الجزیره: «منو»ی مرگبار پهپادهای ایرانی برای رژیم صهیونیستی
شبکه الجزیره در گزارشی به بررسی بخشی از قدرت نظامی ایران و تسلیحات مرگباری که در حملات خود برای پاسخ به تجاوزات رژیم صهیونیستی قادر به استفاده از آن است، پرداخت.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از الجزیره، در سپیده‌دم ۱۴ آوریل ۲۰۲۴ آژیرهای حمله هوایی در تل‌آویو و سراسر فلسطین اشغالی به صدا درآمد و دوربین‌های نظارتی که در سراسر اراضی اشغالی توزیع شده بودند، انبوهی از پهپادها و موشک‌ها را نشان می‌دادند که مستقیماً از ایران شلیک شده و مسیر مشخص و اعلام شده را به سمت فلسطین اشغالی طی می‌کردند.
در آن زمان جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به حمله رژیم صهیونیستی به کنسولگری این کشور در دمشق، پایتخت سوریه قبل از سقوط دولت بشار اسد، در چارچوب یک تغییر اعلام شده در قواعد درگیری رژیم صهیونیستی این عملیات را انجام داد و جهان را در معرض پیش بینی ماهیت پاسخ‌های بعدی ایران قرار داد.
این اولین باری بود که ایران حمله مستقیمی را علیه رژیم صهیونیستی انجام می‌داد و البته ماهیت محدود این عملیات در آن زمان نشان داد که ایران به دنبال یک جنگ جامع نیست، بلکه قصد تغییر قواعد درگیری با رژیم صهیونیستی را دارد تا معادله بازدارندگی را به سطحی از تعادل برساند و در عین حال، از درگیر شدن در یک جنگ طولانی مدت با عواقب نامشخص اجتناب کند.
این امر همچنین گزینه‌های پاسخ رژیم اشغالگر را هم محدود می‌کرد.
هرچند که پروژه هسته‌ای ایران همیشه یک پیشرفت قابل توجه در صنعت نظامی بوده، اما دستاوردهای ایرانیان در زمینه‌های دیگر به ویژه با در نظر گرفتن سلاح‌های پهپادی و برنامه موشکی این کشور شایسته توجه بیشتری است.
قدرت پهپادی ایران
ایران تعداد زیادی پهپاد با برد بلند دارد که می‌توانند به مرز فلسطین اشغالی برسند و حتی از آن فراتر بروند.
مشهورترین این پهپادها پهپاد «فطرس» است که در زمینه شناسایی، نظارت و عملیات تهاجمی فعالیت می‌کند.
این پهپاد در نوامبر ۲۰۱۳ رونمایی شد و برد عملیاتی آن بین ۱۷۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر است.
پهپاد «مهاجر ۱۰» که در سال ۲۰۲۳ رونمایی شد، یکی دیگر از پهپادهای برجسته ایرانی بوده و برد عملیاتی آن ۲۰۰۰ کیلومتر است.
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که ممکن است از این پهپاد به همراه تعدادی پهپاد دیگر در پاسخ مورد انتظار ایران به رژیم اشغالگر استفاده شود.
الجزیره می‌افزاید که با این وجود، اطلاعات زیادی در مورد پهپادهای ایرانی و نوع استفاده از آنها در حمله به رژیم صهیونیستی وجود ندارد.
اما پهپاد «شاهد ۱۳۶» یکی از نقاط عطف ایران در صنعت پهپادی است.
جمهوری اسلامی ایران تا پایان سال ۲۰۲۲ انواع مختلفی از پهپادهای مسلح با برد، قدرت و کاربردهای مختلف را توسعه داده بود و این پهپادها اثربخشی بسیار بالایی دارند.
یکی از ویژگی‌های پهپاد شاهد ۱۳۶ هزینه نسبتاً پایین آن است و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که هزینه هر پهپاد شاهد معمولاً تا ۵۰ هزار دلار است.
شاهد ۱۳۶ به عنوان یک پهپاد انتحاری در نظر گرفته می‌شود و از یک پایگاه زمینی پرتاب می‌گردد و تا رسیدن به فاصله مشخصی از هدف به پرواز خود ادامه می‌دهد.
