قطع حق‌آبه و چرای بی‌رویه دام ریشه بحران بیابان‌زایی قم - تسنیم
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم، با هشدار درباره روند گسترش بیابان زایی در این استان گفت: منشأ بخش مهمی از گرد و غبار اخیر، عوامل انسانی و تغییرات اقلیمی است.
محمد شعاعی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در قم، با اشاره به اینکه پدیده گرد و غبار به یکی از دردناک‌ترین مسائل سال‌های اخیر در استان تبدیل شده است و می‌بایست به‌درستی بررسی شود که منشأ آن چیست، گفت: توسعه بیابان، نهایتاً منجر به ایجاد کانون‌های گرد و غبار می‌شود.
پس از آن نیز، با هر نسیمی، این ذرات از سطح زمین بلند می‌شوند و مشکلات متعددی را ایجاد می‌کنند.
توسعه بیابان، عوامل گوناگونی دارد.
در درجه نخست، نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که ما در حاشیه کویر مرکزی قرار داریم و به‌صورت طبیعی، بیابان بخشی از اکوسیستم استان ما را تشکیل می‌دهد.
با این حال، باید تلاش کنیم این بیابان‌زایی گسترش نیابد.
وی در خصوص علل توسعه بیابان افزود: علل توسعه بیابان را می‌توان در دو دسته کلی تقسیم کرد؛ برخی از آن‌ها مربوط به تغییرات اقلیمی است و برخی دیگر به اقدامات غیرکارشناسی و بدون مطالعه‌ای بازمی‌گردد که در سال‌های گذشته انجام شده است.
از جمله این موارد، می‌توان به موضوع حق‌آبه‌های زیست‌محیطی اشاره کرد.
در گذشته، این حق‌آبه‌ها به استان وارد می‌شدند، اما به دلیل احداث سدها در خارج از استان، این روند تقریباً به‌طور کامل متوقف شده است.
این امر به‌تدریج منجر به از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه و در نهایت، بیابان‌زایی و تشدید پدیده گرد و غبار شده است.
نقش موثر قطع حق‌آبه‌ها و چرای بی‌رویه در بیابان‌زایی قم
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم بیان کرد: موضوع دیگری که قابل‌تأمل است، چرای بی‌رویه دام‌هاست.
هرچند سابقه حضور شترها در منطقه به صدها سال پیش بازمی‌گردد و این چرای سنتی همواره در منطقه وجود داشته است، اما زمانی که در بالادست، پروژه‌های عمرانی صورت گرفت و پوشش گیاهی تضعیف شد، این فعالیت‌ها به تشدید بحران منجر شد.
همچنین حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی نیز نقش مهمی در کاهش سطح آب و افزایش خشکسالی ایفا کرده‌اند.
وی احداث استخرها در مناطق مرتفع را اقدامی غیر کارشناسی دانست و اشاره کرد که این امر باعث قطع جریان آب و حذف باقی‌مانده حق‌آبه‌های زیست‌محیطی به مناطق پایین‌دست شده‌اند.
طبیعت همواره با انسان مهربان بوده، اما زمانی که فشار بیش از حد به آن وارد شود، واکنش تخریبی نشان می‌دهد که اصلاح آن نیازمند صرف هزینه و زمان فراوان است.
شعاعی تصریح کرد: در فاز نخست، که وضعیت بحرانی‌تری داشت، محدوده‌ای به مساحت 52 هزار هکتار به مشاوری واگذار شد تا مطالعات لازم را انجام دهد، چراکه موضوع گردوغبار تنها مربوط به منابع طبیعی یا محیط زیست نیست، بلکه حدود 13 تا 14 دستگاه اجرایی در این زمینه دارای وظایف قانونی هستند.
مشاور نیز وظایف این دستگاه‌ها را به تفکیک مشخص کرده است.
شترداران زیر تیغ تصمیمات نیم‌بند
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم یکی از موضوعات مورد تأکید را ساماندهی دامداران، به‌ویژه شترداران منطقه معرفی و اظهار کرد: ما بارها اعلام کرده‌ایم پیش از ورود به فاز اجرایی، باید دو اقدام مهم انجام شود.
نخست، انتقال پساب تصفیه‌خانه حصارسرخ به منطقه موردنظر، چراکه اجرای پروژه‌های نهال‌کاری و عملیات‌های مشابه با تانکر امکان‌پذیر نیست و نیاز به تأمین مستمر آب دارد.
