واکاوی آثار مکانیزم ماشه؛ تحریم 40 ساله اقتصاد را مقاوم کرد

به گزارش خبرگزاری تسنیم، طبق توافق برجامی ایران با پنج کشورغربی + یک در تیرماه 1394 ، یعنی با کشورهای آمریکا ، روسیه ، چین ، فرانسه و انگلیس و به علاوه آلمان ، در یکی از مفاد برجام این امکان را به سه کشور فرانسه ، انگلیس و آلمان داده ، براساس مفاد برجام ( قطعنامه 3231 شورای امنیت ) در صورت نقض تعهدات برجامی از سوی ایران ( البته درقبال تعهدات طرف مقابل یعنی برداشتن تمام تحریمهای ایران در قبال انجام تعهدات فعالیت های هسته ای توسط ایران ) ، هر یک از کشورهای یاد شده می توانند از مکانیزم ماشه استفاده نموده و تحریم های تعلیق شده سازمان ملل را مجدداً فعال نمایند.
با توجه به اتمام روزهای آخرِ قدرتِ اجرایی برجام ، احتمالاً آلمان یا دو کشور یاد شده می توانند مکانیزم ماشه را فعال نمایند .
کشورآلمان که در فعال کردن مکانیزم ماشه نسبت به دو کشور دیگر مشتاق ترنشان می دهد ، وابسته تمام کمال به سیاست های ظالمانه آمریکا و رژیم صهیونی در جنایات نسل کشی غزه و سایر جنایات اتفاق افتاده اخیر در کشورهای سوریه ، لبنان ، یمن ، عراق و ایران است .
این همراهی بدون چون و چرا با برخی ازکشورهای غربی در رأس آنها آمریکا مقاصد و نیت های پلید رژیم صیونیستی در ناآرام کردن منطقه و دنیا را در سر می پروراند ، همراه شده ، وضعیت وحشتناکی را در منطقه حساس خاورمیانه و بلکه تمام دنیا رقم خواهند زد و مرگ شعار دموکراسی و آزادی خواهی جهان را با سازمان های بین المللی جهانی آن که پس از دو جنگ جهانی ویرانگر برای برقراری صلح و ایجاد امنیت کشورها ایجاد شده بودند ، یکسره نابود خواهد شد .
اما باید دید آیا برجام پس از خروج آمریکا از آن با آمدن ترامپ به عنوان رییس جمهور آمریکا قابلیت اجرایی داشته یا خیر ؟
پاسخ این سؤال منفی است .
لذا با خروج آمریکا از برجام ، عملاً نه تنها تحریمی از ایران برداشته نشد ، بلکه به تعداد تحریم های ایران افزوده شد و از نظر کمیت و کیفیت ، وزن و ضریب تحریم های اعمال شده به مراتب از قبل از برجام بیشتر شد .
کشورهای اروپایی عضو برجام ، هیج مقاومتی در برابر عهد شکنی آمریکا انجام ندادند.
بنابراین به رغم اجرای تعهدات برجامی از طرف ایران ، تقریباً هیچ گشایشی در برداشتن تحریم ها حتی از طرف اروپایی ها انجام نگردید .
طبق اصول حاکم بر حقوق بین المللی و اصول حقوق عام ، اگر یکی از طرفین ازایفای تعهدات خود در پیمان های دو جانبه یا چند جانبه درمعاهدات ، موافقتنامه ها ، قرارداد ها ، پروتکل ها، یادداشت های تفاهم ها و صورتجلسه های منعقده خود داری نماید ، تعهد در قبال پیمانهای مورد اشاره از اعتبار ساقط می شود.
لذا برجام براثر عدم اجرای تعهدات طرف مقابل در حکم منسوخ شدن واز درجه اعتبار ساقط است .
