آتش‌بس بدون سند؛ پایان جنگ ایران و اسرائیل یا آغاز مرحله‌ای جدید؟
آمریکا آتش‌بس بین ایران و اسرائیل را اعلام کرد، اما گزارش‌های متناقض و عدم توافق رسمی، تردیدهایی را در مورد اینکه آیا جنگ واقعاً پایان یافته است، باقی می‌گذارد.
باشگاه خبرنگاران جوان ؛ اعظم پورکند - پس از نزدیک به دو هفته حملات هوایی، موشکی و تنش‌های فزاینده منطقه‌ای، ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که دوشنبه شب آتش‌بس میان ایران و اسرائیل برقرار شده است.
رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، پایان جنگ را اعلام کرد و آن را یک «آتش‌بس کامل و تمام‌عیار» خواند و گفت: «آتش‌بس کامل و تمام‌عیار...
به مدت ۱۲ ساعت، که پس از آن جنگ پایان‌یافته تلقی خواهد شد...
لطفاً آن را نقض نکنید!».
اما تنها چند ساعت بعد، نشانه‌هایی از فروپاشی این آتش‌بس ظاهر شد؛ ارتش اسرائیل اعلام کرد که بامداد سه‌شنبه چندین موشک را در حریم هوایی خود رهگیری کرده است.
ایران مسئولیت شلیک این موشک‌ها را رد کرد، اما مقامات اسرائیلی ایران را به نقض توافق متهم کرده و وعده پاسخ‌گویی دادند.
در حالی که آمریکا از اسرائیل خواست از اقدام تلافی‌جویانه خودداری کند، اسرائیل ادعا کرد که اهداف نظامی خود را محقق کرده است.
در جلسه کابینه روز دوشنبه، بنیامین نتانیاهو مدعی شد اسرائیل در عملیات موسوم به «شیر خیزان»، تهدیدات وجودی را رفع کرده، زیرساخت‌های هسته‌ای و موشکی ایران را نابود و فرماندهان کلیدی را هدف قرار داده و برتری هوایی کامل بر تهران به دست آورده است.
در سوی دیگر، مقامات ایرانی از جمله وزیر خارجه عباس عراقچی آتش‌بس را کم‌اهمیت جلوه دادند و اعلام کردند تنها در صورتی عملیات متوقف خواهد شد که اسرائیل تا ساعت ۴ صبح به وقت تهران به «تجاوزات غیرقانونی» خود پایان دهد.
رسانه‌های دولتی ایران از احتمال آتش‌بس سخن گفتند، اما تأکید کردند که باید در ساعات آتی شواهد بیشتری ارائه شود.
ترامپ این آتش‌بس را پایانی بر «جنگ ۱۲ روزه» اعلام کرده و آن را یک پیروزی دیپلماتیک توصیف کرد، اما نبود یک توافق رسمی، نبود ناظر خارجی و ابهام در مفاد آتش‌بس باعث شد که بسیاری ندانند آیا واقعاً جنگ پایان یافته یا تنها وارد مرحله‌ای جدید از تنش‌ها شده است.
نقش قطر و فرانسه در میانجی‌گری
بر اساس گزارش‌ها، دموکرات‌های کاخ سفید با همکاری قطر برای رسیدن به این توافق میانجی‌گری کردند.
ترامپ و معاونش، جی دی ونس، با امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی، تماس گرفتند و او نیز پیشنهاد آتش‌بس آمریکا را به ایران منتقل کرد.
در همین حال، خبرگزاری فارس ایران اعلامیه ترامپ را به عنوان «اطلاعات نادرست» و پوششی برای سرپوش گذاشتن بر حمله به پایگاه «العدید» توصیف کرد.
آتش‌بس بی‌سند و بی‌ضمانت
دکتر نیو گوردون، کارشناس حقوق بین‌الملل، به نیو عرب گفت: «هیچ معاهده یا سند مشخصی وجود ندارد که آتش‌بس را تعریف یا تنظیم کند.
چنین توافقاتی بیشتر بر اساس اصول عرفی انجام می‌شود.»
او افزود:«استفاده ابزاری از آتش‌بس برای حمله غافلگیرانه، نقض اصل صداقت در جنگ و معادل فریب‌کاری (perfidy) است که طبق حقوق بین‌الملل ممنوع است.
همچنین، نقض آتش‌بس ممکن است به عنوان نقض اصول حسن نیت و رفتار نظامی تلقی شود.»
گوردون همچنین اشاره کرد که حملات پیشین آمریکا و اسرائیل به ایران، طبق ماده ۵۱ منشور سازمان ملل، مشروعیت قانونی نداشته‌اند؛ چرا که نه در واکنش به حمله‌ای فوری بوده‌اند و نه دفاع مشروع قابل اثباتی در میان بوده است.
ایران همچنان پابرجاست
با وجود بمباران، زیرساخت‌های هسته‌ای ایران تا حد زیادی دست‌نخورده باقی مانده است.
طبق ارزیابی‌های اطلاعاتی، ایران پیش از حملات آمریکا، مواد حساس از جمله اورانیوم غنی‌شده را از سایت‌هایی نظیر فردو منتقل کرده بود.
اوری گلدبرگ، تحلیلگر سیاسی اسرائیلی، به نیو عرب گفت: «این جنگ نشان داد که دولت ایران بسیار باثبات‌تر از آن است که تصور می‌شد.
با وجود بمباران‌ها و تلفات زیاد، جمهوری اسلامی فرو نپاشید و حتی موفق شد دوباره وارد گفت‌و‌گو با غرب شود.»
گلدبرگ تأکید کرد که همه طرف‌ها—از جمله ایران و آمریکا—به نوعی به آتش‌بس نیاز داشتند و پیش‌بینی کرد که مذاکرات از سر گرفته خواهد شد.
سه‌شنبه، ایران آمادگی خود را برای بازگشت به مذاکرات با آمریکا اعلام کرد.
اما رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، ضمن ابراز تمایل به گفت‌و‌گو، تأکید کرد که کشورش همچنان بر «حقوق مشروع» خود در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای پافشاری خواهد کرد.
آتش‌بس یا فقط یک توقف موقت؟
اسرائیل این عملیات را یک پیروزی استراتژیک اعلام کرده است، اما بسیاری از کارشناسان درباره تأثیر بلندمدت آن تردید دارند.
گلدبرگ گفت: «اسرائیل تصور می‌کند که پیروزی یعنی توانایی حمله به ایران، اما استراتژی ترور فرماندهان نظامی تاکنون هیچ‌گاه به فروپاشی رژیم‌های دشمن منجر نشده است.»
او افزود که ایران، علیرغم تحمل ضربات سنگین، آن‌قدر قدرتمند بود که ترامپ را وادار کرد به اسرائیل هشدار دهد تا پس از نقض آتش‌بس، حمله‌ای انجام ندهد.
در نبود یک نهاد ناظر، سند رسمی یا نظارت طرف سوم، کارشناسان معتقدند که این آتش‌بس بیشتر از آن‌که توافقی سیاسی باشد، نتیجه‌ای از «خستگی متقابل» است.
ایران آسیب دیده ولی توانمندی‌های اصلی‌اش را حفظ کرده؛ اسرائیل ادعای پیروزی کرده و آمریکا هم با یک آرامش موقت، به موفقیت دیپلماتیک دست یافته است.
گلدبرگ در پایان گفت: «ایران بار دیگر مسیر آشنای خود را پیمود—با تحمل ضربه، اما همچنان پابرجا—و با ظرفیت بالقوه برای آینده بازگشته است.»
منبع: نیو عرب
