روسیه و چین چگونه می‌توانند مسیر تشدید تنش‌ها میان ایران و غرب را تعدیل کنند؟
رامین مهمانپرست گفت: جايگاه روسيه و چين به عنوان دو عضو دايم شوراي امنيت هرچند براي ايران اهميت دارد اما به واقع اولا روسيه درگير جنگ اوكراين است و تلاش مي‌كند ضمن حفظ جايگاه منطقه‌اي‌اش، از اين بحران با حداقل آسيب عبور كند. در اين راستا، مشاركت در پرونده هسته‌اي ايران مي‌تواند به مسكو در تعامل با غرب كمك كند؛ خصوصا كه گفت‌وگوهاي اخير ميان ترامپ و پوتين نيز گمانه‌هايي درباره نقش‌آفريني آتي روسيه در اين زمينه ايجاد كرده است.
رامین مهمانپرست گفت: جایگاه روسیه و چین به عنوان دو عضو دایم شورای امنیت هرچند برای ایران اهمیت دارد اما به واقع اولا روسیه درگیر جنگ اوکراین است و تلاش می‌کند ضمن حفظ جایگاه منطقه‌ای‌اش، از این بحران با حداقل آسیب عبور کند.
در این راستا، مشارکت در پرونده هسته‌ای ایران می‌تواند به مسکو در تعامل با غرب کمک کند؛ خصوصا که گفت‌وگوهای اخیر میان ترامپ و پوتین نیز گمانه‌هایی درباره نقش‌آفرینی آتی روسیه در این زمینه ایجاد کرده است.
کد خبر: 717620 | ۱۴۰۴/۰۳/۱۹ ۱۵:۴۰:۰۰
حدیث روشنی- رامین مهمانپرست، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه در پاسخ به سوال «اعتماد» در باب چرایی تشدید فشارهای همزمان ازسوی ایالات‌متحده و نیز تروییکای اروپایی تشریح کرد: به باور من در این مقطع باید نوع رفتار امریکا و رفتار اروپایی‌ها را جداگانه مورد ارزیابی قرار داد.
بحثی که اکنون وجود دارد، به نظر می‌رسد دو جنبه داشته باشد؛ یکی مربوط به ایران است و اینکه ما چه موضعی داریم و دیگری مربوط به طرف غربی است که با چه نگاهی و از چه موضعی می‌خواهند وارد میدان رایزنی‌ها شوند.
به گفته مهمانپرست، از ابتدا نیز مواضع ما شفاف و مشخص بوده و خطوط قرمزمان نیز معلوم است.
با این همه آمادگی لازم برای هر نوع سناریویی را داریم و مسوولان کشور نیز این موضوع را بارها اعلام کرده‌اند.
زمانی که آقای دونالد ترامپ با وجود اطلاع کامل از مواضع روشن جمهوری اسلامی ایران، درخواست مذاکره را مطرح کرد و نامه‌نگاری را کلید زد، باید بررسی کنیم که انگیزه اصلی امریکا از این فعل و انفعال‌ها چه بوده است.
این دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه به «اعتماد» گفت: در این چارچوب اساسا آقای ترامپ، به دلایل مختلف، به دنبال دستیابی به یک توافق جامع و کامل با ایران بوده و هدف رییس جمهوری امریکا رفع تمامی تنش‌هایی بوده که بین دو کشور وجود داشته است.
در این زمینه برخی ممکن است تحلیل کنند که به دلیل اهداف راهبردی دولت امریکا، به ویژه رقابت این بازیگر با چین و همچنین رویارویی با بحران‌هایی مانند جنگ اوکراین، موضوع غزه و مساله ایران، ترامپ به این نتیجه رسیده که با انعطاف بالا به دنبال توافقی جامع با ایران برود.
به باور مهمانپرست، اما این تنها یکی از سناریوهاست که البته مخالفان قدرتمند و موثری نیز ازجمله تندروهای درون تل‌آویو، جریان تندروی داخلی امریکا متاثر از لابی صهیونیسم و نیز اپوزیسیون جمهوری اسلامی و همین‌طور مخالفان داخلی توافق با واشنگتن دارد.
سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه با توجه به وزن و تاثیر جریان‌های مخالف این سناریو، احتمال تحقق چنین گزاره‌ای یعنی دستیابی به یک توافق جامع را بسیار ضعیف ارزیابی می‌کند.
