بحران در قطب انجیر ایران؛ باغات معمولان و پلدختر در آستانه نابودی
با شدت گرفتن خشکسالی و کاهش بی سابقه آب رودخانه های کشکان، چولهول و مادیان رود، هزاران هکتار از باغات انجیر در معمولان و پلدختر، قطب انجیر سیاه ایران، در آستانه نابودی قرار گرفته اند؛ بحران آب، معیشت هزاران کشاورز را تهدید می کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از معمولان، استان لرستان یکی از پرآب‌ترین اقلیم‌های غرب ایران است، اما اکنون به‌دلیل خشکسالی و نبود مدیریت صحیح منابع آبی، در زمستان با سیل و در تابستان با خشکسالی مواجه شده است.
خشکسالی موجب شده رودخانه‌های کشکان، چولهول و مادیان‌رود در شهرستان‌های پلدختر و معمولان خشک شوند و کشاورزانی که سال‌ها از این طریق امرار معاش می‌کردند، اکنون با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند.
در شهرستان پلدختر 1200 هکتار سطح زیر کشت باغات انجیر وجود دارد که بیشتر آن‌ها در مناطق شمالی این شهرستان، از جمله بابازید، جلگه و کرکی قرار دارند.
همچنین در شهرستان معمولان بیش از 2500 هکتار باغ انجیر وجود دارد که 700 هکتار از آن‌ها در مناطق زیودار و بن‌لار تحت پوشش رودخانه مادیان‌رود، 500 هکتار تحت پوشش رودخانه چولهول، و مابقی در محدوده رودخانه کشکان قرار دارند.
عمده باغات انجیر معمولان در مناطق بن‌لار، زیودار، سرنجه، لیدبر، کلات زیودار، افرینه، چولهول و دمرود افرینه واقع شده‌اند؛ موضوعی که باعث شده این شهرستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده انجیر سیاه ایران و جهان شناخته شود.
در سال‌های گذشته، کشاورزان ساکن حاشیه رودخانه‌های کشکان، چولهول و مادیان‌رود در میانه تابستان برای تأمین آب مورد نیاز باغات با چالش‌هایی مواجه بودند، اما میزان خسارات به‌مراتب کمتر بود.
امسال اما خشکسالی به‌حدی شدید بوده که بهاری بی‌رونق را در پلدختر و معمولان رقم زده و پیش از آغاز گرمای تابستان و فصل برداشت، باغات پایین‌دست رودخانه‌ها در آستانه خشک شدن قرار گرفته‌اند و معیشت هزاران کشاورز با تهدید جدی مواجه شده است.
بر اساس مشاهدات میدانی خبرنگار تسنیم از شهرستان‌های پلدختر و معمولان، علی‌رغم تنش آبی، خشکسالی و ضرورت حفظ کشت‌های پایدار، متأسفانه به‌دلیل فقدان نظارت از سوی جهاد کشاورزی لرستان، در بالادست رودخانه‌ها کشت محصولات آب‌دوست به‌صورت گسترده انجام شده است.
محصولاتی مانند برنج، یونجه، شبدر و چغندر قند باعث شده‌اند که کشت‌های پایدار در پایین‌دست رودخانه‌ها خشک شده یا در آستانه نابودی قرار گیرند.
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که حتی در بستر رودخانه کشکان در بالادست پلدختر و معمولان نیز برنج کشت شده است.
در بالادست رودخانه چولهول نیز، در مجاورت مستقیم ساختمان جهاد کشاورزی منطقه ـ نهادی که خود باید متولی هدایت الگوی کشت و صیانت از منابع آب باشد ـ محصولات آب‌دوست کاشته شده‌اند.
کشاورزان غیربومی نیز با اجاره زمین‌های بالادست چولهول اقدام به کشت چغندر قند و سیب‌زمینی کرده‌اند و دستگاه‌های نظارتی در برابر این تخلفات آشکار، سکوت اختیار کرده‌اند.
کشت محصولات آب‌دوست و پرمصرف با برداشت مداوم از سرچشمه‌های چولهول، موجب کاهش شدید جریان آب در پایین‌دست شده است؛ جایی که ده‌ها هکتار از باغات 30 ساله انجیر در آستانه خشک شدن قرار گرفته‌اند.