این پهپاد می‌تواند تا ساعت‌ها بر فراز منطقه مورد نظر گشت زنی کند و و بعد از یافتن هدف، مانند یک موشک خودش را پرتاب می‌کند.
مأموریت اصلی این پهپاد، حمله به اهداف ثابت زمینی است که مختصات آنها معمولاً مشخص می‌گردد اما در برابر اهداف متحرک بی اثر است.
از نظر مشخصات فنی، پهپاد شاهد ۱۳۶، این پهپاد کلاهک انفجاری با قدرت انفجاری بسیار بالا دارد.
شاهد معمولاً در دسته‌ای از پهپادها پرتاب می‌شود که آن را قادر می‌سازد از تشکیلات پدافندی دشمن برای رسیدن به هدف خود فرار کند.
سامانه‌های رهگیر مجبورند برای مقابله با این پهپاد از موشک استفاده کنند که هزینه آنها بسیار گران‌تر از خود پهپاد است و اغلب پهپادهای شاهد به شکل گروهی پرتاب می‌شوند و در رسیدن به هدف خود موفق می‌گردند.
تاریخچه مختصری از پروژه پهپادی ایران
راز توسعه صنعت پهپادی ایران به دهه ۸۰ میلادی برمی‌گردد؛ زمانی که مجموعه تحریم‌های بین‌المللی بر ایران اعمال شد و ارتش این کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داد.
بنابراین جمهوری اسلامی ایران به فکر استفاده از جایگزین‌های ارزان قیمتی افتاد که می‌توانستند در داخل کشور تولید شوند.
ارتش ایران توانایی دریایی خود را بر اساس ساخت تعداد زیادی قایق کوچک مسلح به توپ‌ها و موشک‌های هدایت شونده دقیق توسعه داده، تا در مواجهه با شناورهای سطحی بزرگ نیروی دریایی آمریکا برای خودش بازدارندگی ایجاد کند.
این همان استراتژی است که روسیه اکنون با نیروی دریایی خود دنبال می‌کند؛ به ویژه با توجه به توانایی این کشور در توسعه موشک‌های دقیق از جمله موشک‌های هایپرسونیک که ایران نیز در حال توسعه این فناوری است.
در این زمینه، ایران سرمایه‌گذاری خود در پهپادهای جنگی را آغاز کرده و در سال ۱۹۸۵ پهپاد «مهاجر ۱» بعد از فعال شدن یک برنامه تحقیقاتی مهندسی که توسط دانشگاه‌های ایران آغاز شده بود، به بازار عرضه شد.
این پهپاد دارای بدنه استوانه‌ای باریک، دو بوم عقب و بال‌های مستقیم بود که در قسمت عقب پهپاد نصب شده بودند و یک دوربین ثابت را حمل می‌کرد.
در طول جنگ اول خلیج فارس، پهپاد مهاجر ۱ در درجه اول برای عکاسی با هدف اصلاح سیستم‌های توپخانه‌ای و حملات هوایی استفاده می‌شد و می‌توانست پارازیت ایجاد کند.
سال بعد پهپاد ابابیل ۱ آزمایش شد و برای رصد تحرکات و مواضع عراق مورد استفاده قرار گرفت.
در سال ۱۹۸۸ نیروی دریایی آمریکا در بزرگترین درگیری زمین به هوا از زمان جنگ جهانی دوم، خسارات شدیدی به نیروی هوایی و دریایی ایران وارد کرد و در پی آن تحریم‌های اقتصادی قابل توجهی به این کشور تحمیل شد.
در این شرایط پهپادها به فرصتی عالی برای مهندسان ایرانی تبدیل شدند؛ به ویژه اینکه امکان ساخت پهپادها در داخل وجود داشت و وارد کردن قطعات الکترونیکی برای پهپادها با توجه به حجم کم آنها بسیار آسان‌تر است.
مهمتر از همه، بسیاری از قطعات مورد استفاده در ساخت پهپادها قطعات نظامی نیستند و می‌توان آنها را در لوازم الکترونیکی از اسباب بازی‌ها گرفته تا تلفن‌های هوشمند یافت و بنابراین تولید آنها آسان می‌شود.
