ذهنِ بی‌تحلیل قربانی اول جنگ روانی؛ وظیفه ما در جنگ ادراکیِ دشمن چیست؟
بندرعباس- امروز دشمن مستقیماً به سراغ ذهن مخاطب آمده است؛ اگر ذهن ما چرایی نداشته باشد، پیام‌ها را بی تحلیل می‌پذیرد و تنها ذهنی نجات می‌یابد که به جای واکنش احساسی، قدرت تحلیل و تفکر دارد.
گروه استان‌ها-خبرگزاری مهر: در دوران نوین، جنگ دیگر فقط در میدان نبرد و با سلاح‌های فیزیکی جریان ندارد؛ میدان اصلی نبرد، ذهن انسان‌هاست.
دشمن امروز فقط با گلوله شلیک نمی‌کند، بلکه با خبر، تصویر و تحلیل نیز حمله می‌کند.
آنچه امروز با آن مواجه هستیم نه یک نوع جنگ، بلکه ترکیبی از جنگ روانی، رسانه‌ای، شناختی و ترکیبی است که هدف نهایی آن، تضعیف روحیه، ایجاد ترس، آشوب در ادراک و در نهایت، فروپاشی درونی یک ملت است.
جنگ روانی تحریک احساسات برای حذف تعقل مخاطبان
در جنگ روانی، دشمن با استفاده از محرک‌های سریع و احساسی مثل اخبار فوری، تصاویر دلخراش یا شایعات فوری، سعی می‌کند واکنش‌های تکانه‌ای در مخاطب ایجاد کند؛ پیام ساده است: «فکر نکن، فقط بترس یا واکنش نشان بده».
در اینجا، آنچه باید بین محرک و پاسخ فاصله بیندازد، تفکر و تعقل است.
انتشار خبر جعلی ترور فرماندهان ارشد نیروهای مسلح، القای خبر جعلی استعفای رئیس جمهور، تلاش صهیونیست‌ها برای رفع اتهام در برابر جنایت حمله به غیر نظامیان، تلاش برای سیاسی جلوه دادن جنگ با ایران با وجود دشمنی عمیق با ملت ایران، دروغ پراکنی، تلاش برای ایجاد ترس با اقدامات ایضایی چون آتش زدن لاستیک در حاشیه شهرها، بزرگنمایی اقدامات کور انجام شده در سرزمین اسلامی، حمله به صدا و سیما و… همه و همه نمونه‌ای از تلاش‌های جنایتکاران و اشغالگران صهیونیستی در حوزه جنگ روانی و جنگ ادراکی است.
دشمن در جنگ ادراکی، نه تنها با اطلاعات نادرست، بلکه با ساختار ادراک انسان بازی می‌کند.
وقتی مخاطب قدرت تمایز حقیقت از دروغ را از دست می‌دهد (پسا حقیقت)، وقتی نمی‌داند چه چیزی را باید باور کند، دچار درماندگی شناختی می‌شود.
این همان وضعیتی است که ذهن دچار «کُپ» می‌شود؛ توان تحلیل ندارد، نمی‌تواند تصمیم بگیرد، فقط عقب‌نشینی می‌کند یا منفعل می‌شود.
ذهنی که چرایی ندارد، اولین قربانی جنگ روانی است
حبیب بهادری مدرس سواد رسانه‌ای و فرماندار پیشین بندرعباس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، جنگ رسانه‌ای را نوعی «تهاجم به ادراک عمومی» دانست و گفت: امروز دشمن مستقیماً به سراغ ذهن مخاطب آمده است؛ اگر ذهن ما چرایی نداشته باشد، پیام‌ها را بی تحلیل می‌پذیرد و در دام بازی رسانه‌ای می‌افتد.در این میدان، تنها ذهنی نجات می‌یابد که به جای واکنش احساسی، قدرت تحلیل و تفکر دارد و ذهنی که چرایی ندارد اولین قربانی جنگ روانی است.
