پایگاه «ماناس» در گذر زمان؛ خروج نظامیان آمریکا به روایت اسناد

در پنجمین سالگرد خروج نظامیان آمریکا از پایگاه نظامی «ماناس» (گانسی) واقع در نزدیکی شهر «بیشکک» تاریخچه و دلایل تخلیه آن خالی از لطف نیست.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در بیشکک، به مناسبت پنجمین سالگرد خروج نظامیان آمریکا از پایگاه نظامی «ماناس» (گانسی) واقع در نزدیکی شهر «بیشکک» تاریخچه و دلایل تخلیه آن را بررسی می‌کنیم.
جزئیات درباره این پایگاه از طریق نامه‌های مخفی مقامات رسمی قرقیزستان و آمریکا که چندی پیش توسط «Wiki Leaks» منتشر شد، گردآوری شده است.
مقدمه
11 جولای پنجمین سالگرد خروج نظامیان آمریکایی از قرقیزستان است.در تاریخ 11 جولای سال 2014 به درخواست دولت قرقیزستان پایگاه نظامی آمریکا به طور کامل تعطیل شد.
اولین نظامیان آمریکا در سال 2001 به قرقیزستان وارد شدند و «واشنگتن» پس از حوادث 11 سپتامبر خواستار برگزاری عملیات ضدتروریستی در منطقه شد و «عسگر آقایف» رئیس جمهور وقت کشور مجوز افتتاح پایگاه نظامی را صادر کرد.
در تاریخ 3 فوریه سال 2009 «قرمان‌بیک باکیف» رئیس جمهور سابق قرقیزستان در خصوص این پایگاه نظامی اقدامات اشتباهی را انجام داد که منجر به سرنگونی وی شد.
باکیف در ماه فوریه سال 2009 با «دمیتری مدودف» رئیس جمهور روسیه در «کرملین» دیدار کرد و در چارچوب این گفت‌وگوها «مسکو» از سرمایه گذاری 2 میلیارد دلاری روس‌ها در قرقیزستان خبر داد.
در پشت پرده، رؤسای جمهوری قرقیزستان و روسیه خروج نظامیان آمریکا از خاک قرقیزستان را بررسی کردند و اینجا چانه زنی بزرگ بین‌المللی شکل گرفت.
در همین سفر در قالب نشست مطبوعاتی باکیف در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره آینده پایگاه نظامی ماناس گفت: آمریکا باید از این پایگاه خارج شود!
همچنین باکیف از وجود مشکلات زیاد در ارتباط با حضور نظامیان آمریکا در خاک قرقیزستان از جمله کشتن ساکنان محلی صحبت کرد.
این صحبت‌ها پس از انجام مذاکرات طولانی با مقامات روسیه و آمریکا مطرح شد.
2 اکتبر سال 2008
«میدت صادرکولاف» رئیس سابق دستگاه ریاست جمهوری قرقیزستان در نامه‌ای مخفی به «تاتیان گفلیر والکاف» سفیر آمریکا در «بیشکک» از فشار مسکو به دولت این کشور درباره حضور نظامیان آمریکایی در خاک قرقیزها نوشت.
به نظر صادرکولاف، این صحبت‌ها به دلیل تحولات در گرجستان و حمایت از «تفلیس» توسط آمریکا انجام شد.
علاوه بر این صادرکولاف از احتمال انتقاد شدید «اسلام کریم‌اف» رئیس جمهور وقت ازبکستان در نشست آتی سران کشورهای سازمان همسود به دلیل حمایت روسیه از دیدگاه «تاشکند» در ارتباط با مسائل آبی در آسیای مرکزی خبر داد.
صادرکولاف درخواست دخالت نظامیان آمریکایی در این موضوع در صورت تشدید وضعیت را نمود و این کار تنها گزینه برای نجات بیشکک بود.
پس از برگزاری نشست سران سازمان همسود، صادرکولاف به سفیر آمریکا باز هم نامه‌ای را ارسال کرد و مقاومت قرقیزستان در برابر رئیس جمهور ازبکستان را گزارش داد.