در سال ۱۹۹۰ پهپاد ابابیل تحت طراحی مجدد قرار گرفت و نمونه اولیه آن در حال حاضر توسط شرکت صنایع هواپیماسازی ایران که وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، تولید می‌شود.
پهپاد ابابیل ابتدا در محدوده دید ایستگاه زمینی خود عمل می‌کرد که معمولاً به چند ده کیلومتر می‌رسید و امروز ابابیل ۵ که در آوریل ۲۰۲۲ از آن رونمایی شد، بردی معادل ۴۸۰ کیلومتر دارد.
این پهپاد همچنین می‌تواند چهار موشک هدایت شونده ضد تانک از نوع الماس با برد تا ۸ کیلومتر یا ۶ بمب هدایت شونده دقیق از نوع قائم با برد تا ۶ کیلومتر را حمل کند.
از این پهپاد برای انجام مأموریت‌های شناسایی و نظارت و همچنین تهاجمی میان برد استفاده می‌شود.
طی بیش از ۲۰ سال سرمایه‌گذاری تحقیقاتی ایران صرفاً متمرکز روی دو مدل قبلی پهپادها یعنی شاهد و ابابیل بود، سپس در سال ۲۰۰۹ ایران به توسعه قابل توجهی در صنعت پهپادی دست یافت و اولین نمونه پهپاد «کرار» را توسعه داد که برد آن به بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر می‌رسید و قادر به پرتاب دو موشک کروز از نوع c۷۰۵ یا حمل بمب‌های هدایت شونده به وزن ۲۵۰ کیلوگرم بود.
بعد از آن، ایران صادرات پهپادها را با سرعت فزاینده‌ای آغاز کرد و ۱۵ نوع از این پهپادها صادر می‌شود.
انواع این پهپادها از نظر ارتفاع، برد، دقت و ماهیت مأموریت‌های محوله متفاوت هستند.
برخی از پهپادهای مذکور برای شناسایی و نظارت طراحی شده‌اند و برخی دیگر برای عملیات‌های تهاجمی.
همچنین پهپادهایی وجود دارند که در محدوده اخلال راداری فعالیت می‌کند و برخی از آنها هم پهپادهای انتحاری و چند منظوره هستند.
در این زمینه جمهوری اسلامی ایران در آوریل ۲۰۱۶ اعلام کرد که پهپادهای خود را برای استفاده از فناوری جی پی اس ارتقا داده است.
با استفاده از چنین سیستم‌هایی، فرماندهان نظامی نه تنها دید بسیار بهتری از میدان نبرد پهپادها به دست می‌آورند، بلکه قادر به برقراری ارتباط بهتر با پهپادها و هدایت دقیق‌تر آنها به سمت اهداف خود نیز می‌شوند.
سال‌ها، ایرانی‌ها به امتیازات قابل توجه پهپادها پی برده‌اند و با توجه به جغرافیای کوهستانی ایران و دشواری جابجایی نیروهای امنیتی و نظامی در برخی مناطق مرزی مانند بلوچستان که میان ایران، پاکستان و افغانستان امتداد دارد، پهپادها در حوزه‌های نظارت و شناسایی در داخل کشور از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
پهپادهای ایرانی هنگام انجام عملیات معمولاً به صورت گروهی پرواز می‌کنند تا احتمال خطا را در مواجهه با تشکیلات پدافندی پیشرفته به حداقل برساند.
مطمئناً صنعت پهپادی ایران روز به روز در حال پیشرفت بوده و آنچه که در این زمینه برای ایرانی‌ها اهمیت دارد، این است که صنعت پهپادی در حال حاضر به آنها در طرح بزرگشان یعنی ساخت یک سیستم نظامی که قادر به انجام جنگ نامتقارن علیه دشمنی با امکانات نظامی بالا باشد، کمک می‌کند.
استراتژی جمهوری اسلامی ایران در جنگ نامتقارن
استفاده از پهپادها در جنگ نامتقارن، علاوه بر ارزان قیمت بودن، از ویژگی‌های دیگری نیز برخوردار است.
