دستگاه تصفیه آب زیر ذره‌بین؛ هزینه‌ای برای سلامت یا تبلیغی برای ترس؟
با افزایش نگرانی‌ها درباره کیفیت آب شهری، دستگاه‌های تصفیه آب به یکی از گزینه‌های پرطرفدار در خانه‌ها تبدیل شده‌اند. اما آیا این دستگاه‌ها یک ضرورت بهداشتی‌اند یا نتیجه‌ی تبلیغاتی‌اند ؟
آب، اصلی‌ترین منبع زندگی، در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبرو شده است؛ از خشکسالی و کاهش منابع آبی گرفته تا آلودگی‌هایی که گاهی کیفیت آب شهری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در این شرایط، دستگاه‌های تصفیه آب خانگی به‌عنوان راهکاری برای سالم سازی آب مصرفی مطرح شده‌اند.
اما آیا همه آنچه درباره این دستگاه‌ها می‌شنویم واقعیت دارد؟
این گزارش با نگاهی واقع‌بینانه، مزایا و نکات مهم پیرامون استفاده از این فناوری را بررسی می‌کند تا به شما کمک کند تصمیمی آگاهانه بگیرید.
برای شروع گزارش به سراغ آقای محمدی مدیر شرکت تصفیه واترلند واقع در خیابان سعدی تهران رفته ایم که حدود ۱۵ سال در زمینه فروش دستگاه‌های تصفیه آب فعالیت دارد.
در ابتدا، لطفاً درباره ضرورت استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی توضیح دهید.
آب مصرفی در شهرهای ما دیگر از منابع طبیعی مانند سد یا چاه تأمین نمی‌شود.
متأسفانه در تهران نه آبی از سدها داریم و نه چاه‌ها به دلیل خشکسالی و مدیریت نامناسب قابل استفاده‌اند.
آب شهری که مصرف می‌کنیم اغلب شامل فاضلاب تصفیه شده است که با وجود تصفیه اولیه، همچنان دارای بو، طعم ناخوشایند، لجن، جلبک و املاح معلق است.
بنابراین، استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی برای سلامت مردم ضروری است.
لطفاً درباره ساختار و عملکرد این دستگاه‌ها بیشتر توضیح دهید.
دستگاه‌های تصفیه آب خانگی معمولاً به روش اسمز معکوس کار می‌کنند که قادرند ذرات ریز تا یک ده هزارم میکرون را از آب حذف کنند.
این دستگاه‌ها شامل ۵ تا ۱۰ مرحله فیلتراسیون هستند.
سه مرحله اول پیش‌تصفیه هستند که شامل فیلتر الیافی (برای حذف ذرات معلق بزرگ‌تر از ۵ میکرون)، فیلتر کربن اکتیو (برای حذف بو و طعم نامطبوع) و فیلتر کربن بلاک (برای حذف کلر) می‌شود.
پس از آن، آب وارد فیلتر ممبران می‌شود که مهم‌ترین مرحله تصفیه است.
این فیلتر با اعمال فشار، ذرات بسیار ریز، از جمله نیترات، فلزات سنگین و سختی آب را حذف می‌کند و آب را کاملاً پاک و شفاف می‌سازد.
آب تصفیه شده سپس به مخزن ذخیره منتقل می‌شود و از طریق فیلتر کربن نهایی عبور می‌کند تا بو نگیرد.
در مرحله بعد، فیلتر مینرال یا معدنی ساز املاح مفید مانند کلسیم و منیزیم را به آب بازمی‌گرداند تا طعم و خواص طبیعی حفظ شود.
برخی دستگاه‌ها همچنین فیلترهای قلیایی‌ساز، اکسیژن‌ساز، ضدعفونی کننده UV و نانو سیلور دارند که کارکردهای مکملی برای افزایش کیفیت آب ارائه می‌دهند.
در بازار دستگاه‌های تصفیه آب چه برندها و انواعی وجود دارد؟
دستگاه‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند: برخی کاملاً ایرانی هستند و قطعات آن‌ها در داخل کشور تولید می‌شود، برخی مونتاژ چینی، هندی یا ویتنامی هستند که متأسفانه بعضی به نام برندهای تایوانی به فروش می‌رسند اما قطعات اصلی‌شان از کشورهای دیگر است.
