«دماوند» قرارگاه محتوایی روایت ایران در فضای بین‌الملل
عباس مقامی می‌گوید ما با خلأ جدی در زمینه محتوای مناسب برای معرفی ایران در عرصه بین‌الملل مواجه بودیم و سامانه دماوند در پاسخ به این نیاز و برای تولید محتوای رسانه‌ای درباره ایران ایجاد شد.
به گزارش خبرنگار مهر، در روزهایی که نبرد روایت‌ها همپای نبردهای نظامی و اطلاعاتی جریان دارد، نقش رسانه‌ها و محتوا در تقویت دیپلماسی عمومی کشورها بیش از گذشته اهمیت یافته است.
در جریان جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی با ایران، روایت‌سازی فعال و هوشمند از واقعیت‌های میدان، به بخش مهمی از قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران تبدیل شد.
در این میان، سامانه «دماوند» با آدرس damaavand.net با انتشار بیش از ۵۵۰ محتوا در ایام جنگ، نقش قابل توجهی در هماهنگی، توزیع و ارتقا محتوای فرهنگی و رسانه‌ای در فضای بین‌المللی ایفا کرده است.
به همین بهانه، عباس مقامی رئیس اداره برنامه‌ریزی و توسعه ارتباطات فرهنگی در فضای مجازی سازمان فرهنگ و ارتباطات در گفتگویی با خبرگزاری مهر به تشریح اهداف و چرایی راه‌اندازی این سامانه پرداخته است.
مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید؛
* مصاحبه را با یک پرسش بنیادین آغاز کنیم.
چرا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تصمیم به راه‌اندازی سامانه دماوند گرفت؟
متشکرم از شما.
واقعیت این است که ما با یک خلأ جدی در زمینه محتوای مناسب برای معرفی ایران در عرصه بین‌الملل مواجه بودیم.
نمایندگی‌های فرهنگی ما، سرشبکه‌های همسو و حتی فعالان غیردولتی علاقه‌مند به روایت ایران، همواره با این دغدغه روبه‌رو بوده‌اند که یا محتوای باکیفیت وجود ندارد؛ یا اگر هست، به‌راحتی در دسترس نیست.
سامانه دماوند دقیقاً در پاسخ به این نیاز طراحی شد؛ یک سامانه تخصصی، متمرکز و در دسترس برای تأمین و نشر محتوای چندرسانه‌ای درباره ایران اسلامی برای مخاطبان بین‌المللی، آن هم به زبان‌های مختلف و در قالب‌های متنوع.
* آیا این اقدام بخشی از یک راهبرد کلان در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است؟
بله.
راه‌اندازی دماوند ذیل یکی از شش رویکرد اصلی سند تحول سازمان با عنوان «روایتگری مؤثر و جریان‌ساز از ایران و انقلاب اسلامی» انجام شده است.
در کنار آن، این پروژه در جلسات بالادستی سازمان و حتی در شورای فرهنگ عمومی کشور نیز مورد تأکید و تصویب قرار گرفته است.
در واقع، دماوند فقط یک پروژه فناورانه نیست؛ بلکه یک زیرساخت راهبردی برای دیپلماسی فرهنگی و عمومی جمهوری اسلامی ایران است.
* بپردازیم به ساختار محتوایی دماوند.
این سامانه دقیقاً چه نوع محتواهایی را پوشش می‌دهد و این محتواها چگونه طبقه‌بندی شده‌اند؟
در پاسخ به این سوال باید بگویم که محور اصلی تمام محتواها، ایران است.
محتواها در ۱۴ حوزه اصلی دسته‌بندی شده‌اند؛ از دین و روحانیت و انقلاب اسلامی گرفته تا ایران‌گردی، تاریخ، زبان و ادبیات فارسی، هنر ایرانی، طب سنتی، زنان، صنایع دستی و....
نکته مهم دیگر این است که سامانه از ابتدا با رویکرد چندزبانه طراحی شده است.
در حال حاضر، ۸ زبان اصلی، مجموعاً با بیش از ۹ هزار محتوا در سامانه فعال است.
زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، اردو، روسی، آلمانی، فرانسوی و اسپانیایی.
بنابراین محتواها هم از نظر موضوعی و هم از نظر زبانی، به‌صورت تخصصی ساماندهی شده‌اند.
* فرایند تأمین این محتواها به چه صورت است؟
چه کسانی می‌توانند در تأمین محتوای سامانه نقش داشته باشند؟
تأمین محتوا در دماوند ترکیبی است.
یعنی هم نهادهای رسمی، مانند سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در ستاد و صف)، صداوسیما، وزارت میراث فرهنگی و… و هم فعالان حقیقی، مؤسسات مردمی و حتی ایرانیان یا علاقه‌مندان به ایران در خارج از کشور می‌توانند در این سامانه فعالیت کنند.
هر کسی می‌تواند با ثبت‌نام از طریق ایمیل یا موبایل، اقدام به بارگذاری محتوا کند.