پهپادها سلاح‌های بسیار انعطاف پذیر و پویا هستند و می‌توانند با طیف وسیعی از سناریوها و اهداف سازگار شوند، مأموریت‌های نظارتی انجام دهند و اطلاعات مربوط به حرکات، نیروها زیرساخت‌ها و اهداف دشمن را در زمان کوتاه جمع کنند.
پهپادها همچنین می‌توانند موشک‌ها یا بمب‌ها را با خود حمل کنند و اهداف راهبردی دشمن را مورد حمله قرار دهند و همچنین قادر به انجام حملات هوایی بسیار دقیق هستند.
این امر به ویژه زمانی اهمیت دارد که پهپادها به صورت دسته‌های تاکتیکی با هم عمل کنند و می‌توانند تشکیلات پدافندی دشمن را تحت شعاع قرار دهند.
به عنوان مثال در یک سناریوی جنگی نقش اصلی پهپادهایی مانند مهاجر ۶، تخریب سیستم‌های پدافند هوایی دشمن و هموار کردن مسیر برای نفوذ خواهد بود.
در واقع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، به طرز فزاینده‌ای تاکتیک‌های گروهی و عملیات هماهنگ را در مأموریت‌های پهپادی تمرین می‌کند.
به عنوان مثال در یک رزمایش در مارس ۲۰۱۹ پهپادها به صورت گروهی برای حمله به ۵۰ هدف به طور همزمان پرتاب شدند.
پیتر زیمرمن، استاد فیزیک هسته‌ای در مؤسسه مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن در یک مقاله تحقیقاتی که در سال ۱۹۹۴ منتشر شد، استدلال کرد که کشورهایی مانند ایران برای مؤثر بودن و آمادگی جهت رویارویی نیازی به مدال طلا در فناوری نظامی ندارند، بلکه مدال برنز هم برای آنها بیش از حد مورد نیاز کافی است.
نکته زیمرمن در اینجا این است که گاهی اوقات تاکتیک‌های نظامی نامتقارن می‌توانند بهترین پاسخ را از یک طرف ضعیف‌تر به یک طرف قوی‌تر بدهند؛ به ویژه هنگامی که واگرایی قابل توجهی در منافع استراتژیک وجود دارد.
بنابراین با توجه به انگیزه‌ها و اهداف متفاوتِ هر یک از طرفین درگیری، رفتار آمریکا نسبت به ایران با رفتار ایران نسبت به آمریکا متفاوت خواهد بود.
در این زمینه محقق معتقد است که ترکیب سه عامل منافع متقابل همراه با فناوری پیشرفته و استفاده از همه آنها در مدیریت جنگ نامتقارن، هنگامی که بحث استفاده از پهپادها در میان باشد بسیار مؤثر خواهد بود.
علاوه بر پهپادها، موشک‌های بالستیک که قادر به رسیدن به هرنقطه‌ای در خاورمیانه هستند و موشک‌های کروز زمینی که رادار گریز بوده و در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند نیز از جمله دیگر سلاح‌های مورد استفاده ایران در جنگ نامتقارن هستند.
تاکتیک عملیات‌های ترکیبی
جنگ با استفاده از تسلیحات ترکیبی یک تاکتیک رزمی است که بازوهای جنگی مختلف یک ارتش را برای دستیابی به اثرات مکمل ادغام می‌کند و سلاح‌های مؤثر یک ارتش به طور همزمان به دشمن حمله می‌کنند.
در نتیجه، اقداماتی که دشمن باید برای دفاع از خود در برابر یک حمله ترکیبی انجام دهد، آن را در برابر حملات بعدی آسیب‌پذیرتر می‌کند.
پهپادهای ایرانی می‌توانند در مراحل اولیه یک حمله جامع برای از کار انداختن رادارهای سامانه پاتریوت آمریکا انجام دهند و به دنبال آن حملات موشکی با موشک‌های بالستیک و کروز انجام می‌شود و موجب می‌گردد سامانه‌های پدافندی دشمن نتوانند همه آنها را رهگیری کنند؛ به ویژه با توجه به تاکتیک‌های عملیاتی متفاوت هر یک از آنها.
