۱۴ خرداد ۶۸؛ روزی که ایران عزادار شد/ «امام رفت، اما راهش ماند»؛ پیام رسانه‌ها در روزهای سوگ +تصاویر
سی و ششمین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) بهانه‌ای است برای بازخوانی اتفاقات رخ‌داده در چند روز رحلت، تشییع و انتخاب جانشین بنیان‌گذار کبیر انقلاب؛ روزهایی که ایران سوگوار روح خدا بود.
به گزارش مشرق؛ صبح ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ بود، همه مردم مضطرب و نگران پیر جماران، پیگیر اخبار امام امت از طریق رادیو، تلویزیون و روزنامه‌ها بودند و مثل همیشه اخبار رادیو را گوش می‌دادند، که محمدرضا حیاتی، گوینده رادیو و تلویزیون، ساعت ۷ صبح، با بغضی در گلو اعلام کرد: «بسم‌الله الرحمن الرحیم.
انا لله و انا الیه راجعون.
روح بلند رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی(ره) به ملکوت اعلا پیوست.»
این گوینده رادیو و تلویزیون در گفتگویی در ۱۲ خرداد ۹۱ گفته بود: آن حادثه تأسف‌آور روز ۱۴ خرداد سال ۱۳۶۸ هرگز برای من فراموش‌شدنی نیست، رحلت امام حادثه بزرگی بود و من هم گوینده باسابقه و کهنه‌کاری نبودم، فردی بودم که به‌عنوان یک گوینده، زیاد به من بها نمی‌دادند، حدود ۶ سال سابقه کار در رادیو و تلویزیون داشتم، اگرچه اکثر خبرهای دوران جنگ و دفاع مقدس را من اعلام می‌کردم، اما گویندگان پیشکسوت دیگری هم برای اعلام خبرهای مهم بودند اما این خواست خدا بود که اعلام خبر ارتحال امام نصیب من بشود و گوینده آن خبر من باشم.
محمد هاشمی رفسنجانی رئیس وقت صدا و سیما، از شب دشوار و تصمیم‌های پرمناقشه برای نگارش و اعلام خبر ارتحال امام خمینی (ره) می‌گوید: "هیچ‌کس نمی‌خواست مسئولیت مستقیم اعلام این خبر را بپذیرد.
بحث و گفت‌وگوهای زیادی شکل گرفت.
برخی گفتند نباید امشب اعلام شود، برخی دیگر ساعت‌های مختلفی را پیشنهاد دادند.
در نهایت تصمیم جمعی این شد که خبر رحلت حضرت امام ساعت ۷ صبح فردا اعلام شود، و بیانیه رسمی توسط صدا و سیما قرائت شود.
همه در نوشتن بیانیه تردید داشتند.
هیچ‌کس نمی‌خواست اولین جمله را بنویسد.
حتی وقتی پیشنهاد شد که آیت‌الله خامنه‌ای، که آن زمان رئیس‌جمهور و یکی از شخصیت‌های اصلی کشور بودند، بیانیه را تنظیم کنند، ایشان گفتند: «من نمی‌توانم بنویسم».
در نهایت، تصمیم بر این شد که بیانیه توسط صدا و سیما تهیه شود.
گوینده باید کسی می‌بود که صدایش توان انتقال این غم عظیم را داشته باشد، اما در عین حال مردم را هم آرام کند.
در نهایت آقای حیاتی برای قرائت انتخاب شد.
ایشان با صدایی لرزان و بغض‌آلود، در حالی که اشک در چشمان همه حلقه زده بود، بیانیه را قرائت کرد."
حیاتی نمی‌دانست بغضی که در گلوی وی بود چگونه در عرض چند ثانیه به سراسر ایران منتقل شد، بغض از دست دادن پدری مهربان، امامی استوار، قدرتمند با روحی پرفتوح و عظیم سراسر کشور را فراگرفت، پدر و مادرها گریه و زاری سر دادند، بچه‌ها غم و اندوه را با تمام وجود لمس کردند، گویی ایران یتیم شده بود، روزنامه‌ها و رسانه‌ها نیز از این قاعده مستثنا نبودند و علاوه بر غم و اندوه، در بهت فرورفته بودند.
ایران غرق در اندوه و ماتم
دراین‌بین، روزنامه‌های ۱۴ خرداد تیترهای مختلف و سراسر غم و اندوهی داشتند، « کیهان» با تیتر «جهان اسلام در سوگ امام خمینی» سعی در بیان عمق غم و اندوه ملت مسلمان جهان در فراق یار داشت، آری، همه آزادیخواهان جهان و مبارزان با استکبار جهانی و مظلومان و محرومان و مستضعفین ماتم‌زده شدند.