همچنین دستگاه‌های اورجینال وارداتی از ویتنام یا تایوان نیز در بازار وجود دارد.
قیمت این دستگاه‌ها چگونه است؟
قیمت دستگاه‌ها بسته به کیفیت قطعات و کشور سازنده متفاوت است؛ دستگاه‌های فول ایرانی از حدود ۴ تا ۸ میلیون تومان، دستگاه‌های مونتاژ چین یا هند ۷ تا ۹ میلیون، دستگاه‌های ویتنامی مونتاژ شده ۸ تا ۱۰ میلیون، تایوانی مونتاژ شده ۱۱ تا ۱۵ میلیون و دستگاه‌های وارداتی اصل تایوان ۱۶ تا ۲۰ میلیون تومان قیمت دارند.
در چه فاصله زمانی باید فیلترها را تعویض کرد و هزینه نگهداری دستگاه چقدر است؟
سه فیلتر اول (الیافی، کربن اکتیو و کربن بلاک) هر شش ماه یکبار باید تعویض شوند، البته فیلتر الیافی که هوزینگ شفاف دارد ممکن است زودتر تغییر رنگ دهد و زودتر نیاز به تعویض داشته باشد.
فیلتر ممبران اصلی بین یک سال و نیم تا دو سال دوام دارد و فیلترهای پایانی مانند کربن نهایی و مینرال به صورت سالانه تعویض می‌شوند.
تعویض فیلترها چه مقدار هزینه در بر دارد؟
هزینه تعویض این فیلترها بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است.
فیلترهای مینرال و پست کربن نیز به طور جداگانه هزینه‌ای بین ۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان دارند.
نکات مهمی که خریداران دستگاه باید بدانند چیست؟
با توجه به اهمیت سلامت آب آشامیدنی و تأثیر مستقیم آن بر سلامت خانواده‌ها، به خصوص کودکان و سالمندان، توصیه می‌کنم هنگام خرید دستگاه حتماً به کیفیت و استانداردهای آن توجه کنند و از خرید دستگاه‌های بی‌کیفیت و متوسط خودداری کنند.
دستگاه‌های با کیفیت از مواد استاندارد و مرغوب ساخته شده‌اند و از ایجاد بو، طعم نامطبوع و آلودگی جلوگیری می‌کنند.
همچنین لازم است که دستگاه دارای گارانتی باشد و قطعات آن به راحتی قابل تعویض و تعمیر باشند.
در ادامه پایش میدانی گزارش خود پیرامون کیفیت آب شرب و دستگاه‌های تصفیه آب خانگی، این بار با آقای مهدی محمدی یکی دیگر از فعالان باتجربه در این حوزه گفت‌وگویی داشتیم.
این کارشناس که حدود ۲۰ سال است در زمینه فروش و نصب دستگاه‌های تصفیه آب فعالیت دارد، نکات مهمی را درباره لزوم استفاده از این دستگاه‌ها و نحوه انتخاب صحیح آن‌ها با ما در میان گذاشت.
او در ابتدا با اشاره به بحران کم‌آبی در کشور گفت:
«ما در ایران با کاهش منابع آبی روبه‌رو هستیم و آب‌های موجود اغلب از منابعی چون چاه‌ها تأمین می‌شوند.
کیفیت این آب‌ها اغلب مناسب شرب نیست و تصفیه‌خانه‌های شهری نیز نمی‌توانند به‌طور کامل آلودگی‌ها و املاح مضر را حذف کنند.
به همین دلیل استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب خانگی یک ضرورت است، نه انتخاب لوکس.»
وی در ادامه تشریح کارکردهای این دستگاه توضیح داد:
«این دستگاه‌ها، برخلاف برخی شایعات، هیچ عملیات شیمیایی روی آب انجام نمی‌دهند؛ بلکه فرآیند کاملاً فیزیکی دارند و عمدتاً از سیستم اسمز معکوس (RO) استفاده می‌کنند.
فیلتر اصلی این سیستم‌ها ممبران است که می‌تواند ذراتی تا یک‌دهم میکرون را از آب جدا کند، از جمله نیترات، نیتریت و بسیاری از فلزات سنگین.»
