پل تاریخی آمل؛ سرگردان بین اصالت و مرمت
آمل - دو سال از آغاز مرمت پل تاریخی ۱۲ چشمه آمل می گذرد و این بنای قدیمی میان اختلاف دستگاه ها سرگردان است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - سمانه قلی پور: عملیات مرمت پل تاریخی «دوازده‌چشمه» آمل که از بهمن‌ماه ۱۴۰۲ آغاز شد، به‌دلیل اختلاف میان شهرداری و اداره‌کل میراث فرهنگی مازندران به حالت تعلیق درآمد.
این پل که با پیشینه‌ای چهارصدساله از دوران صفوی به یادگار مانده، این روزها در میانه‌ی کار، رها شده و با نوارهای پلاستیکی و داربست‌های فلزی به‌سختی پابرجاست.
عملیات مرمت پل با هدف ایجاد یک مسیر پیاده‌روی گردشگری از سوی شهرداری آغاز شد، اما میراث فرهنگی مازندران می‌گوید که این پروژه فاقد طرح مصوب از سوی شورای فنی بوده و روش اجرای آن نیز برخلاف اصول مرمتی است.
در جلسه‌ای با حضور مدیرکل میراث، فرماندار، میراث فرهنگی، شهرداری و شورای شهر، تصمیم بر آن شد که عملیات مرمت تا تأیید طرح توسط نظام مهندسی به حالت تعلیق درآید.
پل اکنون در شرایطی نیمه‌کاره رها شده که نگران‌کننده است.
صدای مردم: پُل باید جان بگیرد، نه قربانی سیاست شود
گزارش میدانی خبرنگار مهر از حوالی پل دوازده‌چشمه نشان می‌دهد که اهالی از توقف مرمت ناراضی‌اند، اما نگران نوع مرمت هم هستند.
علی احمدی، ساکن محله پایین‌بازار این پل از دوران پدران ما هست.
هرچند خوشحال شدیم که قرار مرمت شود، ولی وقتی شنیدیم با چکش به جانش افتادند، ناراحت شدیم زیرا بنای تاریخی باید با دقت حفظ شود.
دختر جوانی که دانشجوی معماری بود، اظهار کرد: پل دوازده‌چشمه، فقط یک مسیر نیست، نماد هویت آمل هست.
مرمتش نیاز به دانش و ظرافت دارد نه فقط سیمان و بتن.
پل دوازده‌چشمه، فقط یک مسیر نیست، نماد هویت آمل هست.
مرمتش نیاز به دانش و ظرافت دارد نه فقط سیمان و بتن
زهرا احمدی، ساکن بافت قدیم آمل اظهار کرد: این پل برای ما فقط یک راه ارتباطی نیست، بخشی از هویت شهر ماست.
بچه که بودیم همیشه از روی این پل رد می‌شدیم و برای ما قصه می‌گفتند و باید خیلی با دقت مرمت انجام شود.
رضا گرجی، فروشنده در بازار هسته‌ای آمل نیز گفت: چند هفته است که رفت‌وآمد سخت شده، ولی اگر قرار هست پل واقعاً درست و اصولی مرمت شود ما حاضریم صبر کنیم.
فقط نگرانیم کار نیمه‌کاره بماند یا سازه اصلی آسیب ببیند.
مریم رضایی، معلم ابتدایی بیان کرد: پل آمل یک شاهکار معماری هست.
اینکه ده‌ها سال کامیون روی آن رد شده و دوام آورده، نشان می‌دهد چقدر اصولی ساخته شده.
الان که بحث بازسازی مطرح است باید مثل یک اثر هنری نگاه کرد، نه فقط یک مسیر عبور و مرور.
فاطمه سادات حسینی، معلم تاریخ بیان کرد: دانش‌آموزان من وقتی عکس‌های پل رو با کتاب‌های درسی مقایسه می‌کنن، می‌پرسن چرا ظاهرش فرق دارد؟
الان فرصتی است که به اصالتش برگرده، ولی با دقت، با کارشناسی.
کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی آمل از توقف موقت عملیات مرمت پل تاریخی دوازده چشمه خبر داد و گفت: این طرح با چالش‌های اقتصادی، فنی و مخالفت‌های اجتماعی همراه شده و در حال حاضر منتظر بررسی کارشناسی سازمان نظام مهندسی است.
سعید سلیمانی، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی اداره میراث‌فرهنگی آمل، درباره سابقه تاریخی پل دوازده چشمه اظهار کرد: بر اساس شواهد موجود، این پل نخستین‌بار در دوره ساسانی احداث شد و در دوران صفویه، به دلیل تخریب پل قبلی، با ساختار ۱۲ دهانه تجدید بنا گردید.
همچنین در دوران قاجار، به‌ویژه در زمان ناصرالدین‌شاه، تعمیراتی روی این پل صورت گرفت.
وی افزود: آخرین بار در سال ۱۳۴۸ برای تأمین نیازهای تردد خودرویی، سازه‌ای بتنی جداگانه با پایه‌هایی بر موج‌شکن‌های پل ساخته شد.
این اسکلت بتن‌آرمه با عرض بیشتر نسبت به عرشه تاریخی، به‌صورت کنسولی به دو طرف توسعه یافت.