درچنین شرایطی چگونه یک یا سه کشور یاد شده می توانند با روح مرده برجام ، مکانیزم ماشه را فعال کرده و به موقع اجرا در آورند ؟
در صورت استفاده از مکانیزم ماشه ، این موضوع می تواند با طرح شکایت توسط جمهوری اسلامی ایران از طریق دیوان بین المللی لاهه مورد پیگیری و داوری قرار گیرد .
البته به نظر می رسد کشور آلمان که داوطلب فعال کردن مکانیزم ماشه شده ، پس از کناره گیری آنجلا مرکل از صدراعظمی آلمان سعی کرد اقتصاد و سیاست خارجی کشورش را بازسازی نماید و در دوران صدارتش بسیار موفق عمل نمود .
ولی اکنون سیاست خارجی این کشور وابستگی شدیدی به سیاست های تنش آلود رژیم صهیونی و آمریکا در آشوب آفرینی های منطقه و دنیا وابسته شده است .
این کشور در وضعیت فعلی سیاست مستقلی در قبال پاسداشت صلح جهانی و جلوگیری از سیاست های تنش زدایی ، هیچ مسؤلیتی ندارد.
درحالی که کشور آلمان قربانی جنگ جهانی دوم شد و کشورهای پیروز جنگ ، این کشور را به دوقسمت آلمان غربی وآلمان شرقی تقسیم کردند .
علاوه برآن آلمان در دو دهه گذشته اولین شریک تجاری ایران بود و اغلب شرکت های آلمانی همکاری گسترده ای با اقتصاد بزرگ و درحال رشد ایران داشتند .
اولین کشور خارجی بود که در باز سازی ایران پس از جنگ تحمیلی انتخاب شد .
ولی امروز با پیروی محض از رژیم جنگ طلب صهیونی و آمریکای ترامپیست ، یکی از کشورهای حامی کشتارهای ظالمانه مردم بی پناه غزه و جهان تبدیل شده است .
تأثیرات مکانیزم ماشه برفعالیت های اقتصادی کشور :
اقتصاد کشور بیش از 40 سال است در تحریم آمریکا و بیشتر کشورهای غربی قرار دارد .
در مواقعی از شدت و حدت آن کم شده ، ولی هرگز قطع نشده است.
یادمان نرفته حتی دادن سیم خواردار درزمان جنگ تحمیلی جزء اقلام تحریمی بود یا موادی مثل کریستال میلامین و تحریم واردات رایانه های پیشرفته و دیگر اقلام استراتژیک مورد نیاز صنایع کشور حتی کشورهای غربی که هنوز بزرگترین شریک تجاری ایران بودند به بهانه وجود جنگ تحمیلی از فروش آنها به ایران اجتناب می کردند .
در مذاکرات خصوصی با مقامات این کشورها ، صرحتاً اظهار می داشتند ، فشار آمریکا بر کشورشان یکی از دلایل عدم فروش اقلام مورد نظر به ایران است.
البته نا گفته نماند ، فروش حتی اقلام ممنوعه به صدام بعثی در زمان جنگ تحمیلی از طرف برخی ازکشورهای غربی مجاز بود .
دردو دهه اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی گرچه بیشتر تحریم های وضع شده توسط آمریکا اعمال می شد ، ولی برخی از کشورهای اروپایی در برخی از اقلام مورد نیاز کشور با آمریکا همراهی می کردند .
تحریم های سخت تر در دور دوم ریاست جمهوری دولت مهرورزی بود که با مصوبات متعدد تحریمی شورای امنیت سازمان ملل متحد همراه بود که سایر کشورهای دنیا را کم و بیش با وضع تحریم های علیه ایران همراه نمود .
پس از توافق برجام با پنج کشور غربی + یک تحریم ها در چهار چوب روابط دوجانبه تجاری با بسیاری از کشورها بدون اعلام فهرست اقلام تحریم ها به صورت رسمی در قالب برجام از سوی کشورهای امضاء کننده سند برجام ، مبادلات تجاری کشورها با ایران آسان تر شد .