فاصله‌گذاری ذهنی دیوار دفاعی برابر حملات رسانه‌ای
وی با تأکید بر لزوم فاصله‌گذاری بین هر محرک بیرونی و واکنش ذهنی افزود: این فاصله همان تفکر است؛ اگر به هر پیامی واکنش فوری نشان دهیم، گرفتار تصمیم‌های تکانشی می‌شویم؛ باید از خود بپرسیم: چرا این پیام آمده؟
هدفش چیست؟
از کجا منتشر شده؟
او با اشاره به پیام حذف‌شده ترامپ از فضای مجازی درباره تخلیه تهران، توضیح داد: گرچه پیام حذف شد، اما تأثیرش در ذهن‌ها ماند؛ چون رسانه‌ها نهال ترس می‌کارند، و اگر ذهن تحلیل نکند بذرِ این ترس رشد کرده و تنومند تر می‌شود.
رسانه‌های بیگانه و القای ناامنی ساختگی
بهادری با انتقاد از عملکرد رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه گفت: این رسانه‌ها فارسی صحبت می‌کنند اما متعلق به فرهنگ ما نیستند؛ کار آنها تحریف واقعیت است؛ حتی در نقل قول از مقامات، فاعل و مفعول را جابجا می‌کنند تا پیام را وارونه جلوه دهند؛ این رسانه‌ها با تولید محتواهای جعلی یا تحریف‌شده، ذهن مردم را دچار تردید، اضطراب و ناامیدی می‌کنند در حالی که مردم باید بدانند هدف این عملیات‌ها، ضربه به امنیت روانی جامعه است و به هیچ وجه نباید ذهن خود را در اختیار دشمن قرار دهند.
مردم باید اخبار را تنها از رسانه‌های رسمی داخلی دنبال کنند چرا که تمام رسانه‌های معتبر کشور، از صداوسیما تا مطبوعات، در کنار مردم و در مسیر منافع ملی حرکت می‌کنند.
از نظریه پسا حقیقت تا تحریف ساختاری پیام‌ها
وی به پدیده «پسا حقیقت» و استفاده دشمن از دروغ برای تحریف واقعیت اشاره کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب نیز در پیام‌های اخیر خود بر خطر تحریف تأکید کرده‌اند و اشاره دارند که نباید اجازه دهیم که دشمن واقعیت‌های میدان را تحریف کند چرا که از سال ۲۰۱۶ و هم‌زمان با ریاست جمهوری ترامپ، جریان رسانه‌ای غربی وارد فاز جدیدی از تحریف واقعیت شده که هدف آن، حذف مرز میان دروغ و واقعیت است.
شناخت تاریخی ضرورت امروز برای مقاومت ادراکی
این کارشناس رسانه، آگاهی تاریخی را یکی از راه‌های مقابله با جنگ روانی دانست و گفت: برای درک مفهوم صلح تحمیلی یا حکمیت تحمیلی، باید به تاریخ جنگ صفین و حوادث پس از آن نگاه کنیم.
تاریخ نشان داده هر زمان که مردم ایستادگی کرده‌اند، کشور حفظ شده؛ از چالدران تا دفاع مقدس.
اما در دوره‌هایی چون قاجار و پهلوی که عقب‌نشینی صورت گرفت، خاک کشورمان از دست رفت.
فرماندار پیشین بندرعباس با رد ادعاهایی نظیر مخالفت غرب با ایران به بهانه انرژی هسته‌ای یا مسائل مذهبی گفت: دشمن با اصل استقلال ایران مشکل دارد.
در دوره پهلوی، رژیم صهیونیستی و آمریکا بدون اجازه وارد خاک ایران می‌شدند و حتی بحرین را بدون اطلاع مردم، واگذار کردند.
امروز، دشمن نمی‌خواهد ایران روی پای خود بایستد.
تأثیر عملیات طوفان الاقصی بر رژیم صهیونیستی
وی در ادامه با اشاره به عملیات ۷ اکتبر موسوم به «طوفان الاقصی» افزود: این عملیات، رژیم صهیونیستی را به نقطه آغاز شکل‌گیری‌اش در سال ۱۹۴۸ بازگرداند؛ دشمن می‌داند که ایران مقتدر، سدی در برابر زیاده‌خواهی‌های اوست؛ بنابراین به‌جای مقابله مستقیم، با تهاجم ادراکی و رسانه‌ای به دنبال تضعیف ایران است.
هوش مصنوعی ابزار نوین در جعل واقعیت
وی با اشاره به نمونه‌هایی از شایعه‌سازی هدفمند گفت: ویدئویی منتشر شد که ادعا می‌کرد مسئولان از کشور در حال فرارند؛ اما این کلیپ به کمک هوش مصنوعی ساخته شده بود؛ این‌ها ابزارهای دقیق جنگ روانی هستند که برای تضعیف انسجام ملی استفاده می‌شوند.
