اینستکس تأثیر مهمی در روابط تجاری ایران ندارد

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - جواد حیران نیا-الناز صفوی: خروج یکجانبه آمریکا از ایران در سال گذشته و سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ بر ایران باعث وارد آمدن فشارهای زیادی در سال گذشته بر ایران شد.
عدم پایبندی آمریکا به برجام و بدعهدی‌های اروپا در عملی کردن ساز و کار ویژه مالی ایران و اروپا موسوم به اینستکس که در واقع برای جبران تحریم‌های غیرقانونی آمریکا در نظر گرفته شده است ایران را به تعلیق برخی تعهدات برجامی خود وا داشت.
اکنون اروپا اعلام کرده است اینستکس وارد مرحله عملیاتی خود شده است.
ولی اینکه با نقش آمریکا و دلار در سیستم‌های بانکی جهان و وابستگی‌های اقتصادی اروپا به آمریکا، اروپا تا چه میزان می‌تواند به تعهدات برجامی خود عمل کند و با موفقیت این مکانیسم مالی را عملیاتی کند جای بحث دارد.
در خصوص این موضوع خبرگزاری مهر گفتگویی با «رابرت ادواردز هانتر» سفیر سابق امریکا در ناتو انجام داده که مشروح آن در زیر آمده است.
«رابرت ادواردز هانتر» عضو ارشد مرکز «روابط ترانس آتلانتیک» در دانشگاه «جانز هاپکینز» است.
وی در کارنامه خود سوابقی چون مدیریت مرکز «مطالعات استراتژیک ترانس آتلانتیک» در دانشگاه دفاع ملی آمریکا و سمت مشاور ارشد اندیشکده «رند» را دارد.
از سمت‌ها و مسئولیت‌های دیگر وی در دوه های مختلف می‌توان به این موارد اشاره کرد: مشاور سیاست خارجی سناتور ادوارد ام.
کندی (از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۷)، محقق ارشد شورای روابط خارجی (از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۳)، محقق مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژی(IISS) از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۶۹، همکاری در پروژه پولاریس (Polaris) نیروی دریایی، عضو هیأت سیاست دفاعی «ویلیام کوهن» وزیر دفاع بیل کلینتون (رئیس جمهور سابق آمریکا)، معاون انجمن پیمان آتلانتیک (از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱)، محقق مرکز علوم و امور بین الملل بلفر در دانشگاه هاروارد، سفیر پیشین آمریکا در سازمان ناتو، عضو شورای روابط خارجی و عضو انجمن کنترل تسلیحات و انجمن علوم سیاسی آمریکا.
*متعاقب عدم تعهد اروپا، ایران گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود را عملی کرد.
اقدام ایران به دنبال بهره مندی از مزایای اقتصادی برجام بود.
آیا اروپا می‌تواند به تعهدات خود در قبال برجام عمل کند؟
پاسخ کوتاه به این سوال این است که خیر ممکن است نتواند.
بیشتر کشورهای اروپایی از جمله تمامی کشورهای اروپایی امضا کننده برجام برای حفظ آن تلاش خواهند کرد.
آنها برای ادامه روابط اقتصادی با ایران از نظر تئوری تلاش‌های قابل توجهی می‌کنند.
اینستکس هم ایده‌ای اساسی برای ممکن ساختن همین امر است.
ولی اگر قرار باشد اروپایی‌ها بین ارتباط اقتصادی با ایران و مواجه با افزایش فشارهای آمریکا یکی را انتخاب کنند به احتمال قریب به یقین ارتباط با آمریکا را انتخاب خواهند کرد.
ترامپ و مشاورانش هم به وارد آوردن این فشار ادامه می‌دهند.
هیچکس در ایران توقع نداشته باشد اروپا خلاف این عمل کند.
به ویژه اکنون که ایران سطح غنی سازی خود را گسترش داده است همدردی زیادی با ایران صورت نمی‌گیرد.
عجیب آن است که زمانی که ایران غنی سازی اورانیوم را متوقف کرده بود اروپایی‌ها هیچ فوریتی برای خنثی کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران حس نمی‌کردند و تنها زمانی که ایران سطح غنی سازی خود را افزایش داد این ضرورت را حس کردند، در حالی که باید برعکس می‌بود.