سپس «ریچارد باوچیر» مشاور وقت وزیر امور خارجه آمریکا در مسائل آسیای جنوبی و مرکزی برای مقابله با تهدیدات مربوط به خروج نظامیان آمریکایی از قرقیزستان وارد بیشکک شد.
14 ژانویه سال 2009
بعد از این موضوع «دنیار اوسناف» رئیس جدید دستگاه ریاست جمهوری قرقیزستان در نامه‌ای به سفیر آمریکا از تصمیم بیشکک برای تعطیلی پایگاه ماناس در ازای سرمایه گذاری 2.5 میلیارد دلاری مسکو خبر داد.
در این نامه آمده است: باکیف آماده رد پیشنهاد مسکو در صورت پرداخت 500 میلیون دلار سالانه طی 10 سال توسط آمریکا به بیشکک برای کرایه زمین است.
سفیر آمریکا این اقدامات را به عنوان استراتژی دولت قرقیزستان برای به دست آوردن سود بیشتر دانست و پیشنهاد ارسال تیم دیپلمات‌های واشنگتن به بیشکک برای حفظ پایگاه را داد.
21 ژانویه سال 2009
«دیوید پتروس» رئیس ستاد مرکزی نیروهای مسلح آمریکا وارد بیشکک شد و از تصمیم سفیر آمریکا در خصوص عدم مذاکره با مقامات عالی رتبه قرقیز در خصوص پایگاه مذکور خبر داد و در گزارشی نوشت: به نظر ما وضعیت پایگاه بی ثبات است و اگر بیشکک سود اقتصادی دریافت نکند پایگاه باز هم در خطر خواهد ماند.
23 ژانویه سال 2009
سفیر آمریکا در گزارشی مخفی از تمدید حضور نظامیان این کشور در پایگاه ماناس به مدت 2 ماه خبر داد و واشنگتن در این مدت کمک‌های مالی به بیشکک را برای حفظ پایگاه افزایش داد.
29 ژانویه سال 2009
«ولنتین ولاس‌اف» سفیر روسیه در قرقیزستان با کمک 2.5 میلیارد دلاری مسکو به بیشکک موافقت کرد و از امضای این توافقنامه در تاریخ 3 فوریه سال 2009 هنگام سفر باکیف به روسیه خبر داد.
30 ژانویه سال 2009
«ضمیرا صدیقاوا» سفیر قرقیزستان در آمریکا در گزارش مخفی از تصمیم باکیف برای تعطیلی پایگاه ماناس در ازای سرمایه گذاری روسیه خبر داد اما به گفته وی فرصت جهت حفظ پایگاه توسط واشنگتن در صورت ارائه سود اقتصادی بیشتر به بیشکک وجود دارد و اگر پیشنهاد آمریکا از تاریخ سوم فوریه سال 2009 به تأخیر افتد قیمت حضور نظامیان در خاک قرقیز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
2 فوریه سال 2009
سفیر آمریکا در قرقیزستان با دنیار اوسناف دیدار کرد و رئیس دستگاه ریاست جمهوری درخواست‌های ذیل برای حفظ پایگاه ماناس را به دیپلمات‌های آمریکایی داد:
- آمریکا بدهی خارجی قرقیزستان به ارزش 1.8 میلیارد دلار را پرداخت کند.
- آمریکا 150 میلیون دلار به دولت قرقیزستان برای کرایه پایگاه پرداخت نماید.
- پایگاه آمریکایی تبدیل به مرکز حمل‌ونقل شده و باید تحت نظر سرویس‌های امنیتی قرقیزستان باشد.
- پایگاه از بیشکک به شهر «اوش» منتقل شود.
- 2 میلیارد دلار توسط آمریکا برای ساخت کریدور انرژی «جنوب- شمال» به قرقیزستان داده شود.
- آمریکا وام 500 میلیون دلاری به قرقیزستان بدهد.
- آمریکا 2 میلیون دلار به خانواده‌های شهروندان کشته شده توسط سربازان آمریکایی اختصاص دهد.