در چنین شرایطی، جهاد کشاورزی به‌جای ایفای نقش نظارتی و مدیریت منابع، در کنار بحران ایستاده و با وجود بحران آشکار در پایین‌دست چولهول، هنوز اقدامی مؤثر برای نجات باغات منطقه انجام نداده است.
باغات پایین‌دست رودخانه چولهول حدود 20 روز است که آبیاری نشده‌اند؛ محصول امسال به‌کلی از بین رفته و درختان نیز در آستانه نابودی قرار دارند.
به گفته کارشناسان، تنها راهکار باقی‌مانده در شرایط فعلی، تلاش برای حفظ درختان است.
با گذشت هفته‌ها از آغاز بحران در پایین‌دست چولهول، رئیس جهاد کشاورزی لرستان هنوز به منطقه سفر نکرده و تنها پس از خشک شدن باغات، معاونان خود را به مناطق بحران‌زده اعزام کرده است.
با اینکه چند روز از این بازدید گذشته، هنوز کشاورزان در انتظار اقدام مؤثری هستند که شاید بتواند دسترنج چندین ساله‌شان را نجات دهد؛ اما همچنان خبری از اقدام عملی نیست و معیشت هزاران باغدار و کشاورز در معرض خطر قرار دارد.
میرزایی، از کشاورزان پایین‌دست رودخانه چولهول، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در معمولان اظهار داشت: حدود دو هفته است که باغ انجیر من آبیاری نشده و محصول امسال به‌کلی از بین رفته است.
وی با بیان اینکه هنوز فصل برداشت انجیر آغاز نشده بود که باغات با کم‌آبی و نبود آب مواجه شدند، افزود: تنها منبع درآمد ما از بین رفته است و انتظار داریم مسئولان برای احیای باغات چاره‌اندیشی کنند.
آبسری، دیگر کشاورز منطقه پل یاور، عنوان کرد: محصول امسال ما نابود شده است.
انتظار داریم نوبت‌بندی آب رودخانه چولهول توسط اداره برق معمولان به‌درستی مدیریت شود تا حداقل درختان حفظ شوند، یا از طریق دیگری آب مورد نیاز باغات تأمین گردد.
رضایی، باغداری که بخشی از باغ او به دلیل کم‌آبی خشک شده، اظهار داشت: برای این باغات هزینه کرده بودیم تا در فصل برداشت با فروش محصول هزینه‌ها جبران شود، اما در سایه بی‌کفایتی مسئولان، نه‌تنها محصول از بین رفته، بلکه درختان انجیر نیز در حال نابودی هستند.
وی افزود: با وجود بازدیدهای مکرر، هنوز اقدام مؤثر و مفیدی برای نجات باغات انجام نشده و ثمره سال‌ها تلاش‌مان مقابل چشمان‌مان در حال نابودی است.
حاتمی، دیگر باغدار منطقه پل یاور، عنوان کرد: باغاتی که حاصل سال‌ها تلاش ما و خانواده‌هایمان است از بین رفته و مسئولان هنوز نتوانسته‌اند برای حل این بحران اقدامی مؤثر انجام دهند.
وی ادامه داد: برای نجات باغات، نیازمند تهیه حدود هزار متر لوله هستیم، اما جهاد کشاورزی با وعده‌های امروز و فردا اقدامی عملی انجام نمی‌دهد.
این باغدار تصریح کرد: در بالادست هم باغات حفظ شده و هم محصول برداشت شده، اما در پایین‌دست، به‌دلیل نبود نظارت و مدیریت صحیح، هم محصول از بین رفته و هم درختان در حال خشک شدن هستند.
باغات قطب انجیر ایران در معرض نابودی
حجت‌الاسلام ابوالحسن آروانی، امام جمعه معمولان، با بیان اینکه باغات انجیر سرمایه چندین‌ساله مردم منطقه است، اظهار کرد: این باغات نیازمند تدابیر فوری و مؤثر از سوی مسئولان استانی و شهرستانی هستند.
عدم اقدام عاجل برای رفع مشکل می‌تواند منجر به مهاجرت روستائیان به شهرها شود.
وی افزود: باید پیش از تبدیل‌شدن موضوع به بحران، تدابیر مناسب اتخاذ شود.
