خراسان جنوبی در محرم؛ آیین‌های کهن و شور حسینی از بیرجند تا خوسف - تسنیم
با آغاز ماه محرم، خراسان جنوبی رنگ و بوی عزا می گیرد؛ از آیین علم بندان بیرجند تا مراسم منحصر به فرد بیل زنی خوسف، مردم با شور و اشک یاد و راه امام حسین (ع) را گرامی می دارند و پیوندی ناگسستنی با تاریخ عاشورا رقم می زنند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، با وزیدن نسیم محرم، کوچه‌ها و خیابان‌های خراسان جنوبی آرام‌آرام بوی عزا می‌گیرد.
صدای مداحی‌ها، ناله سنج و زنجیر، طنین روضه‌ها و پرچم‌های سیاه، همه نشان از فرا رسیدن ایامی دارد که در آن دل‌ها به دشت کربلا می‌روند و اشک‌ها بی‌اجازه از دیده‌ها جاری می‌شود.
نوای عزا در دل کویر
در بیرجند، مرکز استان، همان روزهای نخست، شهر سیاه‌پوش می‌شود.
از شبستان‌های مساجد تا کوچه‌های قدیمی، همه در تکاپوی برپایی مجالس عزای سیدالشهدا(ع) هستند.
اما آنچه بیرجند را از دیگر شهرها متمایز می‌کند، آیین علم‌بندان است؛ مراسمی که ریشه در تاریخ دارد و هرسال با همان شور و شکوه گذشته در شب آغاز محرم برگزار می‌شود.
در این آیین، علم‌ها که نماد وفاداری به علمدار کربلا هستند، با احترام بسته می‌شوند.
پیش‌تر، این علم‌ها توسط سادات در خانه‌ها بسته می‌شد و پس از روضه‌خوانی، آن‌ها را به مسجد عاشورا می‌آوردند؛ جایی که مردم به پای علم می‌آمدند، دل می‌سپردند و عهد می‌بستند.
زیرکوه؛ آیین علم در میان نسل‌ها
در شهر آبیز از توابع زیرکوه، مراسم علم‌بندان قدمتی بیش از دو قرن دارد.
در روزهای دوم و سوم محرم، بزرگان هر خاندان علم خود را برپا می‌کنند و تا عصر عاشورا این علم‌ها، نشانه‌ای از وفاداری و ارادت، در مراسم مختلف همراه مردم هستند.
گردهمایی عزاداران در مکان‌هایی با نام‌هایی چون «قدمگاه» یا «دوازده امام» به روایت جمعی کربلا در دل کویر معنا می‌بخشد.
سربیشه؛ ندای «لبیک یا محرم»
در سربیشه، آغاز محرم با برگزاری مراسمی نمادین تحت عنوان «لبیک یا محرم» در مهدیه این شهر همراه است.
پرچم‌های عزا در فضایی معنوی و با حضور مردم برافراشته می‌شود.
اگرچه برخی آیین‌ها مانند علم‌چرخانی به مرور زمان کمرنگ شده، اما شور حسینی همچنان در دل‌های مردم جریان دارد.
آیین‌های حزن‌انگیز در آیسک
آیسک، شهری است که آیین‌های سنتی چون نخل‌گردانی و تخت‌گردانی را با شکوه خاصی برگزار می‌کند.
هر ساله در صبح عاشورا، نخلی چوبی، پوشیده از پارچه‌های سیاه و سبز، بر دوش مردم این شهر قرار می‌گیرد و کوچه‌به‌کوچه گردانده می‌شود؛ آیینی که نمادی از تشییع پیکر پاک شهدای کربلاست و دل‌ها را به ضریح حسین(ع) گره می‌زند.
قاین؛ میراثی که هنوز زنده است
در قاین و روستاهای اطراف آن، آیین‌هایی چون گل‌مالی، شیپورزنی و نخل‌گردانی همچنان پررنگ و پرشکوه اجرا می‌شود.
مردم، دام نذر می‌کنند و با مشک‌های آب، تشنگی کودکان عاشورا را یادآوری می‌کنند.
مراسم تعزیه در برخی روستاها، یادآور روزهایی است که سوگ کربلا را نه فقط در کلمات، که در صحنه‌ها و حرکات نمایشی زنده می‌کردند.