برای این موضوع، تأمین اعتبار نیز در جلسات استانداری مطرح شده و مقرر شده برخی دستگاه‌ها در این مسیر همکاری داشته باشند.
شعاعی تصریح کرد: فاز دوم، ساماندهی شترداران است که مسئولیت آن به جهاد کشاورزی سپرده شده است.
این شترها سال‌هاست در منطقه حضور دارند و حذف یا محدودسازی فعالیت آن‌ها بدون در نظر گرفتن معیشت مردم منطقه، می‌تواند تبعات اجتماعی به‌دنبال داشته باشد.
از این رو، باید طرح‌های معیشتی جایگزین و همکاری مردم در اولویت قرار گیرد تا اجرای طرح‌ها موفقیت‌آمیز باشد.
این مطالعات از سال گذشته آغاز شده و به‌تدریج در حال پیگیری است.
امیدواریم در آینده نزدیک وارد فاز اجرایی شویم.
وی با اشاره به اینکه ساماندهی دامداران و هم انتقال حق‌آبه‌ها نیازمند اقدام فوری هستند و آیا استان‌های مجاور نیز در این خصوص همکاری لازم را دارند، افزود: این موضوع از دغدغه‌های اصلی شخص استاندار است و کارگروهی با ریاست معاون عمرانی تشکیل شده که تاکنون چندین جلسه در این زمینه برگزار کرده است.
دستگاه‌ها نیز به‌تدریج همکاری خود را آغاز کرده‌اند.
به‌عنوان نمونه، مقرر شده مسئولیت مطالعات انتقال پساب را شرکت آب منطقه‌ای بر عهده بگیرد و در جلسه اخیر این تصمیم به تصویب رسید.اطلاعات موردنیاز در اختیار ایشان قرار گرفته و امیدواریم به‌زودی این روند وارد مرحله اجرایی شود.
بدون تعامل منطقه‌ای، گردوغبار پابرجاست
شعاعی اذعان کرد: مباحث مرتبط با منابع طبیعی و محیط زیست معمولاً محدود به مرزهای جغرافیایی یا تقسیمات کشوری نیستند.
اگر در محدوده‌ی استان خود اقداماتی انجام دهیم اما در محدوده‌ی مجاور، مانند استان اصفهان، اقدامات لازم صورت نگیرد، تأثیرگذاری اقدامات ما به‌مراتب کاهش می‌یابد.
در این راستا، هماهنگی‌هایی با استان اصفهان انجام شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم با بیان اینکه می‌بایست به مباحث محیط زیست با نگاه پهنه‌ای پرداخت تأکید کرد: رویکرد اصلی این است که به مسئله با نگاه پهنه‌ای پرداخته شود؛ یعنی استان‌های قم، سمنان و اصفهان به صورت مشترک و هماهنگ اقدام کنند تا هم نتایج ملموس‌تری حاصل شود و هم اینکه همه استان‌های درگیر منتفع شوند.
این هماهنگی‌ها در حال انجام است و جلساتی نیز برگزار شده‌اند.
مقابله با گردوغبار، در انتظار انتقال پساب و اعتبار
وی بخش زیادی از پیشرفت کار را وابسته به تأمین اعتبارات عنوان کرد و گفت: در جلسه‌ای که در قم توسط کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس برگزار شد و با پیگیری‌های حجت‌الاسلام روانبخش، مصوباتی به تصویب رسید که از جمله آن‌ها تعیین مبالغی برای برخی دستگاه‌ها، مانند وزارت نفت، با رویکرد مسئولیت اجتماعی بود.
اگر این اعتبارات تخصیص یابد، می‌توان برخی اقدامات عملیاتی را آغاز کرد.
برخی فعالیت‌ها به دلیل شرایط اقلیمی تنها در نیمه دوم سال و هوای خنک قابل اجرا هستند، لذا امیدواریم تا آن زمان اعتبارات لازم تأمین شده و انتقال پساب نیز محقق گردد تا عملیات اجرایی آغاز شود.
شعاعی متذکر شد: در عین حال، باید در نظر داشت که مسائل زیست‌محیطی به‌گونه‌ای نیست که با اجرای یک عملیات در فصل زمستان، در سال بعد انتظار رفع کامل گرد و غبار را داشته باشیم.
نهال‌هایی که کاشته می‌شوند، زمان می‌برند تا استقرار پیدا کنند و تأثیرات خود را نشان دهند.
انتهای پیام/