پویش «نمی‌دانم» درسی از یمن برای ایران
بهادری تجربه یمن در مقابله با جنگ رسانه‌ای را الهام‌بخش دانست و گفت: یمنی‌ها در سال ۲۰۲۳ پویشی راه‌اندازی کردند به نام «ندان و نگو»؛ چرا که یمنی‌ها متوجه شدند که دشمن با تحلیل ویدئوهایی که مردم در فضای مجازی از حملات و محل اصابت‌ها تهیه می‌کردند، حملات خود را شدیدتر و دقیق‌تر می‌کرد؛ از این رو پویش «ندان و نگو» باعث شد دشمن دیگر نتواند با تحلیل محتوای کاربران، عملیات نظامی طراحی کند.
ما هم در ایران باید فرهنگ «نمی‌دانم و نمی‌فرستم» را جا بیندازیم.
ذهن بی تحلیل، سواری بی‌مقصد
وی با اشاره به تکنیک‌های روانی دشمن افزود: یکی از روش‌ها، القای احساس جا ماندن است؛ افراد یا بات‌ها خود را سوار بر واگن‌هایی نشان می‌دهند که اگر شما سوار نشوید، انگار از جامعه عقب مانده‌اید؛ در حالی که این واگن نه مقصد دارد و نه مسافران واقعی؛ مثل فست‌فودی که مقابل آن شلوغ است در حالی که ممکن است غذاهای آن کیفیت نداشته باشد اما شلوغ بودن، بقیه را ترغیب می‌کند که آنها هم به جمع مشتریان اضافه شوند؛ رسانه‌ها با شلوغی مصنوعی ذهن ما را فریب می‌دهند؛ باید یاد بگیریم که از این موج‌سواری بی‌هدف فاصله بگیریم؛ مثال واضح دیگرِ آن زمانی است که پمپ بنزین‌ها شلوغ می‌شود و مشاهده همین شلوغی بقیه را ترغیب می‌کند که به صف اضافه شوند.
کودکان قربانیان خاموش هیجانات رسانه‌ای
بهادری با هشدار نسبت به اثرات روانی اخبار برای کودکان گفت: کودکان درک درستی از مفاهیمی مثل بمب یا جنگ ندارند، ولی اضطراب را عمیقاً حس می‌کنند؛ بازپخش اخبار منفی در خانه، امنیت روانی آنها را به شدت تهدید می‌کند.
وی با اشاره به تهاجم رژیم صهیونیستی به میهن اسلامی گفت: دشمن تصور می‌کرد در ۷۲ ساعت نخست می‌تواند ایران را غافلگیر و جنگ را به پایان برساند؛ اما یک مؤلفه را در محاسبات خود لحاظ نکرده بود؛ حضور و همبستگی مردم ایران.
امروز نیز این انسجام باید در فضای رسانه‌ای تداوم یابد.
چند راهکار برای حفظ امنیت ذهنی در شرایط بحرانی
او چند توصیه عملی برای مقاومت در برابر جنگ روانی ارائه داد و گفت: پیگیری اخبار فقط از منابع رسمی، تحلیل هر پیام با سه پرسش کلیدی: چرا آمده؟
چه هدفی دارد؟
من چه واکنشی باید نشان بدهم؟، پرهیز از بازنشر پیام‌های بی منبع یا مشکوک، عدم اعتماد به رسانه‌های فارسی‌زبان وابسته به بیگانگان، شناخت سازوکار هوش مصنوعی در تولید اخبار جعلی، مدیریت مصرف رسانه‌ای و خودداری از دیدن هر تصویر یا شنیدن هر صدا باید مورد توجه مردم قرار گیرد.
تمرین تفکر، ضامن بقای ذهن است
بهادری در پایان گفت: اگر دشمن در میدان جنگ شکست بخورد، سراغ ذهن مردم می‌رود.
ذهنی که تفکر نمی‌کند، آسیب‌پذیر است.
درست مثل زلزله‌ای که ترس ناشی از آن، بیشتر از لرزش واقعی‌اش آسیب می‌زند.
تنها با آموزش، تمرین تحلیل و خویشتنداری رسانه‌ای می‌توان از این جنگ سربلند بیرون آمد.