مشکلات ترکیه در عرصه استراتژی انرژی
افزایش مداوم قیمت برق، گاز طبیعی، بنزین و گازوئیل آن هم در اثنای یک بحران اقتصادی گسترده و عمیق، علاوه فعالان تولید و صنایع، شهروندان عادی را نیز در شرایطی دشوار قرار داده است.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بنزین 50 لیره‌ای و قبوض سنگین برق و گاز طبیعی، معیشت را برای میلیون‌ها شهروند ترکیه دشوار کرده است.
بحران اقتصادی در ترکیه همچنان ادامه دارد و دولت اردوغان که درانتخابات 2024 میلادی وعده داده بود نرخ دلار را به زیر 20 لیره بیاورد، حالا با وجود اختصاص برخی سودهای متمم برای سپرده ها، نتوانسته مانع از رشد قیمت دلار شود.
حالا فقط چند قوروش مانده تا 1 دلار آمریکا در بازارهای ترکیه به 41 لیره برسد.
آن هم در شرایطی که میلیون‌ها شهروند ترکیه، درآمد ماهانه 22 هزار لیره‌ای کسب می‌کنند.
منتقدین سیاسی می‌گویند، مشکل اصلی، ناکارآمدی تیم اقتصادی دولت است، اما کارشناسان بر این باورند که با وجود صحت انتقادات بسیار در مورد عملکرد تیم سیاسی و اقتصادی دولت اردوغان وجود دارد، ریشه همه مشکلات اقتصادی ترکیه را باید در بخش انرژی جستجو کرد.
استدلال آنها چنین است: وقتی که تنها در سال جاری میلادی، هزینه قبوض برق برای شهروندان ترکیه با افزایش 32.5 درصدی روبرو شده و قیمت هر 1 لیتر بنرین هم به 50 لیره رسیده، باید مشکلات را در این بخش جستجو کرد.
آمارها نشان دهنده این است که دولت اردوغان تا پایان سال جاری میلادی، رقمی بالغ بر 80 میلیارد دلار را صرف واردات انرژی خواهد کرد.
آن هم در شرایطی که بسیاری از واحدهای صنعتی ترکیه کار خود را تعطیل کرده‌اند و تقاضا برای مصرف، کاهش معنی داری داشته است.
در چنین شرایطی است که کارشناسان و متخصصین برجسته حوزه انرژی، به این جمعبندی رسیده‌اند که دولت ترکیه، باید توجه بیشتری به استراتژی کلان در بخش انرژی داشته باشد و نقاط ضعف و قوت خود را به درستی لحاظ کند.
مهمت اوغوتچو از دیپلمات‌های باتجربه ترکیه که حالا به عنوان رئیس باشگاه انرژی در لندن فعالیت می‌کند، در یک یادداشت تحلیلی به بررسی این موضوع پرداخته و راهکارهایی را به دولت اردوغان پیشنهاد کرده است.
مرور نکات مورد توجه این دیپلمات و متخصص انرژی، می‌تواند درباره مشکلات ترکیه در حوزه انرژی ما را به درک روشنی برساند.
ترکیه باید به استراتژی کلان بیاندیشد
مقامات ترکیه همیشه درباره مگاوات و حساب و کتاب برق حرف می‌زنند.
می‌خواهم به آنها بگویم: از بحث مگاوات بزنید بیرون و به مگا استراتژی یا راهبرد کلان فکر کنید.
در دنیای امروز، انرژی چیزی فراتر از یک نهاده ساده است که خانه‌های ما را گرم می‌کند، صنعت را جلو می‌برد یا ماشین‌های ما را به حرکت در می‌آورد.
انرژی در جهان امروز، یک قدرت ژئواستراتژیک است که دیپلماسی را شکل می‌دهد، جنگ‌ها را هدایت می‌کند و جلو زدن در تحولات فناوری را تسریع می‌بخشد.
ترکیه مدت‌هاست که مهره‌ای در این صفحه شطرنج است و منتظر یک حرکت.
با این حال، هنوز هم صاحب یک استراتژی کلان نیست.
دالان ترانزیت یا کنشگر قدرتمند؟
سال‌هاست که ترکیه سرزمین خود را به عنوان هاب و «کریدور انرژی» تعریف می‌کند.
