آیا حمایت از سهامداران خرد با اوراق اختیار فروش تبعی کافی است؟
در شرایطی که سازمان بورس با انتشار اوراق بیمه سهام تلاش کرده است تا آرامش نسبی به بازار بازگردد اما نابرابری در حمایت‌ها و تمرکز نقدینگی بر شرکت‌های بزرگ‌تر همچنان چالش اصلی بازار است.
به گزارش خبرنگار مهر، بازار سرمایه ایران در ۲ هفته اخیر پس از وقفه‌ای دو هفته‌ای (۲۵ خرداد تا ۶ تیر ۱۴۰۴) ناشی از تنش‌های منطقه‌ای و تعطیلی موقت معاملات، با موجی از بی‌اعتمادی و رفتارهای احتیاطی از سوی سرمایه‌گذاران مواجه شده است.
بازگشت نمادها به تابلو پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، با اصلاح قابل‌توجه در قیمت‌ها همراه شد و فضای کلی بازار، به‌ویژه در میان سهامداران خرد، رنگی از نگرانی و نوسان به خود گرفت.
در چنین شرایطی، سازمان بورس و اوراق بهادار به‌منظور بازگرداندن آرامش نسبی به بازار و تقویت اعتماد عمومی، اقدام به عرضه اوراق اختیار فروش تبعی با نماد «همیار» کرده است.
این اوراق که نوعی بیمه برای پرتفوی سهامداران حقیقی به شمار می‌رود، از طریق صندوق تثبیت بازار سرمایه منتشر می‌شود و با هدف حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و جلوگیری از تشدید رفتارهای هیجانی، در دسترس مشمولان قرار گرفته است.
اکنون و در حالی که بازار در حال تلاش برای بازسازی تدریجی اعتماد و ثبات است، بررسی ابزارهایی مانند اوراق تبعی همیار می‌تواند در ارزیابی جهت‌گیری سیاست‌گذار و سنجش اثربخشی آن در کنترل ریسک و بهبود روانی بازار نقش کلیدی ایفا کند.
سیاست‌های حمایتی در بازار سرمایه با تأخیر اجرا شد
هادی خانی، رئیس مرکز اطلاعات مالی وزارت امور اقتصادی و دارایی، در گفت‌وگویی رادیویی با اشاره به وضعیت اخیر بازار سرمایه، بورس را یکی از شفاف‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور خواند و تأکید کرد که این حوزه نیازمند حمایت هم‌زمان مردم و حاکمیت است.
وی ضمن انتقاد از تأخیر در اجرای سیاست‌های حمایتی، تصریح کرد که با وجود انجام مطالعات کارشناسی، ورود منابع مالی به بازار دیرهنگام بوده و اگر زودتر انجام می‌شد، می‌توانست از فشار فروش و ریزش اعتماد سهامداران در هفته نخست بازگشایی بازار جلوگیری کند.
خانی از اقدامات دولت در جهت حمایت از سهامداران خرد، مانند طرح بیمه سبدهای سرمایه‌گذاری تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان، دفاع کرد و آن را حرکتی آینده‌نگرانه دانست.
وی همچنین از تشدید نظارت بر جریان‌های مالی مشکوک در بازار خبر داد و گفت که شاخص‌های هشداردهنده به کارگزاران ابلاغ شده و ورود و خروج پول به‌صورت مستمر ردیابی می‌شود.
در مجموع، خانی سیاست‌های فعلی را در مسیر اصلاحی و رو به جلو ارزیابی کرد، اگرچه به نارسایی‌هایی در سرعت عمل و اجرای به‌موقع این سیاست‌ها اذعان داشت.
بیمه سهام؛ آرامش کوتاه‌مدت در دل بازار پرریسک
پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه، در ارزیابی اوراق تبعی «همیار» تأکید کرد که اگرچه این ابزار در تضاد با ذات پرریسک بازار سرمایه است، اما در شرایط فعلی می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای ایجاد نقدشوندگی لحظه‌ای و آرامش ذهنی برای سهامداران خرد عمل کند.
او با اشاره به نبود دورنمای روشن در بازار سهام ایران، ۴ عامل اصلی ابهام را برشمرد: تردید نسبت به پایداری آتش‌بس، چشم‌انداز نامشخص تحریم‌ها، احتمال بروز مجدد جنگ، و کاهش اعتماد عمومی به بازار.
در چنین فضایی، ابزارهایی مانند بیمه سهام می‌توانند برای بخشی از سرمایه‌گذاران که دید مثبتی نسبت به آینده دارند، نقش حفاظتی داشته باشند.
الیاس کردی گفت که تضمین بازدهی ۲۰ درصدی عملاً تعیین یک کف سود برای سرمایه‌گذار است؛ یعنی اگر بازار بیشتر سود دهد، سرمایه‌گذار بهره‌مند می‌شود و اگر کمتر باشد، صندوق تثبیت تا سقف ۲۰ درصد را جبران می‌کند.
