عَلم بندان «دُرخش» شهرستان درمیان با قدمت 7 قرن

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند دُرخش کهنسال، از همان ابتدا مردمانی دارد که با خدا بوده و با معارف حق آشنایند و بر مسیر حقیقت آشنایند.
پس از واقعه کربلا بر مصیبت سیدالشهدا، گریه و ضجه و نوا داشته و دارند به نحوی که آیین‌هایی جانفزا مانده از خاک و بوم به جا مانده است و یکی از این آیین‌ها، مراسم سنتی علم بندان است.
علم‌بندان با قدمتی بیش از هفت قرن میراثی کهن است که از نیاکان فرهیخته در دُرخش به جا مانده است قدمتی که کمتر نظیر آن در جهان به چشم می‌خورد و منحصر به زادگاه دُرخش و دُرخشیان است، چرا که رسم و رسومی بی بدیل و نظمی بی نظیر دارند.
آن گونه که ابتدا دوازده تن از سادات و بزرگان دوازده عَلم برپا کرده و به نام دوازده امام برمی‌دارند و با هر علمدار یکنفر با عنوان علمچی منصوب می‌شوند علمدار فردی دلیر و رشید و محبوب است که حمل و نقل و حراست از علم را بر عهده دارد.
طبق رسم دیرینه و هر ساله عصر روز چهارم محرم علمچی به منزل علمدار رهسپار و سرتوق علم را با پارچه هایی رنگین بسته آذین و چوب علم بدان متصل و پس از نصب گوشواره‌ها علم افراشته و آماده شرکت در مراسم و آغاز رسمی مراسم عزاداری سنتی محرم با محوریت مسجد جامع آغاز می‌شود.
حمل علم از سرا تا سر مسجد بر عهده علمدار است.
در مسجد علمدار یا شخصی به نمایندگی از او بر پله‌های ایوان در جای مخصوص ( جای هر علم و علمدار به ترتیب نام امامان معین ) نشسته و علم بر دوش و علمچی پای علم حاضر پس از شروع نوحه مخصوص علم ، آنگاه که آخوند ندای (هر سو علم‌ها بسته شد) علم‌ها توسط علمچی افراشته و به همان ترتیب نام امامان با هیبت و صلابتی خاص روبروی ایوان (نشیمنگاه مجتهد و روحانی و بزرگان و معتمدان ) به ردیف ایستاده و اهالی نیز پشت سر علم‌ها، صحنه‌ای باشکوه و جلال زیبا و فریبا و دلربا، با حسی غریب و حالی عجیب به نمایش می‌گذارند.
پس از اتمام نوحه عَلم مجتهد یا روحانی محل مصیبتی بر مناقب اهل بیت(ع) جاری و دلدادگان به گریه و زاری می‌پردازند.
سپس علم‌ها مسیر همیشگی را که از گذشته‌های دور مُعین و همزمان اشعاری از محتشم کاشانی زمزمه می‌کنند و پس از طی طریق عاشقی در مسیر دلدادگی به مسجد مراجعت کرده و پارچه‌های علم را جدا می‌کنند تا کار حمل عَلم در روزهای پیش رو راحت و مراسم به نحو احسن انجام شود.
هر شب نیز دسته عَلمچی به همراه دیگر هیئت‌ها مسیر مسجد تا مکانی معین را پیموده و برای ادامه مراسم به مسجد مراجعت می‌کنند و دسته عَلمچی در طول مسیر بعد از اتمام نوحه دسته سادات ذکر (چون شفیعست علی در عرصات .......
) را با صدایی بلند و از اعماق جان فریاد می‌زنند گویی آزادگانی هستند که ندای هل من ناصر امام را شنیده و لبیک گویان آماده تقدیم جان هستند.
از روز پنجم محرم تا عاشورا هر روز هیئت عَلمچی به همراه آخوند و فَراش و دسته سنگ زن به منازل اهالی مراجعت و ضمن طلب سرسلامتی برای اهل منزل جهت آمرزش اموات و نیاکان فاتحه‌ای نثار و در طول این ایام کل روستا توسط عَلمها خط گرفته تا از هر بلای ارضی و سمائی محفوظ ، اوج کار علمچی مراسم نخل گردانی که باید عَلم‌ها با نظم و دقت بسیار پروانه وار دور نخل چرخیده به نحوی که نه آسیبی به شخصی وارد و نه خدای نکرده عَلم از دستش بیفتد که افتادن عَلم برای صاحب علم بدشگون و مستوجب سیه بختی و تیره روزی است.
مراسم نخل گردانی و علم گردانی بسیار بسیار باشکوه و جلال و منحصر به سه مرتبه عصر تاسوعا، شب عاشورا و ظهر عاشورا چه بسا چشمان عاشقی که یکسال سوسو زده تا دیگر بار این لحظات ناب عاشقی را نظاره گر و شمیم عشق و معرفت بر روح و جانشان وزان و ره توشه‌ای برای دلدادگان است.
پس از اتمام مراسم عاشورا عَلمچی عَلم را به عَلمدار تحویل و طبق سنت دیرین جیره‌ای معین دریافت که مقدار آن مشخص و چشم انتظار محرمی دیگر است، اگر اَجل یار و یاور و توفیقی باشد مکرر ، طبق سنت مرسوم اگر علمداری مرحوم تولیت علم به ارشد اولاد ذکور منتقل و اگر اولاد ذکوری نداشته به اولاد اناث و چنانچه به کلی اولادی نداشته یا جلای وطن کرده بلاوارث محسوب و با نظر مجتهد و بزرگان، نائبی برای علم معین و وظایف علمداری به وی منتقل می‌شود.
و البته قوانین برای علمچی نیز به تبعیت از علمدار به همین گونه وضع و ارشد اولاد ذکور برای تولیت در اولویت است.
درخش جزو اولین کانون‌های عزاداری در ایران ، هم ردیف یزد و قم و کاشان با مراسمی بی نظیر و آئین‌هایی جاودان است که یکی از این آئین‌ها مراسم سنتی علم بندان است.
انتهای پیام/254