تجارت ناتراز دو همسایه در بهار ۱۴۰۴؛ ترکیه چه کالاهایی از ایران خرید؟

به گزارش خبرنگار مهر، در بهار ۱۴۰۴، ارزش مبادلات تجاری بین دو کشور ایران و ترکیه به ۲۲۲۹ میلیون دلار رسید که سهم ۱۱.۹ درصدی از کل تجارت خارجی ایران را تشکیل می‌دهد.
جمهوری ترکیه سومین شریک تجاری ایران قرار گرفت.
این کشور چهارمین بازار صادراتی ایران (بعد از جمهوری خلق چین، عراق و امارات متحده عربی) با ۹۳۷ هزار تن و سهم ارزشی ۸ درصد، و سومین مبدأ وارداتی ایران (پس از امارات متحده عربی و چین و قبل از هند و آلمان) با ۱۹۸۵ هزار تن و سهم ارزشی ۱۵.۲ درصد در سال جاری بوده است.
ارزش واحد صادرات ایران به ترکیه معادل با ۶۱۵ دلار به ازای هر تن و واردات ایران از ترکیه معادل با ۱۲۳۶ دلار به ازای هر تن محاسبه شد.
طی این مدت، رابطه مبادله بازرگانی (نسبت قیمت واحد صادرات به قیمت واحد واردات) برابر با ۰.۴۹۸ بوده است.
تنوع اقلام صادراتی بین ایران و ترکیه در این بازه زمانی شامل ۷۱۰ قلم کالا و تنوع اقلام وارداتی بین ایران و ترکیه شامل ۱۹۰۱ قلم کالا بوده است.
متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی ایران به ترکیه ۶۱۵.۳۴ دلار (حدود دو برابر میانگین کشوری به ارزش ۳۳۸ دلار) و متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی از ترکیه ۱۲۳۶ دلار بوده است.
همچنین، رابطه مبادله کل کشور برابر با ۰.۲۳۴ و رابطه مبادله با ترکیه برابر با ۰.۴۹۸ محاسبه گردید.
اقلام عمده صادراتی ایران به ترکیه
بر اساس گزارشی که رایزنی بازرگانی ایران در ترکیه تهیه کرده، مجموع صادرات ایران به ترکیه در این بازه، ۷۵۴ میلیون دلار تنها مربوط به ۲۵ قلم کالای عمده بوده که شامل مواردی چون گاز طبیعی: ۱۷۷ میلیون دلار؛ آلومینیوم و مصنوعات آن: ۱۶۰ میلیون دلار؛ کود اوره: ۱۰۲ میلیون دلار؛ روی غیرممزوج: ۵۸ میلیون دلار؛ کانتینر: ۵۰ میلیون دلار؛ مس تصفیه‌شده و کاتدی: مجموعاً ۳۹ میلیون دلار؛ پلی‌اتیلن‌ها (انواع مختلف): بیش از ۳۵ میلیون دلار؛ پسته (خندان و مغز): حدود ۲۰ میلیون دلار و هندوانه، کنسانتره میوه، آبمیوه و سودسوزآور: از جمله اقلام کشاورزی و شیمیایی پرمصرف بوده است.
اقلام عمده وارداتی ایران از ترکیه
از سوی دیگر، ارزش مجموع ۲۵ قلم کالای عمده وارداتی ایران از ترکیه در این دوره به ۱.۳۹۷ میلیارد دلار رسید که مهم‌ترین آن‌ها شامل فلزات گران‌بها (طلا و پالادیوم): ۴۱۷ میلیون دلار، روغن‌های خوراکی (پالم، آفتابگردان): ۲۵۶ میلیون دلار، ذرت دامی و جو: ۳۱۵ میلیون دلار، گوشت گاو، دانه سویا تراریخته: ۷۸ میلیون دلار، تراکتور، خودرو سواری، قطعات خودرو: بیش از ۵۰ میلیون دلار و پودر کاکائو، دارو، تجهیزات پزشکی و دستگاه‌های صنعتی غذای می‌شود.