« اطلاعات» نیز تیتر «امام خمینی به ملکوت اعلی پیوست» را با خط درشت و یک تصویر از امام راحل در صفحه اول قرار داد.
روزنامه «جمهوری اسلامی» نیز از تصویر غم و اندوه بازنماند و با تیتر «روح بلند امام به ملکوت اعلی پیوست» به تشریح این خبر حزن‌انگیز پرداخت، این عکس‌العمل‌ها محدود به داخل کشور نمی‌شد، ژاپن تایمز نیز در مقاله‌ای با عنوان « رحلت یک ابرمرد» امام خمینی را شخصی خواند که دنیای اسلام را به لرزه درآورد و هر دو ابرقدرت را به مبارزه طلبید.
تلویزیون چکسلواکی سابق نیز در روز چهاردهم خردادماه ۶۸، خبر ضایعه جبران‌ناپذیر ارتحال حضرت امام خمینی را به‌عنوان «فاجعه‌ای عظیم» اعلام کرد.
خبرگزاری آلمان نیز اعلام کرد: «امروز اکثر شیعیان جهان برای درگذشت مردی که او را مسیح قرن بیستم می‌دانند عزاداری می‌کنند.» ، رادیو مسکو نیز گفت: «انسانی چشم از جهان فروبست که مردم ایران را برای پیکار علیه حکومت سلطنتی برانگیخت و به سلطنت دو هزار و پانصدساله ایران خاتمه داد.»
در کشور و کف خیابان‌ها، اما عاشورایی برپاشده بود، مردم بر سر و سینه می‌زدند، عده‌ای با شنیدن خبر رحلت امام، از شهرستان‌ها راهی تهران شدند، ایران سراسر مبهوت و ماتم‌زده رحلت مردی بود که مسلمین و آزادیخواهان جهان را رهبری می‌کرد.
ساعت‌ها مقابل تلویزیون اشک می‌ریختم
یکی از اساتید بازنشسته دانشگاه در مورد حال و هوای خود و مردم بعد از رحلت امام خمینی(ره) گفت: مردم برای شرکت در مراسم وداع با پیر جماران به‌سوی مصلای تهران حرکت کردند، چشم‌ها اشک‌بار و غم و غصه بر همه مستولی شده بود.
وی ادامه داد: من ساعت‌ها مقابل تلویزیون نشسته بودم و اشک می‌ریختم، منتظر بودم تا کسی در تلویزیون و یا رادیو اعلام کند که خبر رحلت امام دروغ است، کسی تکذیب کند و یا بگویند امام جانی دوباره یافته است، اما این اتفاق هرگز نیفتد.
فاطمه تاجیک اضافه کرد: قبل از اعلام خبر رحلت امام(ره) رادیو دائماً قرآن پخش می‌کرد و همین امر موجب نگرانی من شده بود، چرا این‌قدر قرآن، چه شده است، رحلت امام بدترین خبری بود که در شرایط آن روز به این ملت می‌توانست داده شود.
سراسر کشور تا پایان هفته تعطیل شد و علاوه بر آن ۴۰ روز عزای عمومی در کشور اعلام شد، گویی گرد غم و اندوه بر کشور پاشیده بودند.
بالگرد حامل پیکر امام نتوانست فرود آید
مردم در پی زمان تشییع و تدفین امام(ره) بودند، بالاخره زمان تشییع اعلام شد، همه به تهران آمده بودند، قرار بود وداع ملت صبور ایران با امام بزرگوار صورت بگیرد و سپس مراسم تدفین برگزار شود، همه مردم برای وداع به مصلا آمده بودند.
سام توکلی جعفری که زمان ارتحال امام(ره) ۸ سال بیشتر نداشت و به همراه پدر و مادر خود برای وداع با بنیان‌گذار جمهوری اسلامی به مصلا رفته بود، در گفتگو با مهر شور و هیجان موجود در مراسم وداع را با دیدگاه بچه‌گانه خود توصیف کرد و افزود: مادرم مرتباً گریه می‌کرد، پدرم او را تسلی می‌داد، مصلا پر از جمعیت بود، مردم قصد بازگشت نداشتند، همه منتظر امام خود بودند، بالگرد حامل پیکر مطهر امام به‌قصد انتقال امام در جایگاه طراحی‌شده قصد فرود داشت.