جلوگیری از کشت محصولات آب‌دوست در بالادست، بهره‌برداری حمایتی از سدهای بالادستی همچون ایوشان، توسعه سیستم آبیاری قطره‌ای و نظارت بر توزیع عادلانه آب، از جمله راهکارهای مؤثر در مدیریت وضعیت فعلی است.
امام جمعه معمولان عنوان کرد: کاهش نزولات آسمانی و بحران تنش آبی، باغات انجیر را در معرض نابودی قرار داده است.
این باغات که قطب انجیر سیاه کشور محسوب می‌شوند و حاصل سال‌ها تلاش و سرمایه‌گذاری مردم هستند، نیازمند تدبیر و نظارت عاجل و مؤثر مسئولان است.
جهاد کشاورزی مانع از بین رفتن سرمایه مردم شود
حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا حاجی‌وند، امام جمعه پلدختر، اظهار کرد: شرکت آب منطقه‌ای لرستان باید آینده منابع آبی استان را جدی بگیرد.
وی افزود: ممنوعیت کشت محصولات آب‌دوست در بالادست پلدختر نیازمند ضمانت اجرایی قوی و سازوکار قانونی است.
امام جمعه پلدختر با بیان اینکه سدهایی که سال‌هاست در مرحله مطالعاتی باقی مانده‌اند باید وارد فاز اجرایی شوند، عنوان کرد: جهاد کشاورزی پلدختر باید به کمک باغداران و کشاورزان بشتابد و مانع از نابودی سرمایه‌های مردم شود.
آبرسانی به باغات پایین‌دست چولهول با تانکر سیار
بابک امرایی، فرماندار معمولان، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به تنش شدید آبی در این شهرستان اظهار داشت: با توجه به کمبود منابع آبی، برنامه‌ریزی هدفمند برای آبیاری باغات در پایین‌دست رودخانه‌ها در حال اجراست و طی روزهای گذشته، آبیاری باغات پایین‌دست رودخانه چولهول و منطقه پل یاور با تانکر سیار آغاز شده است.
وی افزود: پنج دستگاه تانکر آبرسانی از آتش‌نشانی‌های خرم‌آباد و معمولان، همچنین شهرداری‌های این منطقه، در حال حاضر مشغول آبیاری باغات منطقه پل یاور هستند.
فرماندار معمولان با تأکید بر لزوم همراهی مردم و کشاورزان منطقه اظهار داشت: از هیچ تلاشی برای حمایت از باغداران و نجات باغات از خطر خشکسالی دریغ نمی‌کنیم و تا رفع کامل بحران در منطقه حضور خواهیم داشت.
وی تصریح کرد: اجرای برنامه‌ریزی هدفمند برای آبیاری و حفاظت از باغات در دستور کار قرار دارد و برای عبور از این بحران نیازمند مشارکت و همکاری جدی مردم هستیم.
انتقاد نماینده پلدختر از اهمال جهاد کشاورزی
سید حمیدرضا کاظمی، نماینده پلدختر و معمولان، با انتقاد شدید نسبت به خسارات وارده به معیشت کشاورزان منطقه و کم‌کاری مسئولان جهاد کشاورزی گفت: لرستان از نعمت صنعت بی‌بهره است و زندگی مردم به کشاورزی، دامداری و باغداری وابسته است، اما متأسفانه وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در این حوزه‌ها بی‌برنامه و بی‌عمل ظاهر شده‌اند.
نه برنامه بلندمدتی برای حل مشکلات دارند و نه حتی توان مدیریت مقطعی بحران را.
وی افزود: سال‌هاست فریاد می‌زنیم که با ساخت سدهای بن‌لار و چولهول می‌توان جلوی سیلاب‌های زمستانه و خشکسالی‌های تابستانه را گرفت، اما گوش شنوایی وجود ندارد.
نتیجه آن شده که در ترسالی، خسارت سیل را می‌دهیم و در خشکسالی از نبود آب در رودخانه‌های کشکان، مادیان‌رود و چولهول رنج می‌بریم و حاصل ده‌ها سال زحمت مردم نابود می‌شود.
