حمله اسرائیل به ایران نقض آشکار منشور ملل متحد و معاهده NPT است

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، در بامداد بیست‌وسوم خرداد 1403، رژیم صهیونیستی با نقض تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، اقدام به حمله مستقیم نظامی به خاک ایران کرد؛ اقدامی که نه‌تنها خشم افکار عمومی را در داخل و خارج برانگیخت، بلکه بار دیگر بحث حقوقی مشروعیت یا عدم مشروعیت این حملات را به صدر تحلیل‌های بین‌المللی آورد.
این در حالی بود که بسیاری از کشورهای جهان نسبت به پیامدهای چنین تجاوزی هشدار داده بودند.
ابعاد حقوقی این اقدام از منظر حقوق بین‌الملل، منشور ملل متحد، معاهدات ژنو، اصول حقوق بشردوستانه و به‌ویژه ماده 51 منشور ملل متحد درباره حق دفاع مشروع، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
همچنین سکوت معنادار برخی دولت‌ها، از جمله آمریکا که در جریان این حملات قرار داشت، بر پیچیدگی این مسئله افزوده است.
در همین زمینه، گفت‌وگویی داشته‌ایم با دکتر زینب فرهمندزاد، استادیار حقوق بین‌الملل دانشگاه جامع انقلاب اسلامی، تا ابعاد حقوقی، پیامدهای بین‌المللی و حقوق ایران برای پیگیری حقوقی و دیپلماتیک این تجاوز بی‌سابقه را از منظر تخصصی بررسی کنیم.
فرهمندزاد در این گفت‌وگو، حمله مستقیم رژیم صهیونیستی به خاک ایران در خردادماه 1403 را مصداق روشن تجاوز، نقض حاکمیت و نقض اصول حقوق بین‌الملل دانست و تأکید کرد: این اقدام نه‌تنها با ادعای دفاع پیش‌دستانه قابل توجیه نیست، بلکه اصولی مانند تمایز، تناسب و ممنوعیت حمله به غیرنظامیان را به‌طور کامل زیر پا گذاشته است.
متن گفت‌وگو به این شرح است:
تسنیم: حمله مستقیم رژیم صهیونیستی به خاک جمهوری اسلامی ایران را به‌طور کلی چگونه می‌توان از منظر حقوق بین‌الملل ارزیابی کرد؟
این حمله، مصداق بارز تجاوز آشکار به حاکمیت سیاسی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران است و نقض صریح اصول بنیادین حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود، بر اساس ماده 2 منشور ملل متحد، استفاده از زور یا تهدید به زور علیه استقلال سیاسی یا تمامیت ارضی کشورها ممنوع است.
آنچه در 23 خرداد 1403 رخ داد، نقض فاحش این ماده و نیز اصول حقوق بشردوستانه بین‌المللی بود، حملات به مناطق مسکونی، زنان و کودکان، تأسیسات درمانی و خبرنگاران، همگی نشان‌دهنده بی‌توجهی کامل رژیم صهیونیستی به موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه است.
تسنیم: رژیم صهیونیستی مدعی شده که این حمله در چارچوب «دفاع پیش‌دستانه» صورت گرفته است.
آیا این ادعا وجاهت حقوقی دارد؟
خیر، ادعای دفاع پیش‌دستانه در حقوق بین‌الملل جایگاه بسیار محدودی دارد و نمی‌توان هر حمله‌ای را با این عنوان توجیه کرد، مطابق رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه نیکاراگوئه علیه آمریکا (1986)، تنها در صورتی می‌توان به دفاع مشروع استناد کرد که حمله‌ای واقعی، مستند و قریب‌الوقوع در جریان باشد، صرف پیش‌بینی یا احتمال حمله آینده، برای توجیه استفاده از زور کافی نیست، در این مورد خاص، نه تنها حمله‌ای از سوی ایران وجود نداشته، بلکه اقدام اسرائیل تجاوز آشکار محسوب می‌شود که هیچ‌گونه توجیه حقوقی ندارد.
تسنیم: از منظر حقوق بشردوستانه، حمله به زیرساخت‌های غیرنظامی مانند بیمارستان‌ها، آمبولانس‌ها یا مراکز خبری چه جایگاهی دارد؟
یکی از اصول بنیادی حقوق بشردوستانه اصل تمایز است؛ یعنی تفکیک میان اهداف نظامی و غیرنظامی.
بر اساس ماده 56 پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون ژنو، حمله به اهداف غیرنظامی مانند بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و رسانه‌ها ممنوع است و ناقضان آن مسئولیت بین‌المللی دارند، رژیم صهیونیستی با حمله به مراکز غیرنظامی، نه‌تنها مرتکب جنایت جنگی شده، بلکه حقوق بشر بین‌المللی را نیز نقض کرده است، این اقدامات مستند به اسناد بین‌المللی، مسئولیت‌آور هستند و می‌توان پیگرد حقوقی آنها را در مجامع بین‌المللی دنبال کرد.
تسنیم: آیا حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران هم مصداق نقض حقوق بین‌الملل است؟
قطعاً، طبق ماده 4 معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، همه دولت‌های عضو این معاهده از حق ذاتی برای توسعه فناوری هسته‌ای در جهت اهداف صلح‌آمیز برخوردارند، ایران نیز از بدو عضویت در NPT، فعالیت‌های هسته‌ای خود را تحت نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داده است، حمله به تأسیسات هسته‌ای که در چارچوب معاهده NPT و تحت نظارت آژانس فعالیت می‌کنند، نقض آشکار حقوق بین‌الملل و تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است.
تسنیم: برخی کشورها به‌ویژه آمریکا، ایران را به سوءاستفاده از برنامه هسته‌ای متهم می‌کنند.
آیا این اتهامات از نظر حقوقی قابل قبول هستند؟
خیر، ایران بارها اعلام کرده که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً صلح‌آمیز است و این موضوع بارها در گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز تأیید شده است، با این حال، برخی کشورها با انگیزه‌های سیاسی و برخلاف مفاد NPT، سعی در اعمال فشار و محدودسازی حقوق مشروع ایران دارند، این اقدام، خود ناقض ماده 4 معاهده NPT است که تأکید دارد نباید هیچ مانعی بر سر راه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای توسط کشورهای عضو ایجاد شود.
تسنیم: در نهایت، ایران چه اقداماتی می‌تواند برای پیگیری حقوقی این تجاوز انجام دهد؟
جمهوری اسلامی ایران بر اساس ماده 51 منشور ملل متحد، از حق ذاتی خود برای دفاع مشروع در برابر تجاوز برخوردار است، افزون بر آن، ایران می‌تواند از مجاری دیپلماتیک و حقوقی، از جمله ارائه شکایت به شورای امنیت سازمان ملل، دیوان بین‌المللی دادگستری و سایر نهادهای بین‌المللی، استفاده کند، جامعه جهانی نیز موظف است در برابر چنین تجاوزاتی سکوت نکند و رژیم متجاوز را وادار به پاسخگویی کند، پیگیری حقوقی، مستندسازی دقیق، ارائه مدارک مستند به نهادهای بین‌المللی و بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی حقوقی باید در دستور کار قرار گیرد.
انتهای پیام/