اوسناف بر رعایت این درخواست‌ها تأکید کرده و گفت‌وگوی تلفنی باکیف و «هیلاری کلینتون» وزیر وقت امور خارجه آمریکا پس از دیدن درخواست‌های ذکر شده اعلام کرد باید با مقامات قرقیز مذاکره کند.
3 فوریه سال 2009
اما در 3 فوریه سال 2009 باکیف رسما در شهر مسکو در قالب دیدار با دمیتری مدودف رئیس جمهور وقت روسیه از آمادگی بیشکک برای اخراج نظامیان آمریکایی خبر داد.
5 فوریه سال 2009
سفیر آمریکا در قرقیزستان نتایج گفت‌وگوهای رؤسای جمهور روسیه و قرقیزستان در شهر مسکو را بررسی کرد و در گزارشی مخفی این اظهارات را بخشی از برنامه انتخابات ریاست جمهوری در قرقیزستان اعلام کرد زیرا بیشکک علاقه‌مند به استفاده از 450 میلیون دلار روسیه برای هزینه‌های دوره تبلیغاتی انتخاباتی است.
سفیر در گزارش خود از عدم توانایی آمریکا برای اختصاص بیشتر از 2.5 میلیارد دلار خبر داد اما گفت برگزاری انتخابات با 450 دلار قابل انجام است و این مبلغ را واشنگتن تقبل می‌کند و البته مجموعه پیشنهادات این کشور برای حفظ پایگاه ماناس در حال آماده شدن است.
12 فوریه سال 2009
سفیر آمریکا واشنگتن پیشنهاد داد برای مذاکره با باکیف و همزمان گفت‌وگوی مستقیم با «مسکو» تلاش کند.
به گفته وی آمریکایی‌ها باید به روسیه خروج از پایگاه در سال 2011 را تضمین کند.
به نظر این دیپلمات ماناس برای باکیف به ابزاری برای چانه زنی و دریافت سود اقتصادی تبدیل شده و واشنگتن باید با استفاده از فرصت این پایگاه را بخرد.
17 فوریه سال 2009
«مورت‌بیک امان‌عالی‌اف» مشاور جدید رئیس جمهور قرقیزستان وقت در نامه به سفیر آمریکا از علاقه‌مندی باکیف برای پایان دادن به موضوع پایگاه خبر داد.
وی نوشت: باکیف برای انجام مذاکره با آمریکا عجله دارد و از دریافت کمک‌های روسیه نیز ناامید شده و احتمالا واشنگتن نیز درخواست‌های قبلی بیشکک را قبول نخواهد کرد.
25 فوریه سال 2009
سفیر آمریکا با رئیس دستگاه ریاست جمهوری و مشاوران رئیس جمهور وقت قرقیزستان دیدار کرد و در آن مقامات قرقیز بر ممنوعیت حمل‌ونقل تجهیزات نظامی از طریق ماناس و تبدیل آن به مرکز لجستیک تاکید کردند.
همچنین مشاوران رئیس جمهور بر حضور مقامات قرقیزستان، روسیه و آمریکا در گفت‌وگوهای رسمی تأکید کردند و خروج نظامیان و فعالیت شهروندان غیرنظامی در پایگاه به عنوان شروط اصلی معرفی شدند.
2 آوریل سال 2009
مذاکرات رسمی به رهبری «جکسون دونالد» سفیر وقت آمریکا در قرقیزستان و مقامات بیشکک آغاز شد.
همزمان در نتیجه نشست قرقیزی-روسی، روسیه با 2.5 میلیارد دلار کمک‌های مالی به قرقیزستان موافقت کرد که قرار بود 1.7 میلیارد دلار برای ساخت نیروگاه برق- آبی «قمبراتا- 1»، 300 میلیون دلار برای انجمن دولتی توسعه، 150 میلیون دلار برای برنامه‌های اجتماعی مصرف شود.
