تماشای برهه‌ای از زندگی امام خمینی (ره) از دریچه دوربین‌های مداربسته
امیرحسین خلیل‌زاده کارگردان مستند «ملاقات در مدار بسته» با اشاره به رویکرد این اثر گفت که قصد داشته است روایتی بی‌طرف و بدون قضاوت از امام خمینی (ره) ارائه کند.
امیرحسین خلیل‌زاده، یکی از کارگردانان مستند «ملاقات در مداربسته»، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره نحوه پرداختن به برهه‌ای از زندگی امام خمینی (ره) از زاویه دید دوربین‌های مدار بسته بیمارستان توضیح داد: مرحوم علی زاهدی از پیشکسوتان مستندسازی و انجمن سینمای جوانان، در آن زمان مدیر بنیاد نشر آثار امام خمینی (ره) بودند.
وی در این پروژه نقش موثری داشت.
از من دعوت کرد و گفت که راش‌هایی از امام خمینی (ره) در بیمارستان دارد و دوست دارد نگاه نویی به این موضوع داشته باشد.
من اهل چنین موضوعات سیاسی نبودم، اما به دلیل حق استادی که آقای زاهدی بر گردن من داشت، پذیرفتم که این راش‌ها را بررسی کنم.
ایده وجود دوربین به عنوان مشاهده‌گر مستقیم و بدون قضاوت برای من جذاب بود؛ چرا که وظیفه مستندساز، روایتی هرچه نزدیک‌تر به واقعیت است، حتی اگر از زوایای مختلف باشد.
وی افزود: امام خمینی (ره) شخصیتی هستند که نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان شناخته شده‌اند.
تمام ابعاد شخصی، اجتماعی، سیاسی، معنوی و فرهنگی ایشان در مقابل این دوربین به نمایش درمی‌آید.
همینجا بود که به ذهنم رسید که در این مستند دوربین را به عنوان یک کاراکتر در نظر بگیرم.
خلیل‌زاده درباره انتخاب تصاویر عنوان کرد: ما فیلم‌های زیادی داشتیم و بخش‌هایی از آن به دلایل مختلف، ازجمله مسائل محرمانه یا موقعیت‌های خصوصی، در اختیار ما قرار نگرفت.
من و تدوینگر حدود یک ماه به بازبینی این تصاویر پرداختیم و نقاط عطفی را که برای روایتِ مشاهده‌گر جذاب بود، انتخاب کردیم و برای آن قصه‌ای نوشتیم.
تمرکز قصه ما بر جنبه‌های انسانی و روزمره زندگی این شخصیت بود؛ از جمله برنامه‌های روزانه امام (ره) مانند مطالعه، نظافت، دیدارهای خانوادگی، خلوت‌های شخصی و ملاقات‌های رسمی و غیررسمی.
وی تاکید کرد: برخی تصاویر، مانند لحظات درمان یا لحظه فوت امام (ره)، به دلایل اخلاقی و احترام به حریم خصوصی، در فیلم قرار نگرفت.
همچنین بخش‌هایی که مربوط به جلسات سیاسی طبقه‌بندی شده بود، به‌دلیل عدم تمرکز ما بر روایت سیاسی، حذف شد زیرا هدف ما نمایش زندگی عادی امام خمینی (ره) بود، نه تحلیل فعالیت‌های خاص سیاسی.
کارگردان این مستند توضیح داد: تصاویر مستند «ملاقات در مدار بسته» مربوط به چهار سال پایانی زندگی امام (ره) بود که هر سال در فصل بهار در بیمارستان بستری می‌شدند.
این مساله فرصتی در اختیار ما قرار داد تا سیر تکاملی و تغییرات ایشان را طی این سال‌ها مشاهده کنیم.
به‌همین دلیل، رفت‌وآمدها در سال‌های مختلف متفاوت بودند.
