویژگی حضرت تنها در دوران امامت شکل نگرفت، بلکه از دوران زندگی ایشان در کنار پیامبر(ص) و در دوران خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) نیز ادامه داشت.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: در دوران خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) نیز وقتی مقرر شد اموال بین نیازمندان تقسیم شود، امام حسن علیه‌السلام سهم خود را با سخاوت به نیازمندان اختصاص داد.
حتی افرادی که خود ثروتمند بودند، مانند اشعث بن قیس کندی، این هدایا را دریافت کردند، بدون آنکه امیرالمؤمنین یا فرزندشان از آن کوتاهی کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: این سیره نشان می‌دهد که امام حسن(ع) نه تنها اهل بخشش و کمک مالی بود، بلکه این کرامت با پشتوانه تلاش، کار و استفاده صحیح از منابع اقتصادی همراه بود؛ الگویی که پیروان اهل بیت می‌توانند در زندگی فردی و اجتماعی خود پیاده کنند.
انتهای پیام/