نماینده پلدختر و معمولان خاطرنشان کرد: با اینکه از سال گذشته و ابتدای امسال بارها نسبت به بحران بی‌آبی و لزوم کنترل کشت در بالادست رودخانه کشکان هشدار داده بودیم، اما جهاد کشاورزی هیچ اقدامی نکرد و حتی اجازه داد که افراد غیربومی حجم وسیعی از زمین‌ها را اجاره کرده و به کشت محصولات آب‌دوست اختصاص دهند.
کاظمی گفت: جای تأسف دارد که دستگاهی با این وسعت و امکانات، تا این اندازه از وظایف اصلی خود فاصله گرفته باشد؛ نه معیشت کشاورزان برایش اهمیت دارد، نه اکوسیستم حوزه آبریز کشکان.
وی با تأکید بر استفاده از همه ابزارهای قانونی برای احقاق حقوق مردم منطقه، افزود: اجازه نخواهم داد با بی‌توجهی و سهل‌انگاری مسئولان، هزاران نفر از کشاورزان و باغداران به بیکاری کشیده شده و برای تأمین معاش خود به حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ روی بیاورند.
ضرورت تهیه و تأمین هزار متر لوله برای نجات باغات
ناصر طهماسبی، معاون سازمان جهاد کشاورزی لرستان، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم، با اشاره به کم‌آبی شدید باغات پایین‌دست چولهول اظهار داشت: در حال پیگیری برای تأمین تانکر جهت آبیاری موقت باغات هستیم تا از ورود به مرحله بحرانی جلوگیری شود.
وی افزود: برای نجات باغات منطقه، حدود هزار متر لوله مورد نیاز است که فرآیند تأمین آن در حال انجام است، اما زمان‌بر بودن این فرایند موجب شده استفاده از تانکر، در دستور کار قرار گیرد.
طهماسبی عنوان کرد: در صورت طولانی شدن روند تهیه لوله، بررسی و محاسبه توان و ویژگی‌های پمپی که بتواند آب را از رودخانه کشکان به باغات منتقل کند نیز در دستور کار قرار دارد.
وی تاکید کرد: باید هر روشی که زمان اجرای کمتری دارد به‌سرعت عملیاتی شود تا از نابودی کامل باغات جلوگیری گردد.
خشک‌ترین سال پلدختر و معمولان طی نیم قرن گذشته
اکبر مهری، رئیس امور آب پلدختر، با بیان اینکه وضعیت آبی شهرستان در بحرانی‌ترین شرایط 50 سال گذشته قرار دارد، اظهار داشت: انتظار داریم برای جلوگیری از خشک شدن باغات مثمر، در حوزه بالادست، حق‌آبه شهرستان‌های پلدختر و معمولان که حدود 85 میلیون مترمکعب است، رهاسازی شود.
وی افزود: اقدامات کنترلی در سطح شهرستان‌ها در حال اجراست، اما در بالادست، حق‌آبه به‌درستی رهاسازی نشده که این موضوع سبب اختلال جدی در کشاورزی و نابودی اکوسیستم رودخانه‌ها شده است.
مهری با بیان اینکه سال آبی جاری، خشک‌ترین سال در 5 دهه اخیر برای پلدختر و معمولان بوده، تصریح کرد: چاره‌ای جز مدیریت و تطابق با شرایط منابع محدود آبی نداریم.
وی عنوان کرد: دبی رودخانه‌های کشکان، چولهول، مادیان‌رود، زال و سیمره در تیرماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته بین 80 تا 95 درصد کاهش داشته و نسبت به میانگین درازمدت، کاهش 90 تا 98 درصدی را تجربه کرده است.
رئیس امور آب پلدختر با اشاره به بحران شدید خشکسالی در منطقه، گفت: در راستای حفظ باغات، برنامه‌ریزی هدفمند آبیاری و خاموشی موقت الکتروپمپ‌های کشاورزی در بالا و پایین‌دست رودخانه‌ها در دستور کار قرار گرفته و اجرا شده است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: براساس قانون توزیع عادلانه آب، تخلفات مرتبط با اضافه‌برداشت، فروش آب، یا تخطی از پروانه بهره‌برداری شناسایی شده و با متخلفان جهت جلوگیری از تضییع حقوق سایر بهره‌برداران، برخورد قانونی خواهد شد.
انتهای پیام/