این امر در حمله وعده صادق ۲ ایران به رژیم صهیونیستی مشهود بود که می‌توانست آزمایشی برای اثربخشی این نوع حمله ترکیبی هم باشد.
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که ایران در آخرین حمله خود به رژیم صهیونیستی به طور همزمان از پهپادها، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک استفاده کرده است.
چندین تحلیل نشان می‌دهد که ایران از طریق این حمله، مکان‌ها و روش‌های تشکیلات پدافندی رژیم صهیونیستی را مورد بررسی قرار داده، به ویژه از آنجایی که طبق اطلاعات موجود از سلاح‌های جدید و اعلام نشده در این حمله استفاده نکرد.
این بدان معناست که تهران سلاح‌ها و روش‌های تهاجمی جدید در حملات آینده به رژیم صهیونیستی دارد.
دفاع رو به جلو
البته اگر ایرانی‌ها می‌خواهند در این جنگ ابتکار عمل را به دست بگیرند باید قابلیت‌های خود را در همه حوزه‌ها به سطح دقیق‌تری توسعه دهند.
منابع وزارت دفاع ایران در پایان سال ۲۰۲۳ اعلام کردند که ایران و روسیه در مورد ترتیبات نهایی برای انعقاد قرارداد جنگنده‌های سوخو ۳۵ و بالگردهای ساخت روسیه به توافق رسیده‌اند.
تا آن زمان نیروی هوایی ایران تنها چند جنگنده تهاجمی قدیمی داشت و ارزیابی‌ها بر این است که پهپادهای ایرانی در کنار جنگنده‌های سوخو به شیوه منحصر به فرد و سازگار عمل خواهند کرد و قابلیت‌های نظامی خود را در منطقه افزایش می‌دهند.
در واقع می‌توان گفت که امروز ایران به بخشی از بازار جهانی تسلیحات تبدیل شده و چندین کشور قبلاً برای خرید دسته‌هایی از پهپادهای ایرانی درخواست داده بودند.
ایران همچنین یک کارخانه تولید پهپاد در تاجیکستان تأسیس کرد که جایگاه آن را در منطقه تقویت کرده و تهران را قادر می‌سازد تا نیازهای مشتریان خود را در سطح تسلیحاتی برآورده کند.
توسعه صنعت تسلیحات ایران همچنین می‌تواند به این کشور که از نظر اقتصادی با مشکلاتی مواجه است، کمک کند تا بر بسیاری از موانع تولید و توسعه پیش روی خود غلبه نماید و نفوذ سیاسی خود را در منطقه تقویت کند؛ چیزی که تحت عنوان دیپلماسی تسلیحاتی شناخته می‌شود.
ایران رویکردی به نام دفاع رو به جلو را دنبال می‌کند که از طریق آن می‌کوشد تا رویارویی را از خاک خود دور کند.
جمهوری اسلامی ایران یک محور در منطقه ایجاد کرده که سرفصل آن رد هژمونی آمریکا و رژیم صهیونیستی است و این امر به تهران امکان داده تا در کشورهایی مانند یمن، لبنان و سوریه حضور آشکار و تأثیرگذاری داشته باشد.
در این زمینه پهپادها و موشک‌های ایرانی که از نظر فناوری به طور فزاینده پیشرفته هستند، نقش خود را به خوبی ایفا می‌کنند و این کشور فناوری پهپادی و موشکی را به متحدانش صادر می‌کند، رابطه خود را با آنها تقویت و قابلیت‌هایشان را برای مقابله با دشمن مشترک بیشتر می‌کند.
ابتدا غربی‌ها تصور می‌کردند پهپادها صرفاً جایگزین ارزانی برای ناوگان هوایی ایران هستند، اما بعداً مشخص شد که این کشور با استراتژی کاملاً متفاوتی از آنچه جهان می‌شناسد، پهپادها را در خط مقدم جنگ قرار داده و این پهپادها در واقع تسلیحات اصلی نیستند.