چه موادی قابل بازیافت هستند؟
بازیافت دیگر فقط یک انتخاب شخصی یا مسئولیت شهروندی نیست؛ بلکه به ضرورتی حیاتی برای بقای محیط زیست، مدیریت منابع محدود و کاهش آلودگی جهانی تبدیل شده است.

بازیافت دیگر فقط یک انتخاب شخصی یا مسئولیت شهروندی نیست؛ بلکه به ضرورتی حیاتی برای بقای محیط زیست، مدیریت منابع محدود و کاهش آلودگی جهانی تبدیل شده است.
کد خبر: 725655 | ۱۴۰۴/۰۵/۰۱ ۰۹:۲۴:۰۸
بازیافت دیگر فقط یک انتخاب شخصی یا مسئولیت شهروندی نیست؛ بلکه به ضرورتی حیاتی برای بقای محیط زیست، مدیریت منابع محدود و کاهش آلودگی جهانی تبدیل شده است.
بازیافت، فرآیندی است که در آن مواد دورریختنی، دوباره به چرخه تولید بازمیگردند و مورد استفاده قرار میگیرند.
این کار علاوه بر صرفهجویی در منابع طبیعی، انرژی کمتری مصرف میکند و به کاهش تولید زبالههای جامد و گازهای گلخانهای کمک میکند.
اما یک پرسش اساسی در ذهن بسیاری از مردم وجود دارد: چه موادی واقعاً قابل بازیافت هستند؟
آیا هر چیزی که در سطل زبالههای بازیافتی قرار میدهیم، واقعاً وارد چرخه بازیافت میشود؟
در این مقاله تلاش خواهیم کرد به این پرسش پاسخ بدهیم.
کاغذ و مقوا؛ اولین قدم در بازیافت
کاغذ، یکی از پرمصرفترین مواد در زندگی روزمره ماست؛ از کتاب و دفتر گرفته تا بستهبندی کالاها.
خوشبختانه، کاغذ یکی از موادی است که به سادگی قابل بازیافت است.
با این حال، همه انواع کاغذ را نمیتوان بازیافت کرد.
کاغذهای چاپی، روزنامهها، دفترهای یادداشت، جعبههای مقوایی (مثل جعبههای پیتزا، در صورتی که چرب نباشند) همگی قابل بازیافت هستند.
اما کاغذهایی که پوشش پلاستیکی یا لمینت دارند، مثل بعضی از کارتپستالها یا بستهبندیهای مواد غذایی، معمولاً در چرخه بازیافت قرار نمیگیرند، چرا که جداسازی پلاستیک از الیاف کاغذ دشوار است.
نکتهای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که کاغذهای کثیف یا آغشته به غذا (مثل دستمالکاغذی استفادهشده یا جعبههای روغنی) نباید وارد چرخه بازیافت شوند؛ چون فرآیند پالایش کاغذ را مختل میکنند.
پلاستیک؛ دشمن یا ناجی محیط زیست؟
پلاستیکها بهدلیل تنوع، مقاومت و سبکی، در اغلب محصولات مصرفی دیده میشوند.
اما همین ویژگیها باعث شدهاند که پلاستیکها به یکی از مهمترین منابع آلودگی کره زمین تبدیل شوند.
خوشبختانه بخش زیادی از پلاستیکها قابل بازیافت هستند، البته به شرطی که به درستی دستهبندی و تمیز شوند.
پلاستیکها براساس نوع مواد تشکیلدهنده، با شمارههایی از ۱ تا ۷ شناخته میشوند:
پلاستیکهای نوع ۱ (PET یا PETE): بطریهای نوشابه، آب معدنی، ظرفهای یکبار مصرف.
این نوع بسیار رایج و بهخوبی قابل بازیافت است.
نوع ۲ (HDPE): ظرفهای شوینده، بطری شیر و شامپو.
بسیار مقاوم و قابل بازیافت.
نوع ۳ (PVC): لولههای پلاستیکی و بعضی بستهبندیها.
بازیافت آن دشوار است.
نوع ۴ (LDPE): نایلون، کیسههای پلاستیکی، بستهبندیهای نرم.
بازیافتپذیر، اما کمتر مورد استفاده قرار میگیرد.
