نگاهی دیگر به چالش‌های ترکیه در ناتو
بسیاری از پژوهشگران مطالعات صلح بر این باورند که ناتو مدتهاست کارآیی و اهمیت خود را از دست داده و ترکیه نیز نباید روی بهره گیری از مزایای عضویت در این باشگاه، حساب باز کند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، برگزاری نشست سران ناتو در لاهه هلند، یکی از موضوعاتی است که امروز در روزنامه‌های چاپ آنکارا و همچنین در اخبار شبکه‌های تلویزیونی ترکیه، بازتاب گسترده‌ای پیدا کرده است.
رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه و رهبر حزب حاکم این کشور، در شرایطی به لاهه سفر کرده که پاسخ مقتدرانه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به حملات آمریکا و رژیم صهیونیستی، بسیاری از معادلات دفاعی و امنیتی منطقه و جهان را دگرگون کرده است.
اما اردوغان در دیدار با دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا در حاشیه نشست سران ناتو، وانمود کرد که آتش‌بس بین ایران و رژیم صهیونیستی، به‌خاطر تلاش‌های صلح طلبانه ترامپ به‌دست آمده است!
اما مراد یتکین از تحلیلگران مشهور ترکیه گفته «مهم است که اقدام ترامپ درباره جنگ ایران - اسراییل را مانند یک شُو هدفمند برای برگزاری نشست ناتو تلقی کنیم؛ یا به عنوان یک تلاش صلح طلبانه.
اگر ترامپ واقعاً به دنبال صلح است، چرا از اعضای ناتو خواسته تسلیحات و مهمات بیشتری داشته باشند؟»
بخش اطلاع رسانی نهاد ریاست‌جمهوری ترکیه درباره جزییات دیدار اردوغان و ترامپ که پشت درهای بسته برگزار شده، اطلاعاتی بیرون نداده و صرفاً به این اکتفا کرده که بسیاری از موضوعات سیاسی – امنیتی و اقتصادی جهان و منطقه در این دیدار مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
هفتاد سال عضویتِ بی‌حاصل
در فضای سیاسی پرتنش کنونی در جهان و منطقه، ترکیه به‌عنوان کشوری که بیش از هفتاد سال است به عضویت ناتو درآمده، با چالش‌های فراوانی روبروست.
چرا که اولاً تنها کشور مسلمان عضو ناتو است و دوم این که با وجود حضور در بزرگترین ائتلاف نظامی جهانِ غرب، عملاً ریشه در شرق دارد و از تحولات سیاسی، امنیتی خاورمیانه، تاثیر بیشتری می‌پذیرد تا تحولات آمریکا و اروپا.
با این وجود، نگاهی اجمالی به نحوه پوشش خبر حضور اردوغان در نشست ناتو، نشان‌دهنده این است که از دید رسانه‌های نزدیک به اردوغان، عضویت در ناتو و حضور رییس جمهور ترکیه در جمع سران این گروه قدیمی، هنوز هم برای مقامات ترکیه، به عنوان یک مزیت خاص تلقی می‌شود.
این در حالی است که بسیاری از پژوهشگران مطالعات صلح بر این باورند که ناتو مدتهاست کارآیی و اهمیت خود را از دست داده و ترکیه نیز نباید روی بهره‌گیری از مزایای عضویت در این باشگاه، حساب باز کند.
ولی پایگاه خبری – تحلیل «دفنس مگازین ترکیه» اعلام کرده که ترکیه به‌عنوان دومین ارتش عضو ناتو، نزد اعضای این گروه از اهمیت بالایی برخوردار است و در معادلات امنیتی نظام بین‌الملل جایگاه ویژه دارد.
البته این پایگاه تحلیلی، به این موضوع اشاره نکرده که چرا دومین ارتش بزرگ ناتو، از سوی اعضای این گروه مورد تحریم نظامی قرار گرفته و علاوه بر بیرون نهاده‌شدن از لیست خریداران جنگنده اف 35 آمریکایی، برای خرید جنگنده اروپایی یوروفایتر نیز با پاسخ رد روبرو شده است.
ترکیه و چالش موجودیت ناتو
پایان جنگ جهانی دوم، آغازِ دوران تاریخی طولانی جنگ سرد و بلوک‌بندی کلاسیک شرقی – غربی، همان فضای پرتنشی بود که پای ترکیه را به جمع کشورهای ائتلاف غربی ناتو باز کرد.
چرا که از دید تحلیلگران دفاعی و استراتژیست‌های نظامی جهانِ غرب، موقعیت ژئوپولیتیک ترکیه به مثابه دیوار و سد دفاعی بلندی در برابر ابرقدرت وقت یعنی اتحاد جماهیر شوروی اهمیت طلایی داشت.
اما مساله اینجاست که ترکیه نه با یک ادراک جغرافیایی، بلکه با یک ذهنیت گروهی غلط وارد ناتو شد.