طبس؛ نخل می‌چرخد، دل‌ها می‌سوزد
در طبس، عاشورا بدون نخل‌گردانی معنا ندارد.
نخل‌ها در حسینیه سادات میارزه و سایر هیئات، از ظهر عاشورا در سطح شهر به حرکت درمی‌آیند.
مردان، نوجوانان و حتی کودکان در حمل آن مشارکت دارند؛ نخل نه فقط تکه‌ای چوب، بلکه تجسمی از تابوت شهدای کربلاست.
در ادامه این آیین، هیئات مذهبی راهی امامزاده حسین بن موسی الکاظم(ع) می‌شوند تا در حرم برادر امام رضا(ع)، این ماتم را به رسم ادب تسلیت گویند.
خوسف؛ بیل‌هایی که اشک بر خاک می‌ریزند
اما شاید منحصر‌به‌فردترین آیین محرم در کشور، در خوسف برگزار شود.
مراسم بیل‌زنی که در روز عاشورا در این شهر تاریخی برپا می‌شود، ثبت ملی شده و هر ساله هزاران نفر را از سراسر ایران به این نقطه می‌کشاند.
مردم با بیل‌هایی در دست، به شکلی منظم و حزن‌انگیز، حلقه‌ای تشکیل می‌دهند و با آهنگی خاص، بیل‌ها را به زمین می‌کوبند؛ گویا با هر ضربه، داغ حسین(ع) را در خاک فرو می‌برند.
فردوس؛ کاروانی به سوی کربلا
در فردوس، آیین نمادین کاروان کربلا برگزار می‌شود.
این کاروان، حرکت امام حسین(ع) و خاندانش از مدینه تا کربلا را بازسازی می‌کند.
مردم با لباس‌هایی سنتی، نقش یاران و اهل بیت را بازی می‌کنند و صحنه‌هایی از مظلومیت و رشادت عاشورا را پیش چشم حاضران زنده می‌کنند.
سرایان؛ تعزیه‌ای برای هر شهید
در سرایان، محرم هر روز تعزیه‌ای برای یکی از شهدای کربلا برگزار می‌شود.
در آیینی ویژه، مراسم «صبح روسیاه» برگزار می‌گردد که در آن تشییع نمادین شهدا با کجاوه‌گردانی و حلقه ماتم همراه است.
ظهر عاشورا، هیئت‌ها در مراسم «مقتل‌خوانی» شرکت می‌کنند و پس از آن، همه میهمان سفره‌ای ساده اما پرشور به نام حسین(ع) می‌شوند.
بشرویه؛ 72 علم به یاد 72 تن
در بشرویه، مراسم «صلات‌کشیدن» با اعلام ورود ماه محرم آغاز می‌شود.
سپس در شب ششم، 72 علم نمادین با پارچه‌های رنگی تزئین می‌شود و در حسینیه حاج علی‌اشرف مراسم علم‌گردانی برگزار می‌شود.
در تاسوعا، نخل بزرگ شهر آماده و مزین می‌شود و روز عاشورا، مردم با اشک و بی‌قراری آن را بر دوش می‌گیرند.
درمیان؛ درخش علم‌ها تا روز عاشورا
در شهر قهستان، آیین علم بندان در محله درخش یکی از شاخص‌ترین رسوم محرم است.
علم‌ها در این منطقه از چهارم محرم برافراشته می‌شوند و تا عصر عاشورا در مراسم مختلف همراه عزاداران هستند.
نخل گردانی در این منطقه نیز از آیین‌های برجسته و مورد احترام مردم است.
آیینی که فراموش نمی‌شود
محرم در خراسان جنوبی تنها یک مناسبت مذهبی نیست؛ یک جریان فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی است که نسل به نسل منتقل شده و امروز با همان حرارت گذشته ادامه دارد.
آیین‌هایی که گاه ساکت و عارفانه‌اند، گاه پرشور و همگانی؛ اما در تمام آن‌ها یک چیز مشترک است: عشق به حسین(ع) و وفاداری به مسیری که با خون پاک شهیدان کربلا ترسیم شد.
پایان پیام/258