خطوط لوله و ساخت پایانه‌های LNG موضوعات کم اهمیتی نیستند، اما واقعیت این است که ترکیه صرفاً با این ابزارها، نمی‌تواند یک کنشگر موثر باشد و قیمت و جهت انرژی را تعیین کند.
امروزه کشورهایی که نه تنها انرژی را منتقل می‌کنند، بلکه هدایت بازار انرژی را نیز در دست دارند، به امنیت منطقه‌ای کمک می‌کنند و می‌توانند پیشگامان تحول دیجیتال باشند.
ظاهراً هدف نهایی ترکیه دیگر فقط تبدیل شدن به یک کشور ترانزیتی نیست، بلکه تبدیل شدن به یک هاب انرژی است.
اگر چه تحقق این هدف، شدنی و قابل دسترس است.
ولی خطوط لوله به تنهایی کافی نیستند و علاوه بر این، مقررات پیشرفته، اصلاحات بازار رقابتی، دیجیتالی شدن بازار، نوآوری و دیپلماسی انرژی مؤثر و معتبر نیز مورد نیاز است.
ترکیه یکی از کشورهای دارای موقعیت نادر است که می‌تواند تنوع در عرضه گاز خود را فراهم کند.
ما می‌توانیم گاز طبیعی را از منابع مختلفی مانند آذربایجان، ایران، روسیه، قطر، الجزایر، نیجریه و ایالات متحده آمریکا خریداری کنیم.
زیرساخت‌های LNG در ترکیه به خوبی توسعه یافته است.
استفاده از منابع گاز دریای سیاه نیز اگر چه محدود و نمادین است، اما می‌تواند آغاز یک پیشرفت ملی در حوزه انرژی تلقی شود.
ترکیه هم اکنون به تولید 33 گیگاوات در انرژی‌های تجدیدپذیر رسیده و انرژی خورشیدی و بادی نقش حیاتی در آینده انرژی کشور ایفا می‌کنند.
خطوط انتقال برق ترکیه با شبکه اروپا یکپارچه شده و ما از طریق گرجستان و عراق به سمت شرق نیز ظرفیت توسعه داریم.
ولی با این وجود، ما همچنان سالانه بیش از 80 میلیارد دلار برای واردات انرژی هزینه می‌کنیم.
چرا که نیروگاه هسته‌ای آک کویو به دلیل وابستگی به روسیه، یک آسیب‌پذیری استراتژیک ایجاد کرده و در عین حال، وابستگی به واردات در فناوری‌های تجدیدپذیر هنوز بالاست و تولید داخلی و تحقیق و توسعه در سطح مطلوبی قرار ندارند.
این را نیز فراموش نکنیم که صنایع ما هنوز هم مشکلات سنتی دارد و ساختار صنعتی ما با آلایندگی کربنی بالا، با توافق‌نامه سبز اروپا سازگار نیست.
بنابراین، ترکیه اکنون باید برای تدوین یک چشم‌انداز انرژی دست بجنباند تا تبدیل به کشوری شود که نه تنها انرژی مصرف کند، بلکه فناوری را توسعه دهد، در منابع انسانی سرمایه‌گذاری کند و در بازارهای خارجی قوی ظاهر شود.
دیپلماسی انرژی
در سال‌های اخیر، ترکیه از طریق شرکت نفت (TPAO) قراردادهای مهمی را در زمینه فعالیت‌های اکتشاف و تولید نفت و گاز طبیعی با کشورهایی مانند لیبی، سومالی و پاکستان امضا کرده است.
این اقدامات در راستای هدف ترکیه برای تضمین امنیت عرضه انرژی، افزایش تنوع منابع و تبدیل شدن به یک کنشگر فعال در عرصه انرژی بین‌المللی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
برخی از این موارد عبارتند از:
لیبی: ترکیه پس از توافق‌نامه دریایی سال 2019 برای انجام فعالیت‌های اکتشاف نفت و گاز در میادین فراساحلی غرب لیبی از طریق TPAO، همکاری خود را با این کشور عربی - آفریقایی افزایش داده است.
شرکت TPAO با برگزاری مذاکرات همکاری فنی با شرکت ملی نفت لیبی (NOC) کار عملیاتی را شروع کرده و در این میادین فعال شد.