نوع ۵ (PP): ظرف ماست، درب بطریها.
تا حدودی قابل بازیافت.
نوع ۶ (PS): ظروف یکبار مصرف فومی.
معمولاً بازیافت نمیشود.
نوع ۷ (سایر): ترکیبی از چند نوع پلاستیک.
غالباً غیرقابل بازیافت.
واقعیت این است که در بسیاری از کشورها، تنها پلاستیکهای نوع ۱ و ۲ به طور منظم و گسترده بازیافت میشوند.
سایر انواع یا باید به روشهای خاص بازیافت شوند یا وارد محل دفن زباله میگردند.
شیشه؛ قهرمان خاموش بازیافت
شیشه یکی از بهترین مواد برای بازیافت است.
برخلاف بسیاری از مواد دیگر، کیفیت شیشه با بازیافت کاهش نمییابد.
بهعبارت دیگر، میتوان شیشه را بارها و بارها بازیافت کرد بدون آنکه خواص اولیهاش تغییر کند.
بطریها و شیشههای مربا، آبمیوه، نوشیدنیها و حتی شیشههای دارویی (در صورت تمیز بودن و نبود آلودگی شیمیایی) قابل بازیافت هستند.
تنها شیشههایی مانند شیشههای نشکن، آیینه، شیشههای خودرو یا ظروف پیرکس معمولاً وارد چرخه بازیافت نمیشوند؛ زیرا ترکیبات شیمیایی متفاوتی دارند و نقطه ذوب آنها با شیشه معمولی متفاوت است.
نکته مهم دیگر این است که رنگ شیشهها نیز در بازیافت اهمیت دارد.
کارخانههای بازیافت معمولاً شیشهها را براساس رنگ (شفاف، سبز، قهوهای) جدا میکنند، چون نوع رنگ روی کاربرد نهایی شیشه تأثیر میگذارد.
فلزات؛ باارزشترین مواد بازیافتی
فلزات از جمله باارزشترین مواد در چرخه بازیافت هستند.
دلیل آن هم این است که استخراج فلزات از سنگ معدن، انرژی زیادی نیاز دارد، در حالیکه بازیافت آنها بسیار کمهزینهتر است.
آلومینیوم، فولاد و قلع، پرکاربردترین فلزاتی هستند که بازیافت میشوند.
قوطیهای نوشابه و کنسرو، در نوشابهها، فویلهای آلومینیومی و حتی قطعات خودرو از جمله فلزاتی هستند که وارد فرآیند بازیافت میشوند.
نکته جالب این است که بازیافت یک قوطی آلومینیومی، انرژی لازم برای روشن نگهداشتن یک لامپ ۱۰۰ وات به مدت چهار ساعت را ذخیره میکند.
این نشان میدهد که بازیافت فلزات چقدر میتواند در صرفهجویی انرژی مؤثر باشد.
منسوجات و لباسها؛ بازیافتی کمتر شناختهشده
بسیاری از مردم نمیدانند که لباسها و پارچهها هم قابل بازیافت هستند.
صنعت مد و پوشاک یکی از صنایع پرمصرف در منابع طبیعی است.
از آب فراوانی که برای تولید پنبه مصرف میشود گرفته تا آلودگیهایی که در فرآیند رنگرزی ایجاد میشود.
لباسهای کهنه، پتو، ملحفه، کفشهای چرمی یا کتانی، حتی اگر دیگر قابل استفاده نباشند، میتوانند به الیاف بازیافتی تبدیل شده و دوباره در صنایع نساجی یا عایقسازی استفاده شوند.
البته این کار نیازمند جمعآوری، دستهبندی و پردازش دقیق است.
در بسیاری از کشورهای توسعهیافته، مراکزی وجود دارد که لباسهای دستدوم را یا به کشورهای دیگر میفرستند یا آنها را به موادی مانند نخهای بازیافتی یا پارچههای صنعتی تبدیل میکنند.
مواد الکترونیکی؛ گنج پنهان یا خطر بالقوه؟
وسایل الکترونیکی مانند موبایل، لپتاپ، باتری، تلویزیون، پرینتر و سایر لوازم برقی خانگی حاوی فلزات گرانبهایی مانند طلا، نقره، پالادیوم و مس هستند.