وی اضافه کرد: عزاداران با نزدیک شدن بالگرد جلو رفتند، بسیاری از مردم پایه‌های بالگرد را گرفتند، بالگرد با مشاهده این جمعیت عظیم و رعایت مسائل ایمنی از فرود پشیمان شد و قصد اوج گرفتن داشت ولی جمعیت زیادی که بالگرد را گرفته بودند این امکان را از آن سلب می‌کردند، بالاخره عزاداران به عقب هدایت‌شده و مکان فرود بالگرد مهیا شد و بالگرد حامل پیکر امام(ره) به زمین نشست و پیکر مطهر امام را به جایگاه وداع مردمی حمل کردند.
محمد مهمان‌دوست، از شاهدان عینی مراسم وداع با پیکر امام خمینی(ره) گفت: به عقیده من، علی‌رغم این‌که رادیو، تلویزیون و چند روزنامه تنها منابع اطلاع‌رسانی رسمی در کشور بودند اما اطلاع‌رسانی بسیار خوبی انجام شد، در ایام تعطیلات رسمی کشور برای ارتحال امام، روزنامه‌های رسمی چاپ می‌شدند تا پاسخگوی سؤالات موجود در بین افکار عمومی و نیز روایت دقیق حضور پرشور و حماسی مردم در وداع با رهبر امت باشند.
اما بعد از رحلت امام همچنان سرخط رسانه‌ها در اختیار اخبار روح خدا بود.
روزنامه « ابرار» در شماره چهارشنبه ۱۹ خرداد از شعر عارفانه‌ای خبر داد و از آن به‌عنوان هدیه عارفانه به عاشقان امام خمینی نام برد که به میلیون‌ها عزادار هدیه شده است و این شعر، همان شعر معروف عرفانی « من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم، چشم بیمـار تـو را دیـدم و بیمار شدم» بود.
این شعر را سیداحمد خمینی یادگار امام (ره) در اختیار رسانه‌ها قرار داده بود.
«جمهوری اسلامی» در توصیف حضور پرشور مردم در وداع با خمینی کبیر در ۱۶ خردادماه تیتر «امت با راه امام تجدید بیعت و با پیکر پاکش وداع کرد» و تیتر « امت در تشییع امام قیام کرد» در ۱۷ خرداد را همراه با تصویری از حضور مردم عزادار در وداع با رهبر خود انتخاب کرد.
این روزنامه جمعیت حاضر در باشکوه‌ترین مراسم تشییع جهان را ۱۰ میلیون نفر تخمین زد، از سویی با بیان جمله « راه ما، راه امام خمینی است و در این راه با همه قدرت و قاطعیت حرکت خواهیم کرد» از مقام معظم رهبری، سعی در مدیریت نگرانی، مردم در مورد سرنوشت انقلاب اسلامی داشت.
دنیا با مشاهده مراسم وداع با امام حیرت‌زده شد
آیت‌الله سید مرتضی محمودی گلپایگانی، باسابقه‌ترین امام‌جمعه کشور در مورد حضور جمع کثیری از مردم ایران در مراسم وداع با امام خمینی(ره) می گوید: حضور مردم، جایگاه امام عزیز در دل ملت ایران را به دوست و دشمن نشان داد، همه دنیا با دیدن این مراسم وداع حیرت کرده و به عمق عشق و علاقه مردمی به امام عظیم الشان پی بردند.
اروپایی‌ها و دیگر کشورهای جهان نیز نسبت به حضور مردم در وداع با امام عظیم الشان واکنش نشان دادند، خبرگزاری فرانسه با بیان این‌که «تهران از زمان اولین روزهای انقلاب تاکنون چنین جمعیت عظیمی را به خود ندیده است» نسبت به پوشش خبری حضور پرشور مردمی در مراسم وداع با امام امت اقدام کرد، کانال دوم « آی.
تی.
ان» مراسم وداع با امام را بزرگ‌ترین تشییع‌جنازه‌ای نامید که تاکنون دیده‌شده است.
تلویزیون فرانسه زبان بلژیک در روز شانزدهم خردادماه ضمن پخش خبر مراسم تدفین امام خمینی اضافه کرد «ازدحام جمعیت در تهران بی‌سابقه بود و سعی مردم برای دسترسی به تابوت به حدی بود که موجب تأخیر در تدفین گردید.»
طبق گفته روزنامه « اکونومیست» عظمت مراسم سوگواری توده‌های ایرانی در غم فقدان رهبرشان نشان داد که جمهوری اسلامی رژیمی پایدار است.
ملت در ادامه مسیر امام راحل ثابت