مهمانپرست در ادامه گفت‌وگویش با «اعتماد» در باب تشریح سناریوی دوم خاطرنشان کرد در این زمینه امریکایی‌ها اساسا از ابتدا به دنبال رویارویی نظامی بوده‌اند که یا به‌صورت مستقیم وارد جنگ شوند یا به عنوان حامی اسراییل آغازگر درگیری با ایران باشند.
در این چارچوب، مذاکرات از نظر آنها ابزاری است برای اثبات این ادعا که امریکا راه‌حل دیپلماتیک را امتحان کرده، اما ایران حاضر به مذاکره نبوده است.
به گفته مهمانپرست این سناریو نیز مخالفان جدی دارد.
درگیری نظامی میان ایران و اسراییل، نه به نفع امریکاست و نه در راستای سیاست‌های کلان این کشور.
همچنین جمهوری اسلامی ایران، اگرچه در صورت بروز درگیری به‌طور قطع پاسخ قاطع خواهد داد، اما در سطح اولیه، از وقوع جنگ استقبال نمی‌کند.
این دیپلمات پیشین کشورمان اما آرامش در منطقه را دلیلی متقن بر کمرنگ بودن چنین سناریویی می‌داند و تاکید دارد که کشورهای عربی منطقه برنامه‌های توسعه‌ای بلندپروازانه‌ای را در دستور کار دارند و درگیری و جنگ را کاملا برخلاف منافع خود می‌دانند.
مهمانپرست در ادامه تاکید کرد: سناریوی سوم، حالتی بینابین دارد.
نه توافقی جامع حاصل می‌شود و نه درگیری نظامی شکل می‌گیرد.
در این سناریو، امریکایی‌ها به دنبال نوعی توافق موقت و محدود هستند.
از سوی دیگر، ایران نیز، با پایبندی به اصول خود، می‌تواند در چارچوبی مشخص و مشروط، انعطاف‌هایی در فعالیت‌های هسته‌ای خود نشان دهد؛ به ویژه در جهت رفع نگرانی‌ها نسبت به نظامی نبودن این فعالیت‌ها.
در مقابل البته باید بخشی از تحریم‌ها رفع و اقدامات عملی و ملموسی ازسوی طرف مقابل مشاهده شود.
به باور این دیپلمات پیشین کشورمان تحقق سناریوی سوم از احتمال بالاتری برخوردار است، چراکه امریکا تصور می‌کند بدون ورود به جنگ، می‌تواند سیاست فشار حداکثری را ادامه دهد، تحریم‌ها را افزایش داده و درنهایت ایران را از نظر اقتصادی تحت فشار بگذارد و به گرفتن امتیاز وادار کند.
به گفته مهمانپرست، کشورهای عربی منطقه نیز از این سناریو استقبال می‌کنند، چراکه نه جنگی در منطقه شکل می‌گیرد و نه ایران و امریکا به توافقی جامع و پایدار می‌رسند که به معنی بازگشت قدرت منطقه‌ای ایران باشد.
در صورت تحقق این سناریو، وضعیت فعلی با اندکی تغییر ادامه خواهد یافت.
امریکا فشارها را حفظ خواهد کرد و ممکن است شرایط اقتصادی کشور کمی دشوارتر شود.
مهمانپرست در ادامه اشاره کرد: در این شرایط، تنها راه مقابله موثر، انجام اصلاحات بنیادین اقتصادی و جراحی ساختارهای ناکارآمد است.
اگر این اصلاحات صورت نگیرد، چنین شرایطی، مطلوب امریکا و مخالفان ایران است، چراکه بدون پرداخت هزینه مستقیم، ایران را تحت فشار قرار می‌دهند و کشور را از درون درگیر بحران می‌کنند.
این دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه و در باب تشریح تحرکات اخیر اروپا به «اعتماد» گفت: اروپایی‌ها امروز با مجموعه‌ای از چالش‌ها در روابط خود با امریکا مواجه شده‌اند؛ چالش‌هایی که به‌وضوح در موضوعاتی چون جنگ اوکراین، وضعیت ناتو و تعرفه‌های تجاری بروز کرده‌اند.
مواضع متفاوت اروپا و امریکا در قبال جنگ اوکراین و فشارهای واشنگتن برای افزایش بودجه نظامی کشورهای اروپایی همگی نشانه‌هایی از این تنش‌ها هستند.