همین احساس خطر باعث شد فرانسه برای ارتقای سطح دیپلماتیک خود با ایران تلاش کند (هرچند تلاش‌های نخست وزیر ژاپن موفقیت آمیز نبود که نشانه خوبی نیست).
نظر من این است که «موازنه قدرت» در این بحران به میزان قابل توجهی به نفع دولت ترامپ است و ایران نباید «منتظر آمریکایی ها» بماند.
حتی در صورتی که ترامپ در انتخابات سال ۲۰۲۰ آمریکا هم پیروز نشود نمی‌توان مطمئن بود که اگر رئیس جمهور دموکراتی بر سر کار بیاید سیاست دیگری در قبال ایران در پیش خواهد گرفت.
*برخی اخبار از تلاش فرانسه برای بازگرداندن آمریکا به برجام حکایت دارد.
آیا این موضوع می‌تواند درست باشد؟
من اطلاعات مستقلی از این مساله ندارم ولی همانطور که می‌بینیم چنین اتفاقی نیفتاده است.
در واقع با وجود دیپلماسی فرانسه با ایران، مستقل از آنکه این دیپلماسی چه باشد، دولت ترامپ همچنان برای رسیدن به یک توافق بهتر فشارهای اقتصادی علیه ایران را افزایش می‌دهد، حتی در صورتی که موفق به دستیابی به توافقی بهتر نشود از منظر خود به دنبال آن است که دست کم رهبری ایران را متوجه این مساله سازد که کسی برای نجات ایران نخواهد آمد.
*برجام نفس‌های آخر خود را می‌کشد و بقای آن منوط به پایبندی اروپا به برجام جهت فروش نفت ایران و مبادلات بانکی است.
آیا اروپا می‌تواند این دو زمینه را مهیا کند و یا همچنان در عمل با آمریکا همراهی خواهد کرد؟
البته من قبول ندارم که برجام نفس‌های آخر خود را می‌کشد.
روسیه، چین و اغلب کشورهای اروپایی خواستار ادامه برجام هستند.
آنچه برای کشورهای اروپایی ارجحیت دارد این است که ایران به برجام وفادار بماند و آمریکا نیز به برجام برگردد، البته ترامپ چنین کاری نخواهد کرد ولی غنی سازی اورانیوم ترغیب برای حفظ برجام را برای کشورهای اروپایی دشوار کرده است.
ایران می‌گوید و می‌تواند بگوید این عادلانه نیست که در حالی که آمریکا از این توافق خارج شده است از ایران توقع داشت به این توافق پایبند بماند ولی همانطور که همه ما می‌دانیم «زندگی عادلانه نیست».
*کانال مالی اینستکس در حالی که قرار بود پیش از این به بهره برداری برسد به بهانه‌های مختلف از سوی اروپا عملیاتی نشده است.
با توجه به اینکه این کانال قرار است صرفاً موارد بشردوستانه را پوشش دهد آیا می‌تواند نیازهای ایران را برآورده سازد؟
اگر اروپا تصمیم داشته باشد با اینستکس پیش برود و بگوید این مکانیسم محدود به کمک‌های بشردوستانه است آنگاه بحث‌های زیادی با آمریکا پیش می‌آید که منظور از کمک‌های بشردوستانه چیست.
در هر صورت کمک اقتصادی که به ایران تحت این عنوان شود بعید به نظر می‌آید قابل توجه باشد.
گذشته از آن دولت ترامپ پیش از این نشان داده است اهداف ژئوپلتیک از هر مساله حقوق بشری برایش به مراتب مهمتر است.
دوباره باید بگویم «زندگی عادلانه نیست» و به نظر می‌رسد دولت ترامپ می‌خواهد برای رسیدن به اهداف خود ایران را تحت فشار بگذارد.
مشکل اصلی این است که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا با ۱۲ شرطی که برای ایران گذاشته است در واقع خواستار تسلیم بی قید و شرط ایران است.
دلیل اصلی اینکه چرا دیپلماسی یک یا چند طرف که مورد اعتماد همه طرف‌ها باشد تا این اندازه مهم هست نیز بن بستی است که به آن رسیده ایم.