هنر دینی باید حامل حقیقت باشد؛ «غدیر» و «فطر» منابع الهام هنرمندان

حسین عصمتی هنرمند نقاش و نگارگر در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اینکه هنرمندان چگونه می‌توانند به مقوله هنر دینی بپردازند و در عین حال ارتباط مؤثری با مخاطب برقرار کنند، توضیح داد: واقعیت این است که هنر دینی صرفا بازگوی یک موضوع «مقدس» نیست.
ممکن است هنرمندی اثری با موضوع حضرت مسیح (ع) خلق کند اما نه‌تنها محتوای دینی نداشته باشد بلکه گاه حتی بارِ اروتیک هم پیدا کند؛ یعنی موضوع مذهبی است اما اثر نه حس دینی دارد نه ذکر، نه تذکر، نه حقیقت.
هنر دینی باید حامل حقیقت باشد نه صرفا روایت یک موضوع مقدس
وی گفت: به اعتقاد من، هنر دینی زمانی از سوی هنرمند شکل می‌گیرد که «ذکر» در آن جاری باشد و هنرمند متذکر باشد.
هنر دینی هنری است که انسان را متذکر کند به حقیقتی، به معنایی، به جلوه‌ای از خداوند یا به حقی که از کسی ضایع شده است.
هر اثر هنری که در دل خود یادآور حق و حقیقت باشد، در دایره هنر دینی قرار می‌گیرد؛ چه موضوع آن زندگی پیامبران باشد و چه موضوعی اجتماعی که تلنگری روحانی به مخاطب بزند.
این هنرمند نگارگر و مجسمه‌ساز نمونه‌ای از تجربه شخصی خود در این زمینه را به عنوان مثال ذکر و عنوان کرد: یک‌بار مجسمه‌ای ساختم از فرشته‌ای که دستانش در حال دعا بود؛ این ایده را از شعر حافظ گرفتم که می‌گوید: «دلا مَعاش چنان کن که گر بلغزد پای / فرشته‌ات به دو دستِ دعا نگه دارد» مفهوم این شعر برایم این بود که حتی در لحظاتی که انسان درگیر مسائل دنیوی، خرید و فروش یا کاسبی است، باید چنان عمل کند که اگر در مسیری لغزید، لطف الهی همراهش باشد.
آن مجسمه، با همان اشاره ظریف، به نظر من کاملا در چارچوب هنر دینی قرار می‌گیرد.
بنابراین ضرورتی ندارد که یک اثر، مستقیم به پیامبران و ائمه بپردازد و اگر انسان را به یاد حقیقتی بیندازد، کار دینی محسوب می‌شود.
مجسمه فرشته ثناگوی حسین عصمتی که اشاره به شعر حافظ دارد
تاثیر ارادت قلبی هنرمند در کنار تکنیک هنری
وی در پاسخ به این پرسش که ارادت قلبی هنرمند چقدر در تاثیرگذاری آن نقش دارد، توضیح داد: ارادت قلبی هنرمند به موضوع دینی بسیار مهم است؛ به نظر من، این ارادت و صداقت هنرمند به وضوح در اثر هنری‌اش نمود پیدا می‌کند.
اگر من با نیت خالص و از ته دل، اثری را خلق کنم، آن حس به مخاطب منتقل می‌شود اما اگر صرفاً بخواهم نمایشی از دین یا معنویت بدهم، بی آنکه درونی باشد، مخاطب هم چیزی احساس نخواهد کرد.
البته این موضوع به تنهایی کافی نیست و ارادت قلبی باید در کنار توانایی فنی قرار بگیرد.
منِ هنرمند اگر تکنیک نداشته باشم، نمی‌توانم آن معنا را به خوبی منتقل کنم؛ حتی اگر نیت و نگاه معنوی داشته باشم.
جای خالی شادی در هنر دینی امروز
عصمتی در پاسخ به اینکه چرا امروزه آثار هنری دینی به ابعاد مختلف اعیاد و شادی‌های دینی نمی‌پردازند، گفت: هنر دینی ما عمدتا به سوی غم و سوگواری سوق پیدا کرده است که البته این وجه هم ارزشمند است، مثلاً در ایام محرم، اشک ریختن برای امام حسین (ع) باعث آرامش و تطهیر می‌شود اما شادی هم بخشی از مناسبات دینی ماست که کمتر به آن پرداخته‌ایم.
اعیادی چون عید غدیر، قربان، مبعث یا عید فطر، فرصت‌هایی برای خلق آثار شاد دینی هستند اما معمولا برنامه‌ریزی و توجه کافی به این وجوه نمی‌شود.
البته نمونه‌هایی مثل برنامه «محفل» و «حسینیه معلی» که از تلویزیون پخش می‌شود، گام‌هایی در مسیر شادمانی شیعیان برداشته‌اند.
با اینکه می‌شود به این برنامه نقدهایی وارد کرد اما در کل اتفاق مثبتی است.
مراسم دینی همچون «مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر» منبع الهام هنرمند هستند
وی درباره برگزاری مراسمی همچون «مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر» که به بسترهایی برای خلق هنری نیز دارد و اینکه آیا مناسبات بیرونی یا باور درونی هنرمند در خلق اثر تاثیر دارد، عنوان کرد: باور درونی از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ البته اگر هنرمند به مناسک و مفاهیم اعتقاد نداشته باشد، اثرش خالی از حس خواهد بود اما اگر از دل اعتقاد بیاید، هر مناسبت، هر اتفاق، هر مراسم می‌تواند برایش منبع الهام باشد مثل «مهمونی ۱۰ کیلومتری غدیر» که احتمالا جنبه‌هایی را برای الهام به هنرمند می‌رساند.
وقتی این مراسم منبع الهام است، آنگاه هنر دینی نه یک بازنمایی سطحی، بلکه تجلی یک حقیقت درونی خواهد بود.
اثر «بیعت زنان با امام علی (ع) از حسین عصمتی
عصمتی در پایان در پاسخ به اینکه آیا تجربه‌ای در خلق اثر هنری در چنین مناسبت‌هایی دارد، بیان کرد: سال گذشته در شیراز، هم‌زمان با عید مبعث مراسمی به نام «روز پیامبر» برگزار شد.
بخشی از مراسم به بازسازی بیعت بانوان با امام علی (ع) در عید غدیر اختصاص داشت که همان صحنه در ذهنم ماند و اثری نقش زدم که تلفیقی از نقاشی و نگارگری بود.
۲ دست؛ یکی دست امام علی (ع) و دیگری دست بانویی در حال بیعت که در تشتی آب قرار داشتند.
این تصویر، الهام‌گرفته از مراسم بود اما تبدیل به اثری شد که می‌توان آن را در زمره هنر دینی و غدیری قرار داد.