ولی هنوز با توجه به سلطه دلار در مبادلات تجاری جهانی ، تبادل ارزی در مبادلات خارجی با مشکلاتی مواجه بود .
این علامت نشان از این واقعیت داشت که هنوز دولت آمریکا در اجرای برجام تردید دارد .
تا زمانی که ترامپ در انتخابات 2016 آمریکا بر رقیب دموکرات پیروز شد و20 ژانویه 2017 سکان هدایت کشور آمریکا را به دست گرفت .
همان روزهای اول شروع بکار در کاخ سفید ، خروج آمریکا از برجام را زمزمه نمود و در اردیبهشت سال 1397 آمریکا عملاً از برجام خارج شد و تحریم های حداکثری را برای ایران وضع نمود .
پس از اتمام دوره اول ریاست جمهوری ترامپ ، و پیروزی مجدد دموکرات ها با کاندیدا توری بایدن در دور بعدی ریاست جمهوری آمریکا ، به طور رسمی هیچ تحریمی که از قبل وضع شده بود یا در زمان ریاست جمهوری ترامپ به عنوان تحریم حداکثری به آن افزوده گردید، حذف نشد حتی تحریم هایی که به اشخاص برمی گشت اضافه هم شد .
تحریم هایی که دردور اخیر ریاست جمهوری آمریکا که با پیروزی ترامپ بر رقیب دموکرات خود از ژانویه 2025 اغاز شد ، شکل تازه ای پیدا کرده است .
از نظر تحریم ها ، و ازمنظر دیدگاه آنان ، کشور ایران در شرایط فشار حد اکثری قرار دارد .
دراین برهه زمانی برخی از کشورهای اروپایی که قبلاً با گسترش تحریم های آمریکایی با این کشور همراه شده بودند ، با تحریم حداکثری ترامپ همراهی بیشتری کردند .
در حال حاضر نیز با شروع و پایان جنگ تحمیلی 12 روزه رژیم صهیونی و آمریکا علیه ایران این همراهی ها در برخی از کشورهای اروپایی شدیداً رنگ سیاسی بیشتری به خود گرفته و با تحریک رژیم صهیونیستی و آمریکا ، کشورهای فرانسه و انگلیس و کشور آلمان که حاکمان آن چند سالی است سرسپردگی خود را به رژیم صهیونیستی و آمریکا به حد کمال رسانده اند ، مأموریت دارند اسنپ بک یا مکانیزم ماشه را برای برجامی که جز نامی از آن نمانده ، فعال نماید .
سیر فرایندهای تحریم های سخت علیه ایران در طی40 سال و اندی ، کشور عزیزمان را نسبت به تحریم های ظالمانه مقاوم کرده است.
در شرایطی که مبادلات تجاری ، ارزی ، مالی و بیمه ای ، هسته ای ، موشکی ، و تجهیزات نظامی از سوی آمریکا و کشورهای غربی در تحریم بود ، ایران با توانی ها و امکانات داخلی خود توانست به موفقیت های باورنکردنی از دید ناظران بین المللی نایل آید .
شاید در شرایط غیر تحریمی به علت عدم شناخت نیازهای واقعی کشور ممکن نمی شد .
پس از جنگ تحمیلی 8 ساله رژیم بعثی صدام بود ، با داشتن مأموریت ویژه از سوی اربابان مستکبر خود به ویژه آمریکا ، ملت ایران و عراق را در گیر جنگ فرسایشی 8 ساله نمود .
کشور عزیز ایران بدون از دست دادن حتی یک وجب از خاک خود ، آتش بس پیشنهادی سازمان ملل متحد را پذیرفت .
فرمایش امام خمینی ( ره ) را به خاطر می آوریم که فرمودند : " جنگ برای ایران یک نعمت بود " .
با ارزیابی توانایی های داخلی در جریان جنگ تحمیلی ، نشان داد کشور ایران از نظر نظامی و اقتصادی وابستگی شدیدی به خارج دارد .
