پشت پرده درگیری پاشینیان با رهبر کلیسای ارمنستان چیست؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ارمنستان بار دیگر صحنه رویارویی دراماتیک میان نخبگان سیاسی و مذهبی خود شده است.
حملات عمومی اخیر نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر، علیه جاثلیق کارکین دوم، رهبر کلیسای حواری ارمنستان، تازه‌ترین پرده از مجموعه تقابل‌هایی است که از سال 2018 آغاز شده و بازتاب‌دهنده کشمکش گسترده‌تر میان «حال انقلابی» ارمنستان و «گذشته ریشه‌دار» آن است.
تشدید حملات لفظی پاشینیان علیه رهبر کلیسا
این تنش‌ها یک سال پس از آن بالا می‌گیرد که کارکین دوم از اعتراضات خیابانی به رهبری یکی از اسقف‌های اعظم خود برای مجبور کردن پاشینیان به استعفا حمایت کرده بود.
پاشینیان اکنون جاثلیق را به نقض عهد تجرد و داشتن فرزند متهم کرده است.
این اتهامات جدید نیستند و آخرین بار بیش از یک دهه پیش در رسانه‌های ارمنستان مطرح شده بودند.
با این حال، ادبیات اخیر، از جمله اظهارات «آنا هاکوبیان»، همسر پاشینیان، که روحانیون را به پدوفیل‌ها تشبیه کرد، نشان‌دهنده تشدید قابل توجه درگیری‌ها است.
بسیاری گمان می‌کنند که پاشینیان به دنبال ساکت کردن صداهای منتقد پیش از انتخابات پارلمانی ژوئن 2026 است.
واکنش کلیسا و مخالفان؛ جدال بر سر تفکیک قوا
در مقابل، کلیسا و گروه‌های مخالف نیز به این حملات واکنش نشان داده‌اند.
اگرچه جاثلیق پیش از این هرگز این اتهامات را انکار نکرده بود، اما حامیانش مدعی شده‌اند که این ادعاها ناقض مواد قانون جزایی ارمنستان است.
از سوی دیگر، دولت بیش از یک سال است که ادعا می‌کند کلیسای حواری ارمنستان با دخالت دادن جاثلیق در سیاست داخلی، از جمله مخالفت با فرآیند صلح با جمهوری آذربایجان، اصل قانون اساسی مبنی بر تفکیک کلیسا از دولت را نقض کرده است.
منتقدان پاشینیان نیز او را به نقض همین اصل قانون اساسی متهم می‌کنند، زیرا او قصد خود را برای ایجاد نهادی جدید به منظور برکناری کارکین دوم از سمتش اعلام کرده است.
با توجه به درخواست‌های پاشینیان برای استعفای جاثلیق، نگرانی‌های بیشتری در ارمنستان وجود دارد که این جنگ لفظی ممکن است به خشونت کشیده شود.
ارتباط درگیری‌ها با انتخابات آتی و روند صلح با باکو
این حملات همزمان با مشارکت کارکین دوم در کنفرانسی در سوئیس با محوریت میراث فرهنگی ارامنه در جمهوری آذربایجان و اظهارات وی درباره پیگرد قضایی رهبران ارمنی منطقه خودمختار قره‌باغ کوهستانی سابق در باکو صورت گرفت.
با نزدیک شدن به انتخابات که احتمالاً بر عادی‌سازی روابط با جمهوری آذربایجان و ترکیه متمرکز خواهد بود، زمان‌بندی حمله پاشینیان معنادار است.
به نظر می‌رسد این اقدامات بخشی از تلاشی گسترده‌تر برای برچیدن بقایای سیستم سیاسی است که توسط پیشینیان او، «روبرت کوچاریان» و «سرژ سرکیسیان»، ایجاد شده بود.
ریشه‌های تقابل؛ جاثلیق، یادگار دوران کوچاریان و سرکیسیان
کارکین دوم که در سال 1999 در میان سوءظن‌ها به دستکاری انتخابات توسط کوچاریان انتخاب شد، یکی از برجسته‌ترین یادگارهای آن دوران باقی مانده است.