* مخاطبان هدف دماوند چه کسانی هستند؟
چه کسانی بیشترین بهره را از این سامانه خواهند برد؟
ما سه لایه مخاطب را برای دماوند تعریف کرده‌ایم.
نخست، نمایندگی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دیگر کشورها که برای فعالیت رسانه‌ای و فرهنگی خود نیاز مبرم به محتوای روزآمد دارند.
دوم، سرشبکه‌های فرهنگی همسو با جمهوری اسلامی مانند اتحادیه‌های دانشجویی، فعالان نشر محتوای مرتبط با نهادهای تبلیغی بین‌المللی مانند مجمع جهانی اهل بیت، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، جامعه‌المصطفی و وزارت امور خارجه و… که به عنوان حلقه واسط بین سامانه و مخاطب عمومی عمل می‌کنند.
و در نهایت، سومین لایه مخاطبان، عموم علاقه‌مندان به ایران در سطح بین‌المللی هستند؛ کسانی که ممکن است محتوای ما را از طریق شبکه‌های اجتماعی یا جستجوهای موضوعی بیابند و از آن استفاده کنند.
* برای توزیع محتوای تولیدشده در دماوند چه فکری شده است؟
آیا صرفاً بارگذاری در سایت است یا راهبرد گسترده‌تری دارید؟
این سوال خیلی مهمی است.
یکی از چالش‌های اصلی و همیشگی در عرصه فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای، مسئله توزیع محتواست؛ دغدغه‌ای که همواره فراتر از تولید، ذهن همه را به خود مشغول کرده است.
واقعیت این است که حتی اگر بهترین و باکیفیت‌ترین محتوا نیز تولید شود، تا زمانی که به‌درستی و در زمان مناسب به دست مخاطب نهایی نرسد، عملاً اثرگذاری آن محدود و بعضاً بی‌ثمر خواهد بود.
توزیع هوشمندانه محتوا، حلقه مکمل و گاه تعیین‌کننده در زنجیره روایت‌سازی است.
در دنیای امروز، نه فقط «چه می‌گوئیم»، بلکه «چگونه، کجا و برای چه کسی می‌گوئیم» اهمیت یافته است.
محتواهایی که صرفاً در آرشیوها باقی بمانند یا به‌صورت پراکنده و بدون راهبرد در فضای مجازی منتشر شوند، نمی‌توانند به ابزار قدرت نرم تبدیل شوند.
لذا در همه برنامه‌ریزی‌ها و طراحی‌ها و اقدامات رسانه‌ای، باید به شبکه توزیع، انتخاب پلتفرم مناسب، زمان‌بندی انتشار، ترجمه و بومی‌سازی پیام و همچنین پیوند با مخاطبان هدف، توجه جدی و تخصصی داشت.
به تعبیر دیگر، توزیع مؤثر، نفس تازه‌ای به محتوا می‌بخشد و آن را از یک پیام ایستا به یک کنش زنده و تأثیرگذار در عرصه ارتباطات تبدیل می‌کند.
بر همین اساس ما در دماوند صرفاً به تأمین و بارگذاری محتوا بسنده نکرده‌ایم.
شبکه نشر محتوا یکی از پایه‌های اصلی این پروژه است.
بازوان نشر ما عبارتند از: رایزنی‌های فرهنگی فعلی و سابق، سرشبکه‌های فرهنگی همسو و صفحات اختصاصی و حمایتی در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی.
برای مثال، در نقطه آغازین توزیع محتوا، کانال‌هایی برای نشر محتواهای منتخب در پیام‌رسان‌های پربازدید با حضور سرشبکه و فعالان فضای مجازی در عرصه بین‌الملل راه‌اندازی شده است.
* با این توضیحات، نقش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و به‌طور خاص سامانه دماوند در بازه جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونی با ایران چه بود؟
در مقدمه پاسخ به این سوال باید عرض کنم که امروزه دیگر کسی تردید ندارد که جنگ‌ها تنها در میدان نبرد تعیین تکلیف نمی‌شوند؛ بلکه بخش مهمی از سرنوشت آن‌ها در عرصه رسانه، تصویرسازی و روایت رقم می‌خورد.
قدرت روایت، همان چیزی است که می‌تواند یک شکست نظامی را در ذهن مخاطب به پیروزی تبدیل کند یا برعکس.
در جنگ ۱۲ روزه، رژیم صهیونیستی تمام تلاش خود را به‌کار گرفت تا با روایت‌سازی تحریف‌شده، خود را در موضع اقتدار و ایران را در جایگاه تهدید معرفی کند.
اما هوشمندی رسانه‌ای و قدرت تولید و توزیع محتوا در جبهه مقاومت، این نقشه را برهم زد.
در این میان، روایت جمهوری اسلامی ایران روایتی چندسطحی بود: از میدان عملیات گرفته تا موضع‌گیری رهبران و واکنش مردم.
قدرت این روایت در انسجام، صداقت و بازنمایی درست از واقعیت میدان بود.