به گفته مهمانپرست این شکاف‌ها باعث شده‌اند اروپا نسبت به جایگاه خود در نظم بین‌الملل نگران باشد.
اروپایی‌ها در گذشته یکی از اضلاع اصلی توافق هسته‌ای با ایران بوده‌اند، اما در سال‌های اخیر به ویژه در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، به نوعی از روند تصمیم‌گیری‌ها کنار گذاشته شده‌اند؛ چه در خروج امریکا از برجام و چه در مسیر جدید مذاکرات که عمدتا در مسیر گفت‌وگوی مستقیم تهران و واشنگتن پیش می‌رود.
سخنگوی اسبق دستگاه دیپلماسی کشورمان در ادامه خاطرنشان کرد: در این شرایط، اروپا می‌کوشد نقش و جایگاه خود را احیا کند.
تلاش برای صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بخشی از این راهبرد است.
در ظاهر اگرچه امریکا اعلام کرده است تا زمانی که مذاکراتش با ایران ادامه دارد، از قطعنامه‌های تنش‌زا در شورای حکام حمایت نمی‌کند، اما به نظر می‌رسد این اقدامات اروپایی‌ها نه‌تنها با رضایت ضمنی واشنگتن صورت می‌گیرد، بلکه در راستای سیاست اعمال فشار حداکثری امریکا علیه ایران نیز قابل تفسیر است.
مهمانپرست در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» مبنی بر واکنش‌های احتمالی ایران به اقدامات مخرب دول غربی تصریح کرد: در پیام‌ها و هشدارهای تهران تاکید شده است که هرگونه حرکت غیرمنطقی و خلاف حقوق بین‌الملل، با پاسخ قاطع ایران مواجه خواهد شد.
این هشدارها احتمالا حتی تا مرز تهدید به خروج از ان‌پی‌تی و قطع همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز پیش رفته است.
به گفته مهمانپرست، در شورای حکام نیز شاهد هستیم که گاه مجموعه‌ای از کشورهای غربی با استفاده از فضاسازی سیاسی، تصمیماتی را به تصویب می‌رسانند که هدف نهایی‌شان نه نظارت فنی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران، بلکه ایجاد فشار روانی برای زمینه‌سازی اقدامات بعدی ازجمله فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا بازگرداندن قطعنامه‌های فصل هفتمی است.
این دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه گفت‌وگویش با «اعتماد» تاکید کرد: اگر طرف‌های غربی بخواهند به دوران پیش از برجام بازگردند، طبیعی است که ایران نیز تعهدی برای حفظ الزامات آن نخواهد داشت و متناسب با منافع خود تصمیم‌گیری خواهد کرد.
مهمانپرست در پاسخ به دیگر سوال «اعتماد» در باب نقش‌آفرینی چین و روسیه در چنین فرآیند مخرب و تحمیلی از سوی آژانس، به «اعتماد» گفت: در چنین فضای پیچیده‌ای، جایگاه روسیه و چین به عنوان دو عضو دایم شورای امنیت هرچند برای ایران اهمیت دارد اما به واقع اولا روسیه درگیر جنگ اوکراین است و تلاش می‌کند ضمن حفظ جایگاه منطقه‌ای‌اش، از این بحران با حداقل آسیب عبور کند.
در این راستا، مشارکت در پرونده هسته‌ای ایران می‌تواند به مسکو در تعامل با غرب کمک کند؛ خصوصا که گفت‌وگوهای اخیر میان ترامپ و پوتین نیز گمانه‌هایی درباره نقش‌آفرینی آتی روسیه در این زمینه ایجاد کرده است.
به باور سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه ازسوی دیگر، چین همزمان با اوج‌گیری بحران‌های جهانی، ترجیح داده به جای ورود مستقیم به بحران‌ها، مسیر کلان خود را در رقابت اقتصادی با امریکا دنبال کند.
استراتژی چین نشان می‌دهد که این کشور با هوشمندی از درگیری دیگر بازیگران عبور کرده و برنامه‌های اقتصادی بلندمدت خود را با تمرکز کامل پیش می‌برد.
با این حال، در صورتی که شرایط در شورای امنیت ایجاب کند، بعید نیست چین و روسیه برای دفاع از منافع راهبردی خود، از حق وتو استفاده کنند.
البته در برخی سازوکارهای سازمان ملل که سازوکار تصمیم‌گیری برمبنای رای اکثریت است امکان استفاده از حق وتو برای روسیه و چین وجود ندارد.