نصرت و تعلیق: تأملی هستی شناختی در نسبت ایمان ربوبی و تحقق سنت‌های الهی در بستر تاریخ اجتماعی - تسنیم
رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع)، گفت: سنت نصرت، نه امتیازی سیاسی و نه پاداشی قراردادی، بلکه صورت ظهور ربوبیت در جامعه ای است که در باطن و ساختار، پذیرای حضور رب شده باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید احسان علوی رئیس دانشگاه باقرالعلوم(ع) در نشست علمی و هم‌اندیشی «متی نصرالله» که در این دانشگاه برگزار شد اظهار داشت: سنت‌های الهی، از منظر وحیانی، قوانینی ثابت، جاری و هدفمند در تاریخ خلقت انسان‌اند.
برخلاف برداشت‌های عامیانه که سنت را به معنای قانون ظاهری یا پاداشی قراردادی تلقی می‌کنند.
وی افزود: سنت الهی، صورت جاریِ حکمت ربوبی در نسبت با قابلیت انسانی است.
تحقق این سنت‌ها، از جمله سنت نصرت، مستلزم ظرف وجودی خاصی است که در سطح باطن فرد و ساحت اجتماعی امت شکل می‌گیرد.
رئیس دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام تاکید کرد: در این میان، سنت نصرت که در قرآن با تعابیری چون ﴿ إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ ﴾ و ﴿ وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنصُرُهُ ﴾ توصیف شده، تنها زمانی در تاریخ ظهور می‌یابد که جامعه‌ای در مراتب معنا، به‌ویژه ایمان ربوبی، استقرار یافته باشد که ما می‌کو ش یم با تکیه بر ساختار لایه‌مند واقعیت اجتماعی، تفسیر درونی معنا، و هبوط تاریخی، نشان ده یم که تعلیق سنت نصرت، نشانه گسست در معناست، نه نقص در فعل الهی.
رفیعی علوی ضمن اشاره به سنت های الهی در نسبت تکوین و تاریخ بیان کزر: سنت، صورت نظام‌یافته و هدفمند اراده الهی در جریان هستی است.
آنچه در طبیعت، در قالب قوانین فیزیکی جلوه‌گر است، در تاریخ انسان، به‌صورت سنت‌های مبتنی بر رشد و تربیت نمود می‌یابد.
سنت‌هایی نظیر ابتلاء، امهال، استدراج، و نصرت، صور گوناگون هدایت‌گری رب در ساحت جامعه‌اند.
وی ادامه داد: سنت نصرت، به‌ویژه، برخلاف فهم‌های تقلیل‌گرا، به‌منزله تأیید سیاسی یا پیروزی نظامی نیست؛ بلکه تحقق آن، ظهور فعل رب در جامعه‌ای است که خود را بر مدار ربوبیت تنظیم کرده است.
رفیعی علوی در بخش دوم از سخنان خود ضمن اشاره به ایمان ربوبی اظهار داشت: ایمان، آن‌گاه که به مرتبه ربوبی می‌رسد، نه صرف پذیرش وجود الهی، بلکه ادراک توأمان حضوری و مدیریتی رب در لایه‌های حیات فردی و اجتماعی است.
چنین ایمانی، صرفاً معرفتی نیست، بلکه ساختاردهنده معنا در روابط اجتماعی است.
وی در جمع بندی این بخش از صحبت‌های خود گفت: بنابراین در این چارچوب، سنت نصرت، تابع ایمان ربوبی‌ای است که نه‌فقط در قلب افراد، بلکه در نهادهای جامعه، در تصمیم‌سازی‌ها، و در نظم ارزشی حاکم حضور دارد.
جامعه‌ای که به رب، نه به‌مثابه ناظر بیرونی، بلکه به‌مثابه رب حاضر در تدبیر اجتماعی ایمان نداشته باشد، اگرچه در ظاهر دینی باشد، از مدار تحقق نصرت خارج می‌شود.
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری به تمایز معنا و نهاد اشاره کرد و گفت: در تحلیل معناییِ جامعه، آن چیزی که یک جامعه را دینی می‌سازد، نه صرف وجود نهادهای دینی، بلکه تکوین لایه‌های معنایی بر پایه‌ی ایمان ربوبی است.
رفیعی علوی با تاکید بر هبوط اجتماعی؛ فقدان معنا و تعلیق سنت اضافه کرد: هبوط، در معنای قرآنی، فرصت بلوغ و تربیت است.
اما اگر جامعه در سیر هبوط، از غایت آن که رسیدن به رشد است بازبماند، دچار هبوط ثانوی می‌شود.
این «هبوط اجتماعی»، به معنای فروپاشی معنا در کالبد دینی است؛ جامعه‌ای که مناسک دارد، ولی رب ندارد؛ که زبان دین دارد، اما زیست آن، بر بنیاد ربوبیت نیست .
» وی همچنین ادامه داد « در چنین جامعه‌ای، نه‌تنها نصرت محقق نمی‌شود، بلکه سنت‌های هشداردهنده، مانند امهال (برای آزمون)، استدراج (رفاه ظاهر و غفلت باطن)، و استبدال (جایگزینی با امت صالح‌تر) ظهور می‌یابد.
رئیس دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام در بخش پایانی صحبت‌های خود شرط بازگشت سنت نصر را نه فقط اصلاح ساختار بلکه بازسازی معنا و حیای ایمان ربوی در لایه های درونی جامعه معرفی کرد و افزود: این بازسازی، ناظر به احیای عقلانیت توحیدی، بازشناسی حضور رب در تدبیر تاریخ، و نوسازی نظام تربیتی و معرفتی است.
تا ایمان ربوبی در افق زیست جمعی جای نگیرد، نصرت، نه آن‌که انکار شود، بلکه در تعلیق خواهد ماند.
وی عنوان کرد: سنت نصرت، نه امتیازی سیاسی و نه پاداشی قراردادی، بلکه صورت ظهور ربوبیت در جامعه‌ای است که در باطن و ساختار، پذیرای حضور رب شده باشد.
اگر جامعه‌ای از این مدار خارج شود، سنت نه تعطیل، بلکه منتقِل می‌شود؛ و در جای دیگری که معنا فراهم است، جاری می‌گردد .
بنابراین در افق هستی، فیض همیشه هست؛ اما در افق جامعه، این ما هستیم که یا اهلِ پذیرش می‌شویم یا طَرد معنا را تجربه می‌کنیم .
انتهای پیام/