در سه ماهه سال ۱۴۰۴ ارزش کل تجارت دوجانبه به ۲۲۲۹ میلیون دلار رسید که نسبت به دوره مشابه سال گذشته کاهش ۱۳٫۳ را تجربه می‌کند این در حالیست که ارزش کل مبادلات تجاری کشور نیز کاهشی مشابه معادل با ۱۳٫۱ درصد داشته است.
عمده اقلام صادراتی و وارداتی در تجارت دوجانبه ایران و ترکیه در ۴ گروه کالایی پتروشیمی و پایه نفتی، صنعت، کشاورزی، معدن و صنایع معدنی بوده است که جدول ذیل آمارگان تفکیکی و مقایسه‌ای آن را نشان می‌دهد:
متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی کشور ۳۳۸ دلار و متوسط ارزش هر تن کالای صادراتی به مقصد ترکیه معادل ۶۱۵,۳۴ دلار (حدود دوبرابر میانگین (کشوری و متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی به کشور ۱۴۴۶ دلار و متوسط ارزش هر تن کالای وارداتی از ترکیه ۱۲۳۶ و همچنین رابطه مبادله کل کشور برابر با ۲۳۴ و رابطه مبادله با ترکیه برابر با ۰۴۹۸ محاسبه شده است که شاخص‌های مربوط به تجارت ایران و ترکیه بالاتر از نورم و میانگین کشوری هستند.
در حالی که عمده کالاهای صادراتی کشور به سایر مقاصد صادراتی گاز طبیعی پروپان مایع شده متانول بوتان مایع شده و قیر بوده است؛ عمده صادرات ایران به ترکیه علاوه بر گاز طبیعی شامل فلزات اساسی آلومینیوم روی مس، فولاد، آهن چدن و فروآلیاژها، مواد پلیمری کامپاند، پلی استایرن پلی اتیلن‌های گرید فیلم کرید لوله و گرید بادی با چگالیهای (مختلف) کانتینر کود، اوره، قیر، کاستیک سود پرک شده، کنسانتره و آب میوه، پسته خرما کشمش و هندوانه بوده است.
چرا صادرات برخی اقلام کاهش یافت؟
در میان اقلام صادراتی ایران، برخی کالاها در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با کاهش قابل توجهی روبه‌رو بودند:
گاز طبیعی: صادرات ایران به ترکیه به‌شدت کاهش یافت.
این در حالی است که گاز طبیعی همچنان یکی از اقلام عمده صادراتی ایران به ترکیه است.
دلایل کاهش صادرات گاز شامل متنوع‌سازی سبد تأمین انرژی ترکیه، سیاست‌های استراتژیک این کشور و کاهش تقاضای فصلی به‌ویژه در ماه‌های گرم سال است.
پروپان مایع شده: صادرات آن در سه‌ماهه نخست سال جاری تقریباً به صفر رسید که به تغییرات فصلی، گرم‌شدن زودرس هوا و کاهش مصرف خانگی مربوط می‌شود.
کود اوره: علی‌رغم تقاضای قوی بازار ترکیه، صادرات ایران کاهش ۴۴ میلیون دلاری را تجربه کرد که به انفجار در بنادر جنوب کشور و توقف تولید به دلیل حادثه در ماه ژوئن نسبت داده شده است.
مس کاتودیک و مس تصفیه‌شده: به دلیل افزایش شدید قیمت جهانی مس و کاهش تقاضای ترکیه، صادرات این دو کالا نیز به‌ترتیب با کاهش ۲۳ و ۱۶ میلیون دلاری مواجه شد.
محصولات فلزی و متالوپلیمرها: صادرات اقلامی نظیر شمش فولاد، فروسیلیکوکروم، فرومولیبدن و شمش آلومینیوم به‌شدت کاهش یافت یا به صفر رسید.
علت عمده این کاهش، قطعی برق و گاز، کاهش ذخایر مواد اولیه، افت تولید و اختلال در زمان‌بندی صادرات بوده است.
