«بیشه‌دالان» گنجینهٔ گمشده اکوتوریسم؛ رویایی که به واقعیت می‌پیوندد؟
بروجرد- احیای تالاب بیشه‌دالان با محوریت اکوتوریسم و مشارکت مردم، شاید بتواند الگویی باشد برای نجات آخرین بازمانده‌های این زیست‌بوم‌های ارزشمند در لرستان؛ رویایی که تحقق آن محل پرسش است.
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: تالاب‌ها از پویاترین و مولدترین زیست‌بوم‌های کره زمین به‌شمار می‌روند.
این اکوسیستم‌های ارزشمند به‌دلیل عملکردهای متنوع اکولوژیکی، نقش بی‌بدیلی در تداوم حیات بر روی زمین ایفا می‌کنند.
استمرار شرایط بوم‌شناختی تالاب‌ها مستقیماً با توازن اکولوژیکی زیست‌کره پیوند خورده و اختلال در آن‌ها می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در حوزه‌های محیط‌زیست، امنیت غذایی، آب و اقتصاد منطقه‌ای به دنبال داشته باشد.
از منظر کاربردی، تالاب‌ها نه‌تنها به‌عنوان منابع تأمین آب کشاورزی، تولید چوب، منابع شیلاتی و ذخیره‌گاه‌های طبیعی آب شناخته می‌شوند، بلکه نقش مؤثری در کاهش بلایای طبیعی به‌ویژه سیلاب دارند.
این زیست‌بوم‌ها، با عملکردهایی نظیر تصفیه طبیعی آب، تثبیت خاک و ساحل، کاهش آلاینده‌ها و ایجاد زیستگاه برای گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی، جایگاهی راهبردی در حفاظت از تنوع زیستی دارند.
با وجود این کارکردها، بخش قابل‌توجهی از تالاب‌های کشور و استان لرستان در دهه‌های اخیر به‌دلیل تغییر کاربری، زهکشی‌های گسترده، کاهش بارندگی، برداشت بی‌رویه از منابع زیستی و ورود آلاینده‌ها در معرض تهدید قرار گرفته‌اند.
این تهدیدها گاه منجر به نابودی کامل کارکردهای طبیعی این اکوسیستم‌ها شده و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن در سطح منطقه‌ای و ملی احساس می‌شود.
نقش کلیدی تالاب‌ها در اکوتوریسم و اقتصاد محلی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان روز چهارشنبه بر اهمیت اکولوژیکی تالاب‌ها و نقش آن‌ها در توسعه پایدار و اقتصاد محلی تأکید کرد.
کامران فرمان پور در حاشیه بازدید از پاسگاه محیط‌بانی تالاب بیشه دالان بروجرد، با اشاره به اهمیت زیست‌محیطی تالاب‌ها به خبرنگار مهر اظهار کرد: تالاب‌ها به دلیل دارا بودن ارزش‌های اکولوژیک بالا، نقش مهمی در تعدیل آب و هوا، کنترل سیلاب‌ها، تغذیه آب‌های زیرزمینی و حفظ تعادل زیستی ایفا می‌کنند.
وی همچنین افزود: علاوه بر عملکردهای زیست‌محیطی، تالاب‌ها دارای ارزش‌های زیبایی‌شناختی و منحصربه‌فردی هستند که می‌توانند به عنوان یکی از محورهای جذب اکوتوریسم، به رونق اقتصادی جوامع محلی منجر شوند.
فرمان‌پور با اشاره به اهمیت حفاظت از تالاب‌ها در شرایط اقلیمی کنونی افزود: تغییرات اقلیمی، کم‌آبی و توسعه‌های ناپایدار، تهدیدهای جدی برای حیات تالاب‌ها به‌شمار می‌روند.
حفظ زیست‌بوم‌های حساس تالاب‌ها نیازمند مشارکت همه‌جانبه مردم، نهادهای محلی و برنامه‌ریزی منسجم است
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان بیان کرد: حفظ این زیست‌بوم‌های حساس نیازمند مشارکت همه‌جانبه مردم، نهادهای محلی و برنامه‌ریزی منسجم است.
وی تصریح کرد: تالاب‌ها نه تنها به‌عنوان ذخایر طبیعی با تنوع زیستی بالا شناخته می‌شوند، بلکه می‌توانند به‌عنوان محور توسعه پایدار و اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و محروم ایفای نقش کنند.
فرمان‌پور ادامه داد: از این رو لازم است در کنار اقدامات حفاظتی، نگاه توسعه‌محور همراه با ملاحظات زیست‌محیطی نیز در دستور کار قرار گیرد.
تاکید بر مشارکت محلی در احیای تالاب بیشه‌دالان
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان، در ادامه با اشاره به جایگاه تالاب بیشه‌دالان گفت: این تالاب یکی از مهم‌ترین تالاب‌های استان لرستان است که قابلیت تبدیل‌شدن به یک مقصد برجسته گردشگری محیط‌زیستی را دارد.
تالاب بیشه‌دالان بروجرد می‌تواند به یکی از نقاط هدف اکوتوریسم در سطح استان و حتی کشور تبدیل شود
وی افزود: تالاب بیشه‌دالان بروجرد می‌تواند با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ارتقای شرایط حفاظتی و مشارکت فعال جوامع محلی، به یکی از نقاط هدف اکوتوریسم در سطح استان و حتی کشور تبدیل شود.