سومالی: با توافق‌نامه‌ای که در اوایل سال 2024 با سومالی امضا شد، ترکیه حق اکتشاف نفت و گاز طبیعی در سواحل سومالی را به دست آورد.
در این زمینه، TPAO هم تحقیقات لرزه‌نگاری و هم فعالیت‌های حفاری را انجام خواهد داد.
این گام می‌تواند نقطه عطفی تاریخی در ارزیابی پتانسیل انرژی سومالی باشد.
اگر این مطالعات نتایج مثبتی به همراه داشته باشند، ترکیه می‌تواند جایگاه خود را در میان بزرگان انرژی جهانی تثبیت کند.
پاکستان: TPAO مدت زیادی است که در پاکستان فعالیت می‌کند.
شرکت TPAO که به اکتشاف گاز طبیعی، به ویژه در منطقه سند جنوبی دست زده، با امضای پروتکل‌های همکاری جدید با دولت پاکستان، دامنه فعالیت‌های خود را گسترش داده است.
توافقات انجام شده در این کشورها نشان دهنده تلاش‌های ترکیه برای افزایش حضور جهانی با استفاده از قدرت دیپلماسی انرژی است.
در عین حال، این همکاری‌ها کاملاً با اهداف ترکیه در کاهش واردات انرژی و گسترش سیاست‌های انرژی داخلی و ملی سازگار است.
در دنیای امروز، فقط داشتن منابع کافی نیست؛ آنچه تفاوت واقعی را ایجاد می‌کند، شرکت‌های قوی و استراتژی‌های هوشمندانه پشت آنهاست.
بازیگران جهانی مانند شرکت KEPCO کره جنوبی و شرکت State Grid چین به این مهم دست یافته‌اند.
ترکیه همچنین باید شرکت‌های خود مانند بوتاش، تی‌پی‌او، کارپاور، بی‌جی ان، انرژیسا، زورلو، آکسا و یئو را به بازیگران مؤثرتری در عرصه جهانی تبدیل کند.
ترکیه و تحول سبز
یک اشتباه رایج در گذار انرژی، این فرض است که دور شدن از بخش‌های انرژی‌بر، یک ضرورت است.
با این حال، غیرممکن است که ما از بخش‌هایی مانند سیمان، آهن و فولاد، آلومینیوم، سرامیک و شیشه که ترکیه در آنها مزیت رقابتی دارد، صرف نظر کنیم.
چاره کار در این است که این بخش‌ها در تحول سبز ادغام شوند و این موضوعات مهم در دستور کار قرار بگیرند:
– بازیابی گرمای تلف شده،
– بها دادن به فناوری‌های جذب کربن،
_ کاهش هزینه برق رسانی،
– استفاده از هیدروژن سبز،
– پشتیبانی بلندمدت برای بهره‌وری انرژی،
- اندازه‌گیری و مدیریت انتشار کربن.
همه این موارد می‌توانند مسئولیت زیست‌محیطی را با پایداری اقتصادی ترکیب کنند.
بنابراین، در معادلات جهانی انرژی، ترکیه دیگر نمی‌تواند صرفاً یک کشور واردکننده یا محل ترانزیت باشد.
این کشور باید به یک بازیگر رقابتی تبدیل شود که انرژی خود را تولید و صادر کند، فناوری را توسعه دهد، منابع مالی مطلوب ایجاد کند و در بازارهای خارجی سرمایه‌گذاری کند.
باور کنیم دستیابی به این اهداف، مربوط به داشتن منابع مالی نیست و به بینش، دانش، دیپلماسی و استراتژی نیز نیاز دارد.
در نتیجه ترکیه دو مسیر پیش رو دارد:
یا ما بر صفحه شطرنج به عنوان یک سرباز پیاده باقی خواهیم ماند و همواره تابع حرکات دیگران، خواهیم بود.
یا اینکه به یک دژ منطقه‌ای تبدیل خواهیم شد که با حرکات منطقی، بازی خودش را تنظیم می‌کند.
استراتژی انرژی ترکیه باید مبتنی بر حاکمیت قانون، ثبات سیاسی و همکاری‌های مشارکتی بخش خصوصی- دولت و فضای بین‌المللی باشد.
انتهای پیام/