این کارشناس با تأکید بر اینکه کیفیت آب تصفیه شده با این دستگاه‌ها تفاوت محسوسی دارد، گفت:
«بسیاری از کسانی که مدتی از این آب استفاده می‌کنند، دیگر نمی‌توانند طعم آب شهری را تحمل کنند.
حتی در کیفیت پخت‌وپز و یخ تولیدشده در یخچال نیز تأثیر دارد.
من خودم زمانی که به شهرستان می‌رفتم، به دلیل سختی بالای آب (حدود ۷۵۰)، دچار مشکلات گوارشی می‌شدم.
اما بعد از نصب دستگاه تصفیه خانگی، سختی آب به حدود ۵۰ رسید و مشکلات من برطرف شد.»
چطور کیفیت آب منطقه زندگی خود را بسنجیم؟
به گفته این کارشناس، دستگاهی به نام TDS متر می‌تواند سختی آب را در منزل به‌راحتی اندازه‌گیری کند .
«این دستگاه قیمت بالایی ندارد و با آن می‌توان عدد سختی آب را به‌راحتی سنجید.
اگر سختی آب بالای ۳۰۰ یا ۴۰۰ باشد، حتماً استفاده از دستگاه تصفیه توصیه می‌شود.
حتی در برخی مناطق صنعتی، سختی آب به بالای ۱۰۰۰ می‌رسد.»
آیا این دستگاه‌ها میکروب‌ها را حذف می‌کنند؟
وی در پاسخ به این سوال گفت: «در آب شهری به‌دلیل کلرزنی، معمولاً نگرانی از بابت میکروب‌ها وجود ندارد.
اما در مواردی که به صورت مستقیم از آب چاه یا رودخانه استفاده می‌شود، از لامپ UV یا فیلترهای خاص استفاده می‌کنیم.
برای آب شهری این نیاز وجود ندارد.»
در بخش پایانی گفت‌وگو، این کارشناس به مخاطبان توصیه کرد:
«اگر قصد تهیه دستگاه تصفیه آب دارید، حتماً از فروشگاه‌ها و شرکت‌های معتبر خرید کنید.
متأسفانه برخی از فیلترهای موجود در بازار توسط کارگاه‌های متفرقه تولید می‌شوند که کیفیت بسیار پایینی دارند.
این فیلترها ممکن است از موادی تولید شده باشند که نه‌تنها تصفیه مناسبی انجام نمی‌دهند، بلکه سلامت مصرف‌کننده را هم به خطر می‌اندازند.»
همچنین ادامه داد دستگاه‌های تصفیه آب خانگی با کیفیت، نه‌تنها باعث بهبود طعم و کیفیت آب می‌شوند، بلکه تأثیر مستقیمی بر سلامت خانواده‌ها دارند.
این سرمایه‌گذاری کوچک، می‌تواند از بسیاری از مشکلات جسمی پیشگیری کند.»
خبرگذاری مهر با مرور گفت‌وگوهای انجام‌شده به این جمع‌بندی رسید است که کیفیت آب شهری در بسیاری از مناطق کشور، به‌ویژه در شرایط خشکسالی و برداشت از منابع غیرمطمئن، با چالش‌هایی همراه است.
مصاحبه‌شوندگان با اشاره به وجود املاح، بو، طعم نامطبوع و گاهی نیترات در آب، به کارکرد دستگاه‌های تصفیه آب پرداخته‌اند.
نکته مهم این است که این دستگاه‌ها، عمدتاً با روش فیزیکی اسمز معکوس عمل کرده و امکان حذف برخی آلاینده‌ها را فراهم می‌کنند.
در عین حال، تفاوت‌های زیادی در کیفیت دستگاه‌ها، فیلترها و نحوه نگهداری آن‌ها وجود دارد.
آنچه بیش از خرید یا عدم خرید اهمیت دارد، داشتن آگاهی نسبت به کیفیت آب مصرفی و منابع آن است.
تصمیم‌گیری آگاهانه درباره سلامت آب شرب، موضوعی فراتر از تبلیغ یا توصیه است.