فرمان‌پور با تأکید بر لزوم رفع چالش‌های موجود در حوزه مدیریت و حفاظت این تالاب تصریح کرد: امیدواریم با همکاری بین‌بخشی و استفاده از ظرفیت‌های اجتماعی و بومی منطقه، شرایط احیای این تالاب فراهم شده و بتوانیم شاهد بازگشت تدریجی حیات و رونق گردشگری پایدار در این زیست‌بوم ارزشمند باشیم.
بررسی مشکلات محیط‌بانان تالاب بیشه‌دالان
در بخش پایانی این نشست، تعدادی از محیط‌بانان به بیان مشکلات خود در زمینه کمبود تجهیزات، فشارهای کاری، مسائل معیشتی و… پرداختند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با قدردانی از تلاش و زحمات شبانه‌روزی محیط‌بانان اظهار داشت: پایداری محیط زیست بدون حضور و ایثار محیط‌بانان ممکن نیست و ما وظیفه داریم مطالبات به‌حق این نیروهای خط مقدم حفاظت را پیگیری کنیم.
وی با شنیدن نظرات و خواسته‌های محیط‌بانان، بر ضرورت تقویت زیرساخت‌ها، توجه به شرایط کاری این قشر زحمتکش و پیگیری مطالبات قانونی آنان تأکید کرد.
تالاب بیشه‌دالان باید به مقصد گردشگری تبدیل شود
بنابراین گزارش عطا حسن‌پور مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان لرستان نیز پیش از این با اشاره به ظرفیت‌های طبیعی و گردشگری تالاب بیشه‌دالان گفت: این تالاب یکی از سه تالاب مهم کشور است که متأسفانه تاکنون به‌طور شایسته مورد توجه قرار نگرفته است.
وی تصریح کرد: تبدیل این منطقه به یک مقصد گردشگری ضرورتی انکارناپذیر است و می‌تواند نقشی مؤثر در ایجاد اشتغال و توسعه پایدار در منطقه ایفا کند.
حسن‌پور افزود: بیشه‌دالان نه تنها از منظر تنوع زیستی و ارزش‌های زیست‌محیطی حائز اهمیت است، بلکه از منظر اکوتوریسم نیز ظرفیتی بزرگ برای جذب گردشگر داخلی و خارجی به شمار می‌رود.
روستای کپر جودکی که به عنوان روستای لک‌لک‌ها شناخته می‌شود، یکی از مناطق منحصربه‌فرد در حاشیه تالاب بیشه‌دالان است
مدیرکل میراث‌فرهنگی لرستان همچنین به وضعیت روستای کپر جودکی در نزدیکی این تالاب اشاره کرد و اظهار داشت: این روستا که با عنوان روستای لک‌لک‌ها شناخته می‌شود، یکی از مناطق منحصربه‌فرد در حاشیه تالاب است که برای آن اعتبار ملی جذب شده است.
وی بیان کرد: این اعتبارات به صورت سالانه ادامه خواهد داشت و زمینه توسعه زیرساخت‌های گردشگری روستا را فراهم می‌کند.
حسن‌پور خاطرنشان کرد: با برنامه‌ریزی صحیح و اجرای طرح‌های بوم‌گردی و گردشگری روستایی، می‌توان این منطقه را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری طبیعت‌محور در لرستان تبدیل کرد.
استان لرستان؛ ظرفیت‌هایی در خطر فراموشی
به گزارش مهر، در میان استان‌های کشور، لرستان با توجه به ویژگی‌های زمین‌شناسی، تنوع توپوگرافی و موقعیت اقلیمی خاص، میزبان شمار قابل‌توجهی از تالاب‌هاست.
استان لرستان با دربرگیری انواع چشم‌اندازهای کوهستانی، دشتی و پست‌جلگه‌ای، دارای میکرو اقلیم‌های مرطوب و نادر در فلات خشک ایران است که بستر شکل‌گیری تالاب‌های طبیعی را فراهم کرده است.
شهرستان پلدختر با دارا بودن ۱۴ تالاب شناسایی‌شده، به‌عنوان کانون اصلی تالابی استان شناخته می‌شود.
همچنین تالاب بیشه‌دالان در شهرستان بروجرد و تالاب تنوردر در شهرستان دورود، از دیگر زیست‌بوم‌های آبی مهم استان محسوب می‌شوند.
با این حال، این منابع حیاتی طی سال‌های اخیر بر اثر کاهش آورد رودخانه‌ای، تجاوز به حریم، پروژه‌های زهکشی و عدم مدیریت یکپارچه منابع آب و زمین، دچار افت چشمگیر کیفیت اکولوژیک شده‌اند.
چشم‌انداز احیای تالاب‌ها؛ از تهدید تا فرصت
در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی در راستای شناسایی، مطالعه و ثبت رسمی مالکیت دولتی بستر تالاب‌ها و رودخانه‌های لرستان آغاز شده است.
این اقدامات، به‌ویژه با هدف پیشگیری از تصرفات غیرقانونی و ایجاد زمینه‌های حقوقی برای اقدامات احیایی و حفاظتی صورت گرفته است.
در همین راستا، تالاب‌های استان به‌ویژه بیشه‌دالان، به‌عنوان کانون‌های اکوتوریسم و اشتغال محلی در دستور کار برنامه‌ریزان قرار گرفته‌اند.
پرسش اساسی این است که آیا رؤیای احیای تالاب‌های لرستان، پس از سال‌ها فرسایش و بی‌توجهی، در حال تحقق است؟
پاسخ به این پرسش نیازمند تداوم همکاری نهادهای متولی، مشارکت جوامع محلی، جذب سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری پایدار و ارتقای حکمرانی محیط‌زیستی در استان است.