کشور به تمام معنا واردات محور در قبال درآمدهای ارزی حاصل از نقت خام بود .
شناخت نیازهای واقعی کشور در زمان عسرت و تنگدستی درتأمین آن فقط از طریق واردات میسربود ، معلوم گردید .
لذا بعد از جنگ تحمیلی با توجه به شناحت نیازها و کمبود های داخلی ، رایزنی های جدی در تحقیقات اقلام نظامی مورد نیاز و ساخت آن در داخل کشور شکل گرفت .
درحوزه اقتصاد نیز بر استراتژی های تکیه بر تولید داخلی به ویژه افزایش تولید محصولات استراتژیک کشاورزی و خود کفایی آنها در داخل کشور شکل گرفت .
در زمانی کشور به شدت وابسته به واردات کالایی نظیر : گندم ، دانه های روغنی ، چای ، گوشت قرمز ، مرغ ، تخم مرغ ، ماهی و محصولات لبنی و دیگر محصولات کشاورزی بود ، ولی امروز در تولید این محصولات به خود کفایی رسیدیم یا در مرز خود کفایی هستیم.
چرا تحریم های جدید ناشی از فعال کردن مکانیزم ماشه تأثیر چندانی به اقتصاد ایران نخواهد گذاشت ؟
به دلایل زیر تحریم های فعلی و تحریم های آتی نمی تواند فعالیت های اقتصادی ایران را فلج نماید :
اولاً ، تحریم های 40 ساله وضع شده از سوی آمریکا و متحدانش ، درسهای زیادی به ما آموخته و کشور را درمقابل تحریم ها مقاوم کرده است .
ثانیاً ، کشورمان دارای وسعت زیادی است و تنوع آب و هوایی امکان تنوع تولید در محصولات کشاورزی و دامی و سایر کالاها با منشأ تولید داخلی را در چهار فصل سال به ایران می دهد .
این تنوع تولید یک امنیت غذایی پایدار برای ایران به ارمغان آورده است .
ثالثاً ، ایران دارای مرزهای طولانی زمینی و آبی با بیش 13 کشور است که امکان تبادلات تجاری با کشورهای همسایه را با ایران فراهم می نماید .
رابعاً ، ایران عضوپیمانهای شانگهای ، بریکس و اکو است .
تبادل تجاری با کشورهای عضو ، از فشارهای تحریم ها کم خواهد کرد .
خامساً ، با توجه به حجم زیاد میزان صادرات غیر نفتی ایران ، امکان جایگزینی و جبران کاهش درآمدهای نفتی در صورت تشدید تحریم های شدید نفتی ، عاملی خواهد بود از ضربه پذیری درآمدهای ارزی جلوگیری خواهد نمود .
ضمن اینکه مجدداً تأکید می نماید ، استفاده از مکانیزم ماشه توسط سه کشور اروپایی که با توجه با اینکه منشأ حقوقی آن در صورت اجرای برجام است و با وجود اجرای تمام مفاد برجام توسط طرفین قدرت اجرایی پیدا می کند ، حال که با خروج آمریکا از برجام ، در ابتدای کار فقط ایران بود به تعهداتش عمل نمود ، و طرف مقابل تعهد برداشتن تمام تحریم ها را متقبل شده بود ، ولی نه تنها از تحریم ها کم نشد بلکه بر کمیت و کیفیت تحریم ها از سوی آمریکا افزوده شد و کشورهای اروپایی درگیر برجام در مقابل آمریکا هیچگونه موضعی نگرفتند ، حتی با آمریکا همراهی کردند .
پس چگونه می توان از جسم و روح مرده برجام ادعای استفاده از مکانیزم ماشه کنند .
لذا از نظر حقوقی و سیاسی هیج توجیه و استدلال حقوقی و قانونی بر آن مترتب نیست و به خودی خود منسوخ و مطرود است .
امین دلیری-کارشناس و تحلیگر اقتصادی
انتهای پیام/