شمش آهن و فولاد: به‌رغم تداوم صادرات مقاطع فولادی خاص، صادرات شمش آهن و فولاد کاهش ۴۵ میلیون دلاری داشت.
دلیل اصلی این کاهش، محدودیت در تأمین انرژی به‌ویژه برای واحدهای فولادسازی با فرآیند احیای مستقیم بوده است.
خرما (استعمران، مضافتی، کبکاب، زاهدی و…): تحت‌تأثیر ممنوعیت صادراتی اعلام شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی و کاهش تقاضای ترکیه در ایام غیررمضان، صادرات این محصول نیز بین ۴۷ تا ۸۸ درصد افت کرد.
علل افزایش صادرات برخی اقلام ترکیه
در میان اقلامی که رشد چشمگیری در صادرات به ترکیه داشتند، موارد زیر قابل ذکر است:
کانتینرها: یکی از اقلام جدید سبد صادراتی ایران بوده که با توجه به کیفیت مناسب و قیمت رقابتی، با رشد ۱۰۰ درصدی به ارزش ۵۰ میلیون دلار رسید.
آلومینیوم غیرممزوج و پروفیل‌های آلومینیومی: صادرات این محصولات با رشد ۱۶۲ درصدی به ۹ میلیون دلار رسید که نشان از مزیت قیمتی و افزایش تقاضا دارد.
پلی‌اتیلن‌ها (فیلم، بادی، خطی، کامپاند): رشد کلی صادرات انواع پلی‌اتیلن با رقم چشمگیر ۱۰۷ درصد و مجموع ارزش بیش از ۱۷ میلیون دلار گزارش شده است.
پسته (مغز، خندان، ناخندان): صادرات پسته ایران با تأیید رسمی نداشتن آفلاتوکسین از سوی اتحادیه اروپا و حضور موفق در نمایشگاه‌های ورلدفود و اگرو اکسپو، رشد ۱۰۸ درصدی را تجربه کرد.
آمونیاک و متانول: رشد صادرات آمونیاک بدون آب تا ۱۶۹۲ درصد گزارش شده است که نتیجه تعاملات فعال رایزنی بازرگانی و برگزاری مسترکلاس‌های تخصصی در حوزه صادرات پتروشیمی بوده است.
محصولات فرآوری شده غذایی (کمپوت، ژله، مارمالاد و…): صادرات این گروه با رشد بیش از ۷۵۰ درصدی به ۵ میلیون دلار رسید.
موم پارافین، اکسیدها و هیدروکسیدهای مولیبدن: برای مصارف صنعتی و دارویی، رشد بالایی داشته‌اند که در سایه تعاملات مستمر با ترکیه و کشورهای ثالث صورت گرفته است.
محصولات شیشه‌ای و کاشی و سرامیک: رشد صادرات شیشه فلوت و ظروف شیشه‌ای در کنار افزایش صادرات کاشی و سنگ طبیعی به‌دلیل مزیت قیمتی در بازار ترکیه گزارش شده است.
محصولات کشاورزی و غذایی متنوع: از جمله کشمش، بادام، توت‌فرنگی، چای تخمیری، قیسی، آب انگور، تخم نطفه‌دار بوقلمون و… که به بازار ترکیه صادر شده و رشد دو تا ۱۰۰۰ درصدی داشته‌اند.
به گزارش مهر، کاهش ۱۳.۳ درصدی در تجارت دوجانبه عمدتاً ناشی از تداوم ناترازی انرژی، قطعی برق، مشکلات زیرساختی، نوسانات تعرفه‌ای، و تصمیمات مقطعی سیاستی است.
از سوی دیگر، اقلام افزایشی نشان‌دهنده ظرفیت‌های مغفول صادراتی ایران به ترکیه است که می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق، تنوع‌یابی سبد صادراتی، افزایش تعاملات نمایشگاهی و ثبات مقررات تجاری به‌طور مؤثر گسترش یابند.