چنگال‌های کوهاندار بر گلوی مراتع خراسان جنوبی؛ ۴ شهرستان درگیر آفت ملخ
بیرجند- هجوم بی‌سابقه ملخ‌های کوهاندار به مراتع شرقی کشور آغاز شده و مقابله با آن با پهپاد، سم‌پاش و مشارکت مردمی در حال انجام است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: این روزها ملخ‌های کوهاندار مانند ارتشی خاموش اما ویرانگر، در حال تصرف مراتع و اراضی خراسان جنوبی هستند.
از دامنه‌های تپه‌های شاسکوه گرفته تا روستاهای مرزی، این آفت با گسترش بی‌سابقه، به تهدیدی جدی برای کشاورزی، دامداری و منابع طبیعی استان تبدیل شده است.
آفت ملخ کوهاندار یکی از چالش‌های عمده حوزه منابع طبیعی به شمار می‌رود که در صورت عدم کنترل به‌موقع، خسارات اقتصادی و زیست‌محیطی قابل‌توجهی در پی دارد.
تغذیه این ملخ‌ها از گیاهان مرتعی سبب کاهش تنوع زیستی، نابودی پوشش گیاهی و کاهش تولید علوفه شده و به‌طور مستقیم معیشت کشاورزان و دامداران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آمار نگران‌کننده از گسترش آلودگی
بر اساس آمار اعلام‌شده از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، سطح درگیر با این آفت در استان از ۵۰ هزار هکتار در فروردین‌ماه به بیش از ۱۲۵ هزار هکتار در خردادماه افزایش یافته است.
شهرستان زیرکوه با ۸۵ هزار هکتار بیشترین سطح آلودگی را دارد.
پس از آن قائنات با ۲۲ هزار هکتار، عشق‌آباد با ۱۵ هزار و ۷۰۰ هکتار و نهبندان با ۲۳ هزار هکتار درگیر آلودگی هستند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، علیرضا نصرآبادی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به اهمیت مقابله فوری با این آفت اظهار داشت: تا تاریخ ۱۷ خرداد، عملیات کنترل در سطح ۷۸ هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی آلوده انجام شده که شامل ۵۲ هزار و ۴۰۰ هکتار در شهرستان زیرکوه، ۲۰ هزار و ۵۰۰ هکتار در قائنات و ۵ هزار و ۵۰۰ هکتار در عشق‌آباد است.
به گفته وی در نهبندان به دلیل مهاجرت ملخ‌ها از سایر نقاط و شناسایی دیرهنگام، هنوز عملیات مؤثری صورت نگرفته است.
تجهیزات و نیروی انسانی فعال در عملیات
وی بیان کرد: در عملیات مبارزه با ملخ‌های کوهاندار، مجموعه‌ای از تجهیزات مکانیزه و سنتی به کار گرفته شده است.
به گفته نصرآبادی، تاکنون ۳ فروند پهپاد، ۲۰ دستگاه سم‌پاش موتوری، ۴ سم‌پاش برقی پشتی، یک سم‌پاش تراکتوری و یک تانکر آبرسانی در مناطق آلوده فعال هستند.
وی بیان داشت: افزون بر آن، ۳۰ نفر-روز نیروی انسانی به‌طور مستقیم در عملیات شرکت داشته‌اند.
همکاری مردم، رمز موفقیت در کنترل آفت
تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که همکاری مردم محلی و بهره‌برداران منابع طبیعی، نقش تعیین‌کننده‌ای در مهار موفقیت‌آمیز این آفت دارد.
محمد رجبی، رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان زیرکوه هم، با اشاره به درگیری ۷۰ هزار هکتار از اراضی این شهرستان از ابتدای سال تاکنون، بر اهمیت مشارکت روستاییان در شناسایی و پایش کانون‌های تخم‌گذاری تأکید کرد.
وی گفت: عملیات سم‌پاشی در ۲۳ هزار هکتار از اراضی شهرستان زیرکوه در حال انجام است که ۲۲ روستا در بخش‌های مرکزی، شاسکوه و مرزی را در بر می‌گیرد.
تاکنون ۱۸۰۰ لیتر سم مصرف شده و عملیات با مشارکت فعال دهیاری‌ها، شوراهای اسلامی روستاها و مردم بومی به پیش می‌رود.
رجبی با بیان اینکه طغیان ملخ‌های کوهاندار به عوامل محیطی مانند بارش باران و دمای هوا وابسته است، خاطرنشان کرد: پایش مستمر و اقدام به‌موقع برای کنترل این آفت، کلید موفقیت در این نبرد خاموش است.
وی از کشاورزان و دامداران خواست تا در صورت مشاهده تحرک یا تجمع غیرمعمول ملخ‌ها، فوراً مراتب را به نزدیک‌ترین اداره منابع طبیعی اطلاع دهند.
استفاده از فناوری؛ از پهپاد تا پایش لحظه‌ای
یکی از ویژگی‌های برجسته مبارزه با آفت ملخ کوهاندار در سال جاری، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین بوده است، پهپادهای سم‌پاش با دقت بالا، قابلیت دسترسی به نقاط صعب‌العبور را دارند و در زمان کوتاه می‌توانند سطح وسیعی از اراضی را سم‌پاشی کنند.
علاوه بر آن، استفاده از نقشه‌های ماهواره‌ای و داده‌های اقلیمی برای شناسایی مناطق پرخطر، روند مقابله را هدفمندتر کرده است.
نصرآبادی مدیرکل منابع طبیعی استان ضمن تقدیر از همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی گفت: منابع طبیعی به‌تنهایی توان مقابله با چنین حجم گسترده‌ای از آلودگی را ندارد و همکاری ادارات جهاد کشاورزی، فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها و نهادهای بسیج و هلال‌احمر نقشی اساسی در تحقق اهداف این طرح دارد.
خسارات احتمالی و آینده پیش‌رو
در صورت عدم کنترل به‌موقع، خسارات ناشی از این آفت تنها به نابودی گیاهان مرتعی ختم نمی‌شود؛ بلکه کاهش علوفه دام، افت شدید تولید محصولات کشاورزی، کوچ ناخواسته دامداران و افزایش وابستگی به واردات علوفه از پیامدهای مستقیم آن خواهد بود.
همچنین، تعادل اکولوژیکی مناطق درگیر بر هم خورده و بازگشت مجدد پوشش گیاهی زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود.
آفت ملخ کوهاندار تنها یک تهدید زیست‌محیطی نیست؛ بلکه آزمونی جدی برای توان مدیریتی، همبستگی مردمی و سرعت واکنش دستگاه‌های اجرایی است.
خراسان جنوبی با اقلیم خشک و شکننده خود، تاب مقاومت در برابر چنین هجوم‌هایی را ندارد.
هر روز تأخیر در عملیات، به معنای هکتارها مرتع از دست‌رفته و فرصت‌های اقتصادی نابودشده است.
امروز مقابله با این تهدید خاموش، نیازمند عزم جدی، تأمین اعتبارات لازم، به‌روزرسانی تجهیزات، و بیش از همه، مشارکت هوشمندانه و جدی مردم محلی است.
امید می‌رود با تداوم این مسیر، سایه شوم ملخ‌ها از آسمان خراسان جنوبی کنار برود و آرامش به مراتع و روستاهای این استان بازگردد.