اما انجمن دولتی توسعه قرقیزستان به رهبری «ماکسیم باکیف» فرزند رئیس جمهور به منبع درآمد خانواده باکیف تبدیل شد و دولت بر فعالیت این انجمن نظارت نمی‌کرد و کمک‌های مالی روسیه به جیب یک خانواده رفت.
پس از آن روسیه به استفاده نادرست از 450 میلیون دلار اعتراض کرد و از عدم انتقال کمک‌های مالی باقی مانده خبر داد.
همزمان «رابرت گیبس» معاون وزیر امور خارجه آمریکا در اطلاعیه رسمی از علاقه‌مندی واشنگتن برای حفظ پایگاه خبر داد و بر انجام مذاکرات با قرقیزستان و اختصاص کمک‌های مالی به بیشکک از جمله وام‌ و یارانه‌ برای توسعه زیرساخت‌ها تأکید کرد.
22 ژوئن سال 2009
قرقیزستان و آمریکا پایگاه نظامی ماناس را به مرکز حمل‌ونقل تبدیل کردند اما نظامیان در ماناس ماندند و تنها اسم این مؤسسه تغییر کرد.
23 ژوئن سال 2009
باکیف در انتخابات ریاست جمهوری مجددا پیروز شد.
‌مسکو در خصوص این تحولات اظهار نظر نکرده اما رسانه‌های تحت نظارت روسیه به طور فعال مطالبی درباره جرائم فرزند باکیف و طرفداران آنها منتشر می‌کردند.
روابط بین مقامات ارشد قرقیزستان و روسیه سردتر شد و چند ماه بعد مسکو مالیات جدیدی بر صادرات نفت به بیشکک تصویب کرد و این حوادث منجر به افزایش قیمت بنزین در بازارهای قرقیز شد.
7 آوریل سال 2010
مدودف از فعالیت‌های دولت قرقیزستان و عدم توانایی باکیف برای توسعه اجتماعی-اقتصادی انتقاد کرد.
«ولادیمیر پوتین» نخست وزیر روسیه نیز به نوبه خود از تکرار سرنوشت عسکر آقایف رئیس جمهور سابق قرقیزستان توسط باکیف خبر داد.
7 آوریل سال 2010 در قرقیزستان انقلابی به وقوع پیوست و در نتیجه آن دولت باکیف سرنگون شده و روسیه بلافاصله دولت جدید قرقیز را به رسمیت شناخت و مدودف از اختصاص کمک‌های مالی به بیشکک خبر داد.
در پیام رسمی روسیه آمده است: برای برقراری روابط با دولت موقت قرقیزستان کمک‌های همه جانبه می‌کنیم تا مسائل اجتماعی- اقتصادی مردم این کشور حل شود.
در سال 2011 «آلماس‌بیک آتامبایف» رئیس جمهور جدید قرقیزستان به عنوان یکی از اولین دستورات خود دستور اخراج آمریکایی‌ها از پایگاه نظامی ماناس را صادر کرد و بر این اساس نظامیان آمریکایی باید تا سال 2014 به طور کامل خاک قرقیزستان را ترک می‌کردند.
پروسه خروج نظامیان آمریکا در تاریخ 11 ژوئن سال 2014 به اتمام رسید.
همچنین در سال 2012 بین قرقیزستان و روسیه قرارداد کمک 2 میلیارد دلاری برای ساخت نیروگاه برق آبی قمبر اتا- 1 از طرف مسکو به امضا رسید.
از طرفی روسیه حق تأسیس پایگاه نظامی خود در شهر «قند» قرقیزستان را دریافت کرد و بیشکک برای این اقدامات قیمت‌های پایینی را پیشنهاد داد.
در سال 2015 موضوع پایگاه ماناس بسته شد و قرقیزستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا پیوست و توافقنامه حضور نظامیان روس در شهر قند تا سال 2032 تمدید شد.
در ماه دسامبر سال 2015 آتامبایف از عدم توانایی روسیه برای ساخت نیروگاه مذکور به دلیل بحران مالی خبر داد و دستور جست‌وجوی سرمایه گذار جدید برای این پروژه را صادر کرد.
انتهای پیام/ح