او تأکید کرد که کارآمدی این ابزار بستگی زیادی به شرایط کلان سیاسی-اقتصادی دارد و نباید بدون در نظر گرفتن متغیرهای بیرونی، آن را تنها راه‌حل مشکلات بازار دانست.
بیمه سهام؛ سپری در برابر شوک‌های بازار و ابزاری برای بازگشت اعتماد
علی رضایی، کارشناس بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با مهر بیمه سهام را یک «سپر حمایتی مؤثر» برای سرمایه‌گذاران خرد و حتی نهادی دانست که می‌تواند نقش مهمی در مهار نسبی ریسک‌های سیستماتیک و کاهش ضربه‌های مقطعی به بازار ایفا کند.
وی با اشاره به نقش «احساس امنیت روانی» در تصمیم‌گیری‌های مالی، تأکید کرد که وجود ابزاری مانند بیمه سهام، انگیزه سهامداران برای ماندن در بازار و حتی افزایش سرمایه‌گذاری را بیشتر می‌کند.
رضایی افزود: این ابزار به‌ویژه در دوره‌های بحران اقتصادی و سیاسی، می‌تواند به نوعی تضمین بقا برای سرمایه‌گذاران محافظه‌کار تبدیل شود.
او با مقایسه با بازارهای پیشرفته گفت: در بسیاری از کشورها، استفاده از ابزارهایی مشابه بیمه سهام به حذف رکود و ایجاد ثبات در بازار کمک کرده است.
این سازوکار همچنین مانعی در برابر رفتارهای هیجانی است و مسیر ورود سرمایه‌گذاران جدید را هموار می‌کند.
در عین حال، رضایی هشدار داد که موفقیت این طرح در گرو تدوین مقررات دقیق و تأمین منابع مالی کافی است، چرا که در صورت زیان گسترده، فشار زیادی بر صندوق جبران‌کننده وارد خواهد شد.
با این حال، او بیمه سهام را ابزاری راهبردی برای بازسازی اعتماد عمومی به بورس دانست.
بازگشت تعادل با نسخه بیمه سهام و تزریق نقدینگی
محمدعلی شیرازی، مدیرعامل فرابورس ایران، بیمه سهام تا سقف ۵۰۰ میلیون تومان را یکی از ابزارهای کلیدی در کاهش هیجانات اخیر بازار سرمایه دانست و گفت که این سیاست در کنار تزریق نقدینگی گسترده، می‌تواند آرامش نسبی را به بورس بازگرداند.
او با اشاره به شرایط بحرانی اخیر ناشی از جنگ ۱۲ روزه و تحولات منطقه‌ای، اعلام کرد که بازار سرمایه نیز مانند سایر بازارها در معرض فشار روانی قرار گرفت، اما اکنون با استفاده از ابزارهایی چون اوراق تبعی و بیمه سهام، بازگشت تدریجی به تعادل آغاز شده است.
شیرازی توضیح داد که در قالب طرح «بیمه همیار»، سهامداران با پرتفوی کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان می‌توانند تنها با پرداخت یک ریال، بازدهی حداقلی ۲۰ درصدی را برای سبد سهام خود تا مدت یک سال تضمین کنند.
به گفته او، در صورت عملکرد بهتر بازار، سرمایه‌گذار از سود بالاتر نیز بهره‌مند خواهد شد.
وی همچنین از انتشار اوراق تبعی و تزریق منابع ۷۰ هزار میلیارد تومانی به بازار خبر داد؛ منابعی که از محل بانک‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جذب شده و هدف آن حمایت از سهامداران و جمع‌آوری صف‌های فروش است.
شیرازی با تأکید بر اینکه نوسانات اخیر موقتی است، از سرمایه‌گذاران خواست با تحلیل و مشورت عمل کنند و افزود: دارایی‌های بنیادی شرکت‌ها همچنان مستحکم است و در بلندمدت، بازار بازدهی منطقی خواهد داشت.
در مجموع می‌توان گفت بازار سرمایه ایران پس از شوک‌های ناشی از جنگ ۱۲ روزه و وقفه در معاملات، همچنان در مسیر بازسازی اعتماد و ثبات قرار دارد.
اگرچه اجرای هرچند دیرهنگام سیاست‌های حمایتی مانند اوراق اختیار فروش تبعی «همیار» تا حدی به کاهش هیجانات کمک کرده، اما نابرابری در حمایت‌ها و تمرکز نقدینگی بر نمادهای بزرگ، مشکلات سهامداران خرد و شرکت‌های کوچک را تشدید کرده است.
لذا برای بازگرداندن تعادل پایدار به بازار، نیاز به حمایت‌های هدفمندتر، اجرای به‌موقع سیاست‌ها و افزایش شفافیت و آموزش سرمایه‌گذاران احساس می‌شود.
تنها با این رویکرد جامع است که می‌توان امید داشت بازار سرمایه به روندی سالم و پایدار بازگردد.