همچنین موادی مانند سرب، کادمیوم و جیوه که بسیار خطرناکاند، در ساخت آنها استفاده میشود.
بازیافت این وسایل نهتنها ارزش اقتصادی بالایی دارد، بلکه از آلوده شدن خاک و منابع آب به مواد سمی جلوگیری میکند.
البته بازیافت لوازم الکترونیکی باید در مراکز تخصصی و تحت شرایط ایمن انجام شود؛ زیرا تماس مستقیم با مواد شیمیایی موجود در این وسایل میتواند برای سلامتی مضر باشد.
باتریها؛ تهدیدی برای زمین
باتریها، بهویژه باتریهای قلمی، شارژی یا باتری خودرو، حاوی فلزات سنگین و مواد سمی هستند که در صورت نفوذ به خاک و آب میتوانند اثرات جبرانناپذیری داشته باشند.
به همین دلیل، بازیافت آنها اهمیت حیاتی دارد.
در بسیاری از کشورها، باتریها در سطلهای خاص جمعآوری میشوند.
در فرآیند بازیافت، موادی مانند نیکل، کادمیوم، روی و اسیدها از آنها استخراج میشود و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.
مهمترین نکته در مورد باتریها این است که هیچگاه نباید آنها را همراه با زبالههای خانگی دور انداخت.
چوب و محصولات چوبی؛ بازگشت به طبیعت
چوب و محصولات ساختهشده از آن مانند مبلمان فرسوده، پالتهای چوبی، تختههای MDF یا وسایل دورریختنی، قابلیت بازیافت دارند.
البته چوبهایی که رنگشده یا دارای پوشش شیمیایی هستند، باید جداگانه پردازش شوند.
چوب بازیافتی میتواند به خاکاره، تخته فیبر یا مواد اولیه برای تولید مصالح ساختمانی جدید تبدیل شود.
در مناطقی که ظرفیت صنعتی بازیافت چوب وجود ندارد، حداقل استفاده از چوبها بهعنوان سوخت زیستی میتواند جایگزین دفن زباله باشد.
آیا همه مواد قابل بازیافتاند؟
پاسخ صادقانه به این پرسش «خیر» است.
بسیاری از مواد به دلایل اقتصادی، فنی یا زیستمحیطی قابل بازیافت نیستند یا بازیافت آنها مقرون به صرفه نیست.
برای مثال:
ظروف پلاستیکی چندلایه مانند بستهبندی چیپس یا شکلات، ترکیبی از پلاستیک و فلز هستند که جداسازی آنها دشوار است.
ظروف پلیاستایرن یا فومی (مثل ظرف غذای بیرونبر) اغلب بازیافت نمیشوند.
آیینه، شیشههای نشکن و پیرکس همانطور که اشاره شد، به دلیل تفاوت در ترکیب، از بازیافت شیشههای معمولی مستثنا هستند.
سرامیک، چینی، کاشی و ظروف یکبار مصرف فلزی نیز معمولاً وارد چرخه بازیافت نمیشوند.
نقش ما در موفقیت بازیافت
هرچند بازیافت در سطح صنعتی انجام میشود، اما آغاز آن در خانهها و محل کار ماست.
تفکیک زبالهها از مبدأ یکی از مهمترین گامها در بازیافت موفق است.
اگر زبالههای خشک و تر را بهدرستی جدا کنیم، درصد زیادی از آنها وارد چرخه بازیافت خواهند شد.
شستن ظروف پلاستیکی، خشککردن کاغذها، جداسازی شیشهها براساس رنگ، تحویل باتریها و لوازم الکترونیکی به مراکز معتبر، همگی از جمله اقداماتی هستند که میتوانیم برای کمک به محیط زیست انجام دهیم.
بازیافت، فقط یک فرآیند صنعتی نیست؛ بلکه سبک زندگی آگاهانهای است که نشاندهنده احترام ما به منابع طبیعی، زمین و نسلهای آینده است.
شناخت مواد قابل بازیافت، گامی مهم در این مسیر است.
با یادگیری درست تفکیک زبالهها و شرکت فعالانه در برنامههای بازیافت شهری یا محلی، میتوانیم سهم خود را در ساختن جهانی پاکتر و پایدارتر ایفا کنیم.