از زمان انقلاب مخملی 2018، کارکین دوم منتقد سرسخت دولت پاشینیان بوده است.
حمایت آشکار او از آزادی کوچاریان در اوایل سال 2020 و مخالفتش با تلاش‌های صلح پس از جنگ، این موضوع را برجسته‌تر کرده است.
از دید پاشینیان، جاثلیق دیگر نه نماد اقتدار معنوی، بلکه یک مانع سیاسی است.
اتهامات فساد سال‌هاست که کارکین دوم (با نام اصلی کتیرج نرسسیان) را درگیر کرده است.
این اتهامات شامل انتصاب جنجالی برادرش، یزراس، به عنوان رئیس اسقف‌نشین روسیه و ارتباط آن با جناح‌های نظامی طرفدار روسیه، مانند گردان «آربات» است که در تلاش برای کودتا علیه دولت پاشینیان در سال گذشته نقش داشت.
پای یک تاجر روس‌گرا به درگیری‌ها باز شد
«لوون تر-پتروسیان»، اولین رئیس‌جمهور ارمنستان پس از استقلال، پاشینیان را به «خیانت» متهم کرده و مدعی است که او برای دلجویی از باکو به کلیسا حمله کرده است.
در این میان، «سامول کاراپتیان»، تاجر روسی-ارمنی، به دفاع از جاثلیق برخاست و تهدید کرد که اگر این اختلاف به صورت سیاسی حل نشود، شخصاً وارد عمل خواهد شد.
کاراپتیان همچنین یکی از چهار تاجری بود که پنج سال پیش با تأمین وثیقه بی‌سابقه 4.1 میلیون دلاری، زمینه آزادی کوچاریان را فراهم کرد.
یک روز پس از ناکامی سرویس امنیت ملی ارمنستان در بازداشت شبانه کاراپتیان، پاشینیان رئیس این نهاد امنیتی را برکنار کرد.
کاراپتیان از آن زمان به فراخوان عمومی برای سرنگونی دولت متهم شده است.
همزمان، پاشینیان برای سلب مالکیت شبکه توزیع برق ارمنستان از کاراپتیان اقدام کرده و قصد دارد این دارایی استراتژیک را که کاراپتیان در سال 2015 از شرکت روسی Inter RAO خریده بود، ملی کند.
هویت ملی ارمنستان در معرض خطر؛ آینده کلیسا در هاله‌ای از ابهام
کلیسای حواری ارمنستان، به عنوان سنگ بنای دیرینه هویت ملی ارمنستان، با خطر از دست دادن مشروعیت و توانایی خود برای فعالیت مؤثر در داخل و خارج از کشور روبرو است.
دولت ارمنستان پیش از این به اصلاحات قانون اساسی برای سلب جایگاه ممتاز کلیسا اشاره کرده و گمان می‌رود در تلاش برای بازآرایی جامعه ارامنه دیاسپورا (جوامع ارمنی خارج از کشور) است که برخی عناصر ملی‌گرا را در خود جای داده است.
با نزدیک شدن به انتخابات 2026، شکاف بین کلیسا و دولت ارمنستان احتمالاً تشدید خواهد شد.
این درگیری نمادی از یک مبارزه ایدئولوژیک بزرگ‌تر میان دو دیدگاه برای ارمنستان شده است: یکی ریشه‌دار در میراث پساشوروی کوچاریان، سرکیسیان و کلیسا، و دیگری در چشم‌انداز پاشینیان برای کشوری اصلاح‌شده که به دنبال ادغام در ساختارهای منطقه‌ای و بین‌المللی و صلح با همسایگانش است.
اگر این بحران حل نشود، نه تنها رابطه متزلزل کلیسا و دولت، بلکه هویت ملی گسترده‌تر ارمنستان را در زمانی که بسیاری معتقدند وحدت بیش از هر زمان دیگری ضروری است، با خطر بی‌ثباتی مواجه خواهد کرد.
انتهای پیام/