سنت قربانی در ماه محرم زیر ذره‌بین شرع، بهداشت و عرف - تسنیم
ذبح قربانی یکی از آیین های دیرپای بشری است که ریشه در ادیان توحیدی دارد و در سنت های اسلامی به ویژه در فرهنگ شیعه با ماه محرم پیوندی ناگسستنی یافته است. در نگاه دینی قربانی کردن حیوان نه صرفاً یک عمل مادی، بلکه نمایشی از اوج عبودیت انسان است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، در فرهنگ ایرانی، این سنت به شکل نذر و اطعام، به یکی از نشانه‌های برجسته محبت به اهل‌بیت(ع) و مشارکت اجتماعی در عزایح حسینی تبدیل شده است.
مردم ایران، با ذبح دام و پخت نذری در ماه محرم، نه‌تنها یاد کربلا را زنده نگه می‌دارند، بلکه با انفاق، اطعام و کمک به نیازمندان، جلوه‌هایی از مهرورزی و همبستگی اجتماعی را نیز احیا می‌کنند.
اما این سنت نورانی، در عصر حاضر نیازمند بازخوانی و تطبیق با ملاحظات بهداشتی و شهری است، تکرار صحنه‌های ذبح دام در معابر و کوچه‌ها، بدون نظارت شرعی و بهداشتی، ممکن است سلامت عمومی را تهدید کند و اصل نیت نذر را مخدوش سازد.
به همین بهانه گفت‌وگو با یک کارشناس دینی، یک دامپزشک و مدیرکل دامپزشکی استان قزوین را می‌خوانید که از سه منظر متفاوت، این موضوع را بررسی کرده‌اند.
قربانی در محرم؛ تجلی وفاداری امت به مکتب عاشورا
ذبح نذری و قربانی در ماه محرم، از سنت‌های دیرینه شیعیان است که پیوندی عمیق با فرهنگ عاشورا دارد.
حجت‌الاسلام گروسی، کارشناس مسائل دینی، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قزوین با اشاره به ریشه‌های اعتقادی این سنت، آن را جلوه‌ای از محبت و وفاداری مردم به سیدالشهدا(ع) دانست و تأکید کرد که نذر و قربانی، بیش از آنکه عمل ظاهری باشد، تجلی روح عبودیت و مشارکت در نهضت حسینی است.
حجت‌الاسلام گروسی با اشاره به اهمیت نذر و قربانی در آیین‌های اسلامی اظهار کرد: در قرآن کریم، قربانی به‌عنوان نمادی از تقوا معرفی شده است، آیه‌ای در سوره حج می‌فرماید: لن ینال الله لحومها و لا دماؤها و لکن یناله التقوی منکم.
یعنی گوشت و خون قربانی به خدا نمی‌رسد، بلکه تقوای شماست که نزد او ارزش دارد.
وی افزود: در واقع، نذر و قربانی در اسلام یک پیام معنوی دارد؛ پیامی که بر اخلاص، توکل و نیت قلبی انسان استوار است.
وقتی مؤمنی گوسفندی را قربانی می‌کند، در ظاهر گوشت آن میان مردم توزیع می‌شود، اما در باطن، این کار نوعی بندگی، وفای به عهد و اظهار عشق به اهل بیت(ع) است.
این کارشناس دینی با بیان اینکه سنت نذر و قربانی در ماه محرم جنبه‌ای خاص و متمایز دارد، تصریح کرد: محرم ماه حزن و شعور است، مردم از سال‌ها پیش در این ایام با نذر و قربانی، مشارکتی عاطفی و معنوی در عزای سیدالشهدا دارند، نذر کردن برای حضرت اباعبدالله(ع) تنها یک وعده غذا دادن نیست، بلکه ابراز وفاداری به راه حسین(ع) و فرهنگ شهادت است.
وی با اشاره به جایگاه اجتماعی نذورات در محرم گفت: یکی از زیبایی‌های محرم، همین همدلی و بخشش گسترده‌ای است که در قالب اطعام عزاداران و ذبح نذری شکل می‌گیرد، نذرهای محرم باعث می‌شود دل‌ها به هم نزدیک‌تر شود و فضا برای ترویج فرهنگ ایثار و کمک به نیازمندان فراهم گردد.
گروسی با ذکر این نکته که قربانی در محرم تنها به ذبح گوسفند محدود نمی‌شود، تأکید کرد: خیلی‌ها امروز با توجه به شرایط اقتصادی، نذری‌های متفاوتی دارند؛ از پخش آب و چای گرفته تا کمک‌های مالی به نیازمندان و نذرهای فرهنگی مثل پخش بروشور، کتاب و حتی خدمات رایگان.