عبور خودروهای سنگین بدون تخریب سازه‌ای
سلیمانی خاطرنشان کرد: طی چند دهه گذشته، خودروها و حتی کامیون‌های بالای ۶۰ تن از روی این پل عبور می‌کردند و با وجود این ارتعاشات، آسیب جدی به ساختار اصلی پل وارد نشد.
با این حال، تردد وسایل نقلیه چند سالی است که ممنوع شده و شهرداری آمل با مأموریت بازآفرینی بافت‌های تاریخی، طرح مرمت این پل را در دستور کار قرار داد.
وی با اشاره به تدوین طرح مرمت توسط مشاور و تأیید آن در شورای فنی میراث‌فرهنگی استان اظهار داشت: در این طرح، حذف الحاقات بتنی و بازگرداندن پل به ساختار تاریخی پیش‌بینی شده بود، اما اجرای این بخش از طرح با دشواری‌هایی همراه شد.
مشکلات اقتصادی و توقف پروژه
این کارشناس با اشاره به اینکه در ابتدا مقرر بود تخریب بتن با مواد شیمیایی مانند کتراک انجام شود، گفت: هزینه بالای این مواد، باعث کاهش سرعت پیشرفت پروژه شد.
از سوی دیگر، انسداد مسیر پل برای عبور عابران پیاده باعث نارضایتی عمومی شد که موضوع به مراجع قضائی کشیده شد و الزام به تسریع پروژه مطرح گردید.
وی ادامه داد: در حین عملیات، بررسی سازه‌ای جدید نشان داد فضای خالی و آجرهای شکسته در زیر لایه بتنی وجود دارد که احتمالاً برای کاهش انتقال لرزه تعبیه شده بود.
این موضوع ما را به استفاده از ابزارآلات نیمه‌سنگین سوق داد، اما مخالفت شورای فنی میراث‌فرهنگی با استفاده از دستگاه‌های سنگین مانع از اجرای این گزینه شد.
اعتراض شهروندان و ورود دادستانی
سلیمانی اظهار داشت: در نهایت پیمانکار بدون هماهنگی با نهادهای ذی‌ربط، اقدام به تخریب با چکش‌های بادی کرد که اعتراضاتی از سوی شهروندان و کارشناسان به دنبال داشت.
برخی معتقد بودند که پل باید به همان شکل سال ۱۳۴۸ باقی بماند و نیازی به مرمت وجود ندارد.
گروهی نیز نسبت به روش تخریب اعتراض داشتند.
وی گفت: در جلساتی با حضور کارشناسان و معترضان، مقرر شد سازمان نظام مهندسی از طریق مشاوران متخصص، اثر تخریب با چکش‌های بادی بر بدنه پل را بررسی کند.
در صورت عدم آسیب به سازه، پروژه با همین روال ادامه خواهد یافت و در صورت تشخیص خطر، روش جایگزین پیشنهاد و اجرا و مرمت پل ادامه خواهد یافت.
سلیمانی در پایان تأکید کرد: با عزم نهادهای مرتبط، مرمت کامل و اصولی پل دوازده چشمه در دستور کار قرار دارد و با رعایت استانداردهای فنی و میراثی، این پروژه به سرانجام خواهد رسید.
در سال‌های اخیر، مرمت آثار تاریخی در بسیاری از شهرهای کشور با چالش‌هایی میان نهادهای شهری و میراث فرهنگی روبه‌رو بوده است.
از یک سو، شهرداری‌ها به دنبال توسعه و استفاده گردشگری از این آثارند، و از سوی دیگر، کارشناسان میراث نسبت به تخریب تدریجی این گنجینه‌های تاریخی هشدار می‌دهند.
در ماجرای پل دوازده‌چشمه نیز همین گره رخ داده است؛ نیت نوسازی، بدون دانش مرمت تخصصی، ممکن است به نابودی تدریجی اثر بینجامد.
ادامه مرمت پل دوازده‌چشمه، مشروط به ارائه طرح اصولی و تأیید آن از سوی میراث فرهنگی است.
کارشناسان خواستار پرهیز از ابزارهای سنگین و رعایت ضوابط دقیق حفاظتی شده‌اند.
در این میان، مردم آمل نیز چشم‌انتظار بازگشت جان به پل تاریخی‌شان هستند، نه پروژه‌ای ناتمام و پرحاشیه.
پل دوازده‌چشمه، میراثی که سده‌ها در دل شهر آمل ایستاده بود، امروز در پیچ‌وخم تصمیم‌های ناهماهنگ نهادهای اجرایی، به بن‌بست رسیده است.
پروژه‌ای که قرار بود احیاگر هویت شهری باشد، اکنون در وضعیتی نیمه‌کاره و نامعلوم رها شده؛ پل بسته است، مسیر بازسازی بسته‌تر.
کارشناسان امیدوارند با ورود مشاوران جدید و تدوین طرح اصلاحی، پل از این وضعیت مبهم نجات پیدا کند؛ چراکه در آمل، پل فقط سازه‌ای برای گذر نیست، پل، نشانه‌ای از ریشه‌هاست.