نکته جالب این است که شاید برخی مسائل روزمره امام (ره) مانند گوش‌دادن به رادیو، در آن سال‌ها برای کسی جذاب نبود اما این جزئیات تصویری واقعی و انسانی از یک چهره جهانی ارائه می‌داد.
وی در ادامه گفت: رفت‌وآمدهای سفرای کشورهای مختلف و خانواده امام (ره) به بیمارستان ازجمله نکات قابل‌توجه مستند بود اما عمدا از پرداختن به جزئیات هویتی افراد خودداری کردیم.
مثلا روی نسبت خانوادگی افراد تمرکز نکردیم، زیرا هدف ما حفظ حریم خصوصی و وفاداری به روایت دوربین مداربسته بود که صرفا یک ناظر است از این رو به دنبال تحلیل روابط نبودیم.
خلیل‌زاده درباره نسخه‌های مختلف مستند بیان کرد: این مستند ۲ نسخه دارد؛ یک نسخه با پایان‌بندی وصیتنامه احمدآقا خمینی و یک نسخه با پایان‌بندی سخنان رهبر انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، که نسخه دوم بیشتر دیده شده است.
وی درباره شرایط و بودجه کم ساخت این مستند مطرح کرد: من این مستند را در سال ۹۸ با هزینه بسیار کمی ساختم اما خوشبختانه در این سال‌ها بسیار دیده شده است.
درحالی که هر سال در سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) حتی یک صحنه از فیلم پرهزینه‌ای مانند «فرزند صبح» جایی به نمایش درنمی‌آید.
این کارگردان با اشاره به اینکه با زاویه دید انسانی و شاعرانه به یک موضوع سیاسی پرداخته است، گفت: در ساخت مستند، زاویه دید بسیار اهمیت دارد.
وقتی زاویه دید شما در راستای یک تفکر یا علیه آن باشد، ممکن است درگیر حواشی شوید.
اما نگاه ما در «ملاقات در مدار بسته»، شناخت و معرفی شخصیت بدون قضاوت و بدون واسطه بود.
دلیل علاقه من به ساخت این مستند، پرداختن به یک سوژه سیاسی با رویکردی غیرسیاسی بود زیرا من نگاهی تاریخی و فراحزبی به یک شخصیت تأثیرگذار در تاریخ داشتم.
من فعال سیاسی نیستم که بخواهم موضعی بگیرم، بلکه می‌خواستم روایتی مستند از خلوت‌ها و لحظات خصوصی امام (ره) ارائه کنم.
این ویژگی، مستند ما را از آثار سفارشی متمایز می‌کند.
این مستند نه در جهت تایید و نه رد گفتمان خاصی است، بلکه روایتی صادقانه از بخشی نادیده‌شده از زندگی یک شخصیت جهانی را ارائه می‌کند.
خلیل‌زاده در پایان متذکر شد: ما مستندسازان همواره در مواجهه با برخی مدیران و مقامات با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم اما در این مستند، به‌دلیل نگاه انسانی و شاعرانه‌ای که داشتیم به مشکل خاصی برنخوردیم.
مثلاً تصویر یک فرد خاص در فیلم بود که به ما گفتند این تصویر را پاک کنیم و ما هم به راحتی پذیرفتیم زیرا خللی در روایت اصلی ایجاد نمی‌کرد.
برای من مهم بود که زندگی چندبعدی امام (ره) را به تصویر بکشم.
مستند «ملاقات در مدار بسته» به کارگردانی امیرحسین خلیل‌زاده و مهدی جوزایی و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر روایتی نادیده از روزهای پایانی عمر امام راحل را نمایش می‌دهد.
امام خمینی (ره)، چند روز قبل از ارتحالشان در بیمارستان بستری بودند و دوربین مدار بسته‌ای دائما ایشان را نظاره می‌کرد.
تصاویر این دوربین، لحظات خاصی را رقم زده است.
روزهای بستری شدن امام خمینی (ره) در بیمارستان از نگاه دوربین مدار بسته اتاق ایشان در این مستند به تصویر کشیده شده است.