رسانه‌هایی که در این مسیر ایفای نقش کردند، در واقع مکمل قدرت بازدارندگی کشور بودند.
بر همین مبنا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در چنین بزنگاه‌هایی، مأموریت دارد که ظرفیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای جمهوری اسلامی را به‌گونه‌ای سازماندهی و پشتیبانی کند که صدا و روایت کشور در سطح جهانی به شکلی مؤثر شنیده شود.
در جریان تجاوز رژیم صهیونیستی، این وظیفه از طریق سامانه دماوند به‌خوبی انجام شد.
در دوره مذکور، ما با تشکیل گروه تحلیلی و رصد فضای مجازی، محتوای مؤثر، دقیق و هدفمند را انتخاب و از طریق دماوند در اختیار نمایندگی‌ها و سرشبکه‌های فعال بین‌المللی گذاشتیم.
از آغاز حمله تا توقف آن، در مجموع بیش از ۵۵۰ محتوای گزینش‌شده با محوریت جنگ ۱۲ روزه در سامانه دماوند منتشر شد.
این محتواها شامل ویدئوهای تحلیلی، پست‌های تصویری، گزاره‌های روایی، پیام‌های ترجمه‌شده، مواضع رهبری و گزارش‌های میدان بودند که همگی با کمک و همراهی دیگر نهادها و مجموعه‌های فعال در عرصه تولیدات رسانه‌ای بین‌المللی انجام گرفت.
نکته مهم اینجاست که رایزنی‌های فرهنگی و دیگر شبکه‌های فعال در فضای مجازی بین‌المللی، فقط به بازنشر این محتواها اکتفا نکردند.
بسیاری از این پیام‌ها، بومی‌سازی، ترجمه و در قالب‌های مختلف بازآفرینی شدند که این امر توانست به گسترش دامنه تأثیر روایت‌های جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌المللی منجر شود.
* آیا این اقدام صرفاً جنبه واکنشی داشت یا از قبل برای آن برنامه‌ریزی شده بود؟
طبعاً این اقدامات، در امتداد یک سری عملیات‌های پیشینی بود.
طراحی سامانه دماوند به‌خودی‌خود پاسخی به نیاز مزمن دسترسی سریع و هدفمند به محتوای فرهنگی در سطح بین‌المللی است.
در مواقع بحران، این زیرساخت به‌سرعت فعال می‌شود و از آن‌جا که کانال‌های ارتباطی مشخص، تخصصی و امنی با نمایندگی‌ها داریم، زمان واکنش بسیار کوتاه شده است.
در واقع، این سامانه ما را از حالت واکنشی صرف به حالت کنش‌گری هدفمند ارتقا داده است.
* از نظر شما، مهم‌ترین ویژگی متمایز سامانه دماوند نسبت به سایر بسترهای تولید یا توزیع محتوای فرهنگی چیست؟
مهم‌ترین ویژگی دماوند، تخصص‌گرایی در توزیع محتوا برای مخاطبان بین‌المللی است.
برخلاف بسیاری از پلتفرم‌هایی که صرفاً به بارگذاری انبوه محتوا بسنده می‌کنند، در دماوند اصل بر گزینش، هدف‌مندی و سازماندهی محتواها برای کاربردهای مشخص است.
یعنی هر محتوایی که در این سامانه قرار می‌گیرد، نه تنها از نظر محتوایی ارزیابی شده، بلکه با توجه به بافت سیاسی، فرهنگی و زبانی کشورهای مقصد نیز به دقت انتخاب شده است.
از سوی دیگر، مخاطب دماوند صرفاً عموم کاربران نیستند؛ بلکه رایزنی‌ها، فعالان فضای مجازی خارج از کشور، رسانه‌های همسو و شبکه‌های تأثیرگذار فرهنگی هستند.
یعنی کارکرد این سامانه، در بطن دیپلماسی عمومی و فرهنگی جمهوری اسلامی تعریف شده و ناظر به افزایش توان روایت‌سازی در سطح جهانی است.
* آینده دماوند را چگونه می‌بینید؟
آیا صرفاً به انتشار محتوا بسنده خواهد شد یا اهداف بلندمدت‌تری نیز دارید؟
ما به دماوند نه فقط به عنوان یک سامانه، بلکه به‌مثابه یک «قرارگاه رسانه‌ای و محتوایی» نگاه می‌کنیم.
هدف نهایی ما این است که دماوند تبدیل به مرجع معتبر و چندزبانه محتوای ایران برای مخاطبان بین‌المللی شود؛ مرجعی که از یک سو به فعالان فرهنگی و رسانه‌ای داخلی و خارجی کمک کند و از سوی دیگر، تصویر واقعی، متنوع و الهام‌بخش از ایران را در عرصه بین‌الملل تثبیت کند.
ما این مسیر را با جدیت، همراهی نهادها و مشارکت مجموعه‌ها و مؤسسات مردمی دنبال می‌کنیم.