نوحه‌خوانی در لرستان از قرن هفتم تا امروز - تسنیم
سرزمین لرستان، از نخستین قرون هجری با فرهنگ عاشورا پیوند خورده و صدای مرثیه در کوچه هایش همیشه شنیده شده است؛ از صامت بروجردی تا نیکنام و نصیری، این دیار مهد عاشقان حسینی بوده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، لرستان، سرزمینی است که از نخستین قرون هجری، مأمن عاشقان اهل‌بیت(ع) و پیروان مکتب اباعبدالله الحسین(ع) بوده است.
این دیار همواره با فرهنگ سوگواری و مرثیه‌خوانی پیوندی عمیق داشته و مردمان آن در هر کوچه و محله‌ای، با صدای نوحه و مرثیه، عشق به سیدالشهدا(ع) را در دل‌ها زنده نگه داشته‌اند.
تاریخ این سرزمین گواهی روشن بر این شور و محبت است.
از دل همین خاک، شخصیت‌هایی بزرگ برخاستند که هر یک در عرصه علم، فقاهت و مرثیه‌سرایی، نامی ماندگار در تاریخ ثبت کردند.
از علمای برجسته گرفته تا مرثیه‌خوانان عاشورایی، لرستان همواره چهره‌هایی را پرورش داده است که با صدای گرم و قلم عاشقانه خود، پیام کربلا و مظلومیت اهل‌بیت(ع) را به نسل‌ها رسانده‌اند و آیین سوگواری را در کوچه‌های شهر زنده نگاه داشته‌اند.
این یادداشت به معرفی و پاسداشت نام و یاد برخی از چهره‌های عاشورایی و مرثیه‌خوانان نام‌آور لرستان می‌پردازد.
آنان که با اشعار، صدا و قلم خود، فرهنگ عاشورا را در دل‌ها کاشتند و شور حسینی را در هیئت‌ها و محافل طنین‌انداز ساختند.
این یادداشت به قلم پژوهشگر و نویسنده، سید محمد سیف زاده، تقدیم به روح بلند این عاشوراییان است:
سرزمین لرستان از نخستین قرون هجری محل و ماوای قدوم شیعیان و پیروان راستین اباعبدالله الحسین(ع) بوده است شخصیت‌ها و روحانیون نام‌آوری همچون علامه بحرالعلوم، آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله کمالوند، آیت‌الله سید حسن طاهری، آیت‌الله سید محمدنقی شاهرخی از این دیار برخاسته و منشا علم و دانش الهی شدند.
مرثیه سرایان سرور و سالار شهیدان اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام در لرستان از قرن هفتم دست به قلم برده و حوادث خونین دشت نینوا را به نظم سرودند.
برگهای تاریخ این دیار مالامال از اشعاری در وصف ائمه معصومین بوده که از هر طیف رعیت، کشاورز، روستایی، بزرگ زاده، بازاری، خامه را به نوشتاری درباره حادثه جانگداز کربلا کشاندند که در راس آن صامت بروجردی به بهترین وجه صحنه پردازی واقعه دشت نینوا را ماندگار ساخته است.
از چهره‌های ماندگار قرن گذشته که مرثیه‌هایی را به یادگار نهادند می‌توان به آیت الله شیخ عبدالرحمان لرستانی، صاحب دیوان حیرت، آیت‌الله حاج سید ابوطالب طاهری، آیت‌الله سید احمد حبیبی، حجت‌الاسلام حاج شیخ روح‌الله استغفاری، حاج شیخ جعفر صابر و حاج سید کاظم طاهری، حاج محمد جواد منصوری، حاج محمد سامانی، مرحوم غضنفری امرایی، مرحوم خایف- ملا حقعلی سیاه پوش-ملا منوچهر کولیوند، شیخ عزیزاله ضیایی، ضیاء الذاکرین و ده گ‌ها چهره دیگر نام برد.
از صف نوحه‌خوانان و مرثیه گویان شادروان حاج حبیب نیکنام و حاج علی گلشن و حاج صادق نصیری، حاج علی اکبر و حاج جعفر سلطانی، حاج غفور یادگاری، شادروان حاج صادق غیابی، زنده یاد حاج سید حسین طاهری، آیت‌الله حاج سید حسین جزایری، شیخ احمد مریدی، مرحوم حاج سید شمس الله شاهرخی، حاج حسین جهانبخش، مرحوم شیخ علی‌محمد قدسی، زنده‌یاد محمد رایگان و ده‌ها چهره نام‌آور دیگر یاد کرد که به زیبایی آوای کربلا را در حنجره‌های عاشورایی ماندگار ساخته‌اند.
1- زنده‌یاد حاج حبیب نیکنام به سال 1300 خورشیدی در خرم آباد دیده به جهان گشود آغاز تحصیلات در مکتب خانه های شهر خرم آباد بود پنجشنبه ها به پیشنهاد مکتب دار برای کودکان مرثیه می‌خواند و آنان با او هم سرایی می‌کردند.
آرام آرام قدم‌های حاج حبیب نیکنام به محافل و هیئت‌های مذهبی باز شد.
مشوق او مرحوم حاج علی گلشن که خود از نوحه‌خوانان قدیمی شهر بود بارها در نزد علما و امرای آن زمان به زیبایی نوحه‌خوانی را با سبک خاص و صدایی ماندگار بنیان نهاد.