به عبارتی روشن، مقامات وقت ترکیه، به جای آن که این واقعیت را بفهمند که صرفاً به‌خاطر وضعیت جغرافیایی دریایی سیاه به اژه – مرمره – مدیترانه، مورد توجه قرار گرفته‌اند، دچار این برداشت تاریخی غلط شدند که آنها نیز در معرض تهدیدات سیاسی و نظامی شوروی هستند.
این در حالی است که به اذعان تحلیلگران ترکیه، در هفتاد سال اخیر، این فقط آمریکا و برخی کشورهای اروپایی عضو ناتو هستند که بارها نه‌تنها ترکیه را تهدید کرده‌اند، بلکه با اعمال تحریم‌های نظامی سنگین، این متفق خود را در موقعیت آچمز قرار داده‌اند.
اگر چه برخی از اندیشمندان و صاحب‌نظران ترکیه بارها به این اشاره کرده‌اند که ماندن در ناتو به نفع ترکیه نیست، اما دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه چنین ذهنیتی ندارد و در عین حال، بزرگترین حزب مخالف اردوغان یعنی حزب جمهوری خلق نیز، بنا به دلایل بسیار، همچنان معتقد به ضرورت تداوم عضویت در ائتلاف دفاعی غرب است.
چالش بزرگ اقتصاد
یکی از مهمترین مولفه‌های برخاسته از دل اختلاف‌نظر و تفرقه در جمع اعضای ناتو، نیش‌و‌کنایه و گلایه‌های مداوم دونالد ترامپ از اعضای ناتو است.
ترامپ بارها به این اشاره کرده که اروپایی‌ها باید بخش بیشتری از بودجه‌های سالانه خود را به حوزه دفاعی اختصاص دهند و تصور نکنند که بار هزینه‌های آنان می‌تواند برای همیشه بر دوش آمریکا باشد.
با آن که اغلب اعضای ثروتمند ناتو از جمله آلمان به این گلایه‌های ترامپ اعتنا نکرده‌اند، اما ترکیه در قامت کشوری با اقتصاد بحران‌زده، اعتبارات کلانی را به بخش دفاعی اختصاص داده است.
این اقدام ترکیه تحسین دبیرکل ناتو را به‌دنبال آورد.
مارک روته دیروز در جمع سران ناتو در لاهه، از نگرش ترکیه تمجید کرده و اعلام کرد: «کشورهای اتحادیه اروپا نیز باید مانند ترکیه با متحدان ناتو همکاری کنند».
در همین حال، استارمر نخست‌وزیر انگلیس نیز گفت: «ترکیه با حضور نظامی قوی و همکاری در صنایع دفاعی، همچنان شریک کلیدی ناتو و شریک مهم بریتانیا است».
اظهارات مثبت سران ناتو در باب نحوه همکاری ترکیه با ناتو و نیز رضایت خاطر آنان از افزایش سهم بودجه دفاعی آنکارا، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های ترکیه پیدا کرد.
ولی این اتفاق در حالی روی داده که اقتصاد ترکیه در بدترین شرایط 22 سال اخیر قرار گرفته و هر یک دلار آمریکا، معادل 40 لیره ترکیه است.
بسیاری از تحلیلگران سیاسی ترکیه بر این باورند که اختصاص بودجه‌های کلان به بیش از نهصد پروژه صنایع دفاعی به دستور اردوغان، ارتباط چندانی با قدرت و منافع ملی کشور ندارد و صرفاً ابزاری تبلیغاتی در مسیر جلب رضایت حزبی محافظه‌کاران و ملی‌گرایان است.
چالش بزرگ در شرق مدیترانه
بدون شک، مهمترین چالش ترکیه در جمع اعضای ناتو، مربوط به اختلاف‌نظر بنیادین درباه شرق مدیترانه و به ویژه پرونده قبرس است.
تداوم حمایت ترکیه از سیاست تجزیه‌طلبی در جزیره قبرس و به رسمیت شناختن ساختاری به نام جمهوری ترک قبرس شمالی، علاوه بر دولت‌های غربی و ناتویی قبرس و یونان، اعتراضات آمریکا و اتحادیه اروپا را نیز به‌دنبال آورده است و شواهد نشان می‌دهد که این اختلاف جدی، همچنان در نحوه تعامل و ارتباط ترکیه با دیگر اعضای ناتو، اثرگذار خواهد بود.
در پایان باید گفت: با آن که تسلیحات تولید شده در صنایع دفاعی ترکیه از جمله پهپادهای مسلح بیرقدار تی.
بی.2 نقش مهمی در موازنات جنگ روسیه – اوکراین داشته و عملاً به داد کی یف رسیده، اما ترکیه هنوز هم به خاطر خرید سامانه موشکی اس 400 روسی با نگاه سرد سران ناتو روبروست و به نظر می‌رسد، آنکارا هنوز هم نتوانسته در حفظ موازنه دوستی با روسیه و تداوم عضویت در بزرگترین ائتلاف نظامی غرب، جایگاه باثباتی برای خود دست‌و‌پا کند.
انتهای پیام/