این‌ها همگی در راستای همان نیت اصلی است: یاری نهضت حسین(ع) با هر آنچه در توان داریم.
وی در ادامه به جنبه تربیتی این سنت اشاره و عنوان کرد: وقتی کودک و نوجوان در کنار خانواده می‌بیند که بزرگ‌ترها با نیت خالص گوسفندی را قربانی کرده و گوشت آن را با احترام و نیت قربت میان مردم پخش می‌کنند، این حرکت، روحیه‌ی خدمت، محبت به اهل‌بیت و عشق به راه حق را در نسل آینده نهادینه می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه برخی ممکن است این اعمال را صرفاً به‌صورت آیین‌های سنتی ببینند، اما ریشه‌های اعتقادی آن بسیار عمیق است، هر حرکت حسینی، از زنجیرزنی گرفته تا قربانی کردن، اگر با نیت پاک انجام شود، نه‌تنها عبادت محسوب می‌شود، بلکه جامعه را به‌سوی همدلی، بخشش و سبک زندگی دینی سوق می‌دهد.
سنت نذر و قربانی در ماه محرم، تنها یک آیینن مردمی نیست، بلکه رسانه‌ای زنده و ملموس برای نشر پیام عاشورا و زنده نگه‌داشتن فرهنگ وفا، ایثار و عدالت‌خواهی است.
ذبح نذری، همچون پرچمی است برافراشته در کوچه‌ها که فریاد می‌زند: ما هنوز در صف حسینیان ایستاده‌ایم.
ذبح غیربهداشتی نذری، سلامت مردم را تهدید می‌کند
با آغاز ماه محرم و افزایش سنت‌های نذر و قربانی، ذبح دام در سطح شهر و اطراف تکایا و هیئات به امری شایع تبدیل می‌شود؛ موضوعی که اگر بدون نظارت و رعایت اصول بهداشتی انجام شود، نه‌تنها ارزش عبادی ندارد، بلکه می‌تواند عامل شیوع بیماری‌های خطرناک بین انسان و دام باشد.
در همین زمینه، حمیدرضا سهرابی، دامپزشک و کارشناس بهداشت عمومی، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قزوین به ضرورت رعایت اصول بهداشتی در قربانی ماه محرم پرداخته است.
دکتر سهرابی با اشاره به افزایش تعداد ذبح دام در دهه اول محرم، گفت: در این ایام، به دلیل نذری‌های مردمی، شاهد افزایش ذبح دام به‌صورت سنتی هستیم، اگر این کار در خارج از کشتارگاه و بدون حضور ناظر بهداشتی انجام شود، احتمال انتقال بیماری‌هایی مانند تب کریمه کنگو، کیست هیداتید، تب مالت و سایر بیماری‌های مشترک بین انسان و دام بسیار بالا می‌رود.
وی افزود: برخی از این بیماری‌ها علائمی ندارند یا در مراحل ابتدایی خاموش هستند، اما می‌توانند در صورت تماس با خون دام یا مصرف گوشت آلوده، جان انسان را به خطر بیندازند.
تب کریمه کنگو یکی از مهم‌ترین این تهدیدهاست که حتی از طریق تماس با پوست دام آلوده یا چاقوی خونی هم منتقل می‌شود.
این دامپزشک با تأکید بر اینکه بهترین و مطمئن‌ترین محل برای ذبح، کشتارگاه‌های صنعتی و تحت نظر دامپزشکی است، بیان کرد: مردم باید حتی‌الامکان ذبح دام را در مکان‌های مجاز انجام دهند؛ جایی که هم معاینه قبل از کشتار انجام شود و هم گوشت پس از ذبح از نظر انگل و بیماری بررسی گردد.
وی ادامه داد: اگر به هر دلیلی ذبح در محل غیر از کشتارگاه انجام می‌شود، حتماً باید نکات زیر رعایت شود:
1.
حضور دامپزشک یا فرد آموزش‌دیده در محل ذبح
2.
استفاده از دستکش، چکمه و لباس مخصوص
3.
عدم تماس مستقیم با خون و احشاء دام
4.
دفن یا دفع بهداشتی بقایای دام
5.
انتقال گوشت با ظرف تمیز و در دمای مناسب به محل توزیع
سهرابی ادامه داد: از منظر بهداشت عمومی، قطعاً این کار غلط است، ذبح در فضای باز و کنار خیابان، هم تهدیدی برای سلامت گوشت است و هم چهره‌ی عمومی شهر را خدشه‌دار می‌کند،از نظر شرعی نیز هر عملی که سلامت دیگران را تهدید کند یا موجب تنفر عمومی شود، نه‌تنها پسندیده نیست بلکه حرام یا مکروه محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه برخی بیماری‌ها در ظاهر دام قابل تشخیص نیست، اظهار کرد: فقط دامپزشک یا ناظر بهداشتی می‌تواند با معاینه دقیق تشخیص دهد که آیا دام سالم است یا نه.
همچنین باید از خرید دام‌های مشکوک به بی‌حالی، زخم، تب یا تورم اجتناب شود، برخی سودجویان، دام بیمار را ارزان‌تر عرضه می‌کنند که می‌تواند هزینه‌های انسانی و مالی سنگینی در پی داشته باشد.
سهرابی با بیان اینکه هیئت‌ها نقش مهمی در الگوسازی فرهنگی دارند، گفت: انتظار داریم مسئولان هیئات و مساجد، مردم را به استفاده از خدمات دامپزشکی و کشتارگاه‌ها ترغیب کنند، همچنین رسانه‌ها باید اطلاع‌رسانی کنند که رعایت بهداشت قربانی، بخشی از احترام به نذر و جان مردم است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نذر، یک عمل عبادی و ارزشمند است، اما اگر با بی‌احتیاطی به تهدیدی برای سلامت عمومی تبدیل شود، دیگر نه تنها ثواب ندارد، بلکه آثار منفی هم دارد.
همان‌گونه که در عبادت وضو واجب است، در نذر هم رعایت سلامت و بهداشت واجب اخلاقی و انسانی است.
ذبح دام در معابر محرم، زنگ خطر سلامت عمومی است
در ادامه مهدی جلوخانی، مدیرکل دامپزشکی استان قزوین، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قزوین، با اشاره به خطرات پنهان در این نوع ذبح‌های غیرمجاز اظهار کرد: متأسفانه همچنان شاهدیم که برخی عزاداران به نیت خیر، دام قربانی را در فضای باز و بدون نظارت ذبح می‌کنند؛ غافل از اینکه در شرایط فعلی، این کار می‌تواند منشأ انتقال بیماری‌های خطرناکی باشد که حتی با چشم غیرمسلح هم قابل شناسایی نیست.
وی با تأکید بر آمار نگران‌کننده‌ای در این زمینه گفت: بیش از 1709 عامل بیماری‌زا در جهان شناخته شده‌اند که بالغ بر 800 مورد آن‌ها قابلیت انتقال از دام به انسان را دارند.
جلوخانی با اشاره به برخی بیماری‌های مشترک انسان و دام، اظهار کرد: تب خون‌ریزی‌دهنده کریمه-کنگو، یکی از کشنده‌ترین بیماری‌هاست که در دام زنده و حتی لاشه آن، هیچ نشانه ظاهری ندارد.
اما زمانی‌که فرد ذابح یا مصرف‌کننده با این ویروس تماس یابد، ممکن است جان خود را از دست بدهد.
تنها راه جلوگیری از فعال ماندن ویروس، نگهداری لاشه دام در دمای سردخانه به مدت حداقل 24 ساعت است.
مدیرکل دامپزشکی قزوین با اشاره به استقرار اکیپ‌های نظارتی در سراسر استان تصریح کرد:در ایام محرم، 27 تیم دامپزشکی شامل اکیپ‌های ثابت و سیار، مسئولیت پایش، نظارت شرعی و بهداشتی ذبح دام را بر عهده دارند، این اکیپ‌ها در مناطق مختلف استان، اعم از شهرها و روستاها، مستقر شده‌اند تا در صورت نیاز و تماس مردم، بلافاصله وارد عمل شوند.
وی همچنین اعلام کرد: شهروندان می‌توانند با تماس با سامانه تلفنی 1512، درخواست حضور ناظر شرعی و بهداشتی در محل ذبح داشته باشند، این خدمات کاملاً رایگان است و صرفاً برای ارتقاء امنیت غذایی و حفظ جان مردم ارائه می‌شود.
جلوخانی با قدردانی از نیت خالص نذرکنندگان افزود: هیئات و بانیان نذورات باید بدانند که نیت خیر اگر با عمل ناصحیح همراه باشد، نه تنها فایده ندارد، بلکه عواقب ناگواری در پی خواهد داشت.
توصیه می‌کنیم گوشت نذری را فقط از کشتارگاه‌ها یا مراکزی که تحت نظارت دامپزشکی هستند تهیه کنند.
انتهای پیام/