در دو محله درب دلاکان قدیم و پشت بازار سال‌ها اجرا کرد و حتی در شهرهای دیگر و در سفری به عتبات عالیات و در کربلای معلی و در ایام محرم کنار شط فرات نوحه‌خوانی نمود، که زائران گرداگرد او جمع شده‌اند و سرانجام در دهه 80 چشم از دنیا فرو بست و حسینیه حبیب بن مظاهر از یادگاران اوست.
2- حاج صادق نصیری از ذاکرین بی‌نظیر و صدای جاودانه دیار لرستان به سال 1301 خورشیدی و در خانواده‌ای از معاریف و بزرگان شهر خرم‌آباد دیده به جهان گشود؛ از نوجوانی عشق اهل بیت و سرور و سالار شهیدان در وجودش لبریز بود به پیشنهاد و دعوت جمعی از بزرگان محله درب دلاکان در دهه سی خورشیدی با عنوان نوحه‌خوان برجسته این محله کهن به مرثیه خوانی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) پرداخت.
نوحه های ماندگار همچون یا امام سوم، زینب ای خواهر من و ده مرثیه با اشعار گرم و دلنشین از یادگاران استاد حاج صادق نصیری است که هر بار شنیدن آنها شور و شین در دل سوگواران اباعبدالله حسین می افکند.
حتی در مواردی در اسناد ساواک گزارش هایی از اجراهای حماسی و تاریخی ایشان در ایجاد تحول و روحیه انقلابی در مرکز اسناد انقلاب اسلامی مندرج است، سرانجام این نغمه سرا و بلبل آستان امامت و ولایت در سال 1367خورشیدی چشم از جهان فرو بست و به دیار ابدیت پیوست.
3- مرحوم حاج علی اکبر سلطانی به سال 1260 خورشیدی در خرم‌آباد به دنیا آمد، او از پیش‌گامان و شخصیت‌های برجسته شهر خرم‌آباد و از نخستین مرثیه‌گویان قرن گذشته است که همراه با فرزند برومندش از ابتدا در محله پشت بازار نوای یا حسین را پس از فوت مرحوم قدسی بنیان نهاد .
طرفداران صدای مانای او گرداگرد او حلقه بستند، سبک و سیاق و تبحر حاج علی اکبر سلطانی و فرزندش حاج جعفر در ماندگار ساختن سرودهای فارسی و لری رنگ و جلای ناب در مرثیه‌خوانی شهر و دیارمان را به هم آمیخت که تا به امروز شنیدنی و دلنشین برای دلسوختگان سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) است؛ پس از او فرزند شایسته او حاج جعفر سلطانی در هیئت شمال به راه پدر به خوبی و تسلط ادامه داد و نوحه ها و اشعار جدید و قدیم بسیاری را برای هیات شمال وسایر محافل مذهبی با صدای دل انگیز خود اجرا نمود و سرانجام در دهه هشتاد خورشیدی به سال 1388 جان به جان آفرین تسلیم داشت.
4- حاج غفور یادگاری یک شخصیت انقلابی و مبارز که اعتقاد به خواندن نوحه های حماسی و عاشورایی و بی‌نظیر داشت.
در 1314 خورشیدی در محله ی درب دلاکان در خانواده‌ای مذهبی که خود از مروجین علم و تحصیل بودند دیده به جهان گشود.
یادگاری از کودکی با نوحه‌های قدیمی آشنایی بسیار پیدا کرد و بارها آنها را تمرین و اجرا نمود تا با برپایی مسجد علوی جایگاه ویژه‌ای برای نوحه‌خوانی دقیق و انقلابی تاسیس گشت چون یار و همراه شهید حجت الاسلام و المسلمین سید فخرالدین رحیمی بود به دعوت ایشان در جایگاه علوی نوحه‌ها را برای نخستین بار با صدای رسا اجرا کرد که چشم‌های طاغوتیان را به این هیات مذهبی خیره ساخت و بارها تحت پیگرد قرار گرفته و به زندان ساواک رفت اما دست از مسیر انقلابی خود بر نداشت.
در طول دوران دفاع مقدس بسیاری از رزمندگان و شهدای استان در جایگاه نوحه خوانی حاج غفور یادگاری بر سینه کوفته و راهی جبهه‌های نبرد حق بر علیه باطل شدن( تا حماسه عاشورا را یک بار دیگر در کربلای ایران بی‌آفرینند) این نوحه خوان حسینی و انقلابی تا آخرین نفس به دفاع از آرمان های انقلاب پرداخت و سرانجام در 1396خورشیدی چشم از جهان فروبست.
5- استاد محمد رایگان در کرمانشاه در 1310 خورشیدی به دنیا آمد.
پس از مهاجرت به خرم‌آباد همراه با دیگر همکاران خود گویندگی و سخنوری را در بیسیم رادیویی لشکر در قلعه فلک الافلاک بنیان نهاد و نخستین گوینده رادیو شد صدای جذاب و رسای او سبب شد تا با تشکیل هیات شمشیرآباد توسط مرحوم حاج صفی خانی، بنیان گذار آن هیات دعوت گردد و سالیان متمادی با سرودن اشعار و اجرا کردن نوحه‌های فارسی و گاه محلی شوری نو در دل دل دادگان امام حسین(ع) برپا کرد.
استاد محمد رایگان نه تنها در زمینه مرثیه سرایی و گویندگی و سخنوری بلکه وادی فرهنگ و هنر این سرزمین با رونق رشته های فرهنگی و هنری شاگردان بیشماری را تقدیم جامعه کشور نمود و این نوحه خوانی و فرهنگ دوستی ادامه داشت تا سرانجام آفتاب عمر او در دهه 90 خورشیدی غروب کرد، اما صدای جاودانه او هنوز شنیدنی است.
انتهای پیام/
