ضربه روحی به دشمن با تصرف «پاسگاه زید»

به گزارش مشرق، در شامگاه ۲۳ تیر ۱۳۶۱ مصادف با ۲۱ رمضان، مرحله نخست عملیات رمضان با رمز "یا صاحب‌الزمان (عج) " توسط سه قرارگاه قدس، فجر و فتح از شمال به جنوب منطقه عملیاتی شرق بصره آغاز شد.
هدف اصلی این عملیات عبور از خط مرزی بین‌المللی، شکستن خطوط دفاعی دشمن، تصرف مناطق کلیدی و ایجاد فشار نهایی برای شکست ماشین جنگی عراق بود.
قرارگاه قدس در شمال منطقه، مأموریت خود را در دو محور آغاز کرد؛ "قدس ۱" با تیپ بعثت و "قدس ۲" با تیپ ثارالله از سپاه پاسداران.
لشکر ۱۶ زرهی ارتش نیز در مأموریت پدافندی حضور داشت.
تیپ بعثت پیش از رسیدن به خط دشمن با میدان مین برخورد کرد که پاکسازی آن چند ساعت زمان برد.
همین تأخیر باعث شد تیپ ثارالله در جناح چپ نیز دیرتر وارد عملیات شود.
با این حال، این تیپ موفق شد خط مقدم دشمن را بشکند و پیشروی قابل توجهی انجام دهد.
یکی از گردان‌های آن به‌سرعت به عمق مواضع دشمن نفوذ کرد اما به دلیل نداشتن تأمین جناحین، به محاصره دشمن درآمد و متحمل تلفات سنگینی شد.
تا پایان شب، تیپ بعثت موفق شد نیروهای خود را الحاق دهد ولی هنوز با تیپ ثارالله در سمت راست خود ارتباط برقرار نکرده بود.
قرارگاه فجر که در سمت چپ قرارگاه قدس قرار داشت، با سه محور عملیاتی وارد صحنه شد.
فجر ۳ شامل تیپ ۳۳ المهدی از سپاه و یک گردان از لشکر ۷۷ ارتش در محور راست، فجر ۴ با تیپ ۱۹ امام سجاد و نیروهای ارتش در محور میانی، و فجر ۲ با تیپ جوادالائمه از سپاه و تیپ ۲ پیاده ارتش در محور چپ عمل می‌کردند.
عملیات در این قرارگاه با کمی تأخیر آغاز شد.
فجر ۳ موفق شد پس از شکستن خط مقدم، تا چهار کیلومتر پیشروی کند و در پشت یک کانال متوقف شود تا با فجر ۴ الحاق کند.
اما فجر ۴ به دلیل ناهماهنگی میان سپاه و ارتش و عدم پاکسازی میادین مین، نتوانست تا پایان شب وارد عملیات شود.
فجر ۲ که تلاش اصلی در جناح چپ بود، در ابتدا پیشروی داشت، اما یکی از گردان‌های آن مسیر را گم کرد و نظم عملیات مختل شد.
در جناح جنوبی منطقه، قرارگاه فتح به عنوان تلاش اصلی عملیات با چهار محور وارد میدان شد.
این قرارگاه عمدتاً متشکل از یگان‌های سپاه و یک یگان ارتش بود.
فتح ۳ با تیپ ۱۷ قم در راست، فتح ۲ با تیپ ۸ نجف اشرف در وسط، فتح ۱ با تیپ ۱۴ امام حسین (ع) در چپ، و فتح ۴ با تیپ ۲۵ کربلا در حد جنوبی.
فتح ۳ با وجود برخورد با میدان مین، توانست با پاکسازی معابر، پاسگاه زید را تصرف کند و تا ساعت ۲۴ به سمت مثلث اول دشمن پیشروی کند.
پاسگاه زید برای عراق اهمیت داشت چرا که یکی از مواضع، در خط دفاعی شرق بصره بود.
از نظر جغرافیایی، این پاسگاه در مسیر نفوذ نیروهای ایرانی قرار داشت و سقوط آن می‌توانست راه را برای پیشروی به سمت بصره باز کند.
همچنین، زید نقش یک پایگاه دیده‌بانی و فرماندهی محلی را داشت و از آنجا آتش توپخانه و تحرکات منطقه هدایت می‌شد.
از نظر روانی هم، این پاسگاه به‌عنوان یکی از نقاط مستحکم ارتش عراق شناخته می‌شد و سقوطش ضربه روحی به نیروهای عراقی وارد کرد.
همچنین تصرف پاسگاه زید، پوشش دفاعی رژیم بعث عراق را برای مناطقی مثل کانال ماهی و جاده خرمشهر–بصره تضعیف می‌کرد.
فتح ۲ از یک معبر استفاده کرده و با غافلگیری دشمن، خط را شکسته و تا نوک کانال ماهی در عمق ۳۰ کیلومتری پیشروی کرد.
فتح ۱ نیز با سرعت از موانع عبور کرده و با تصرف دژهای دشمن تا حوالی کانال ماهی پیشروی کرد.
فتح ۴ که مأموریت در جناح جنوبی را داشت، پس از برخورد با میدان مین و مقاومت سنگین دشمن، با وجود تحمل تلفات، موفق شد تا ساعت ۲۴ خط دشمن را بشکند.
به‌طور کلی، در پایان روز اول عملیات، قرارگاه فتح بیشترین پیشروی را داشت و به اهدافی در عمق مواضع دشمن نزدیک شد.
در مقابل، قرارگاه‌های فجر و قدس با مشکلاتی چون ناهماهنگی، میادین مین، و مقاومت دشمن روبه‌رو شدند که پیشروی آن‌ها را محدود کرد.
اما شکسته شدن خطوط اولیه دشمن در چندین محور، نویدبخش ادامه عملیات در روزهای آتی بود.
منبع: جلد بیستم روزشمار جنگ ایران و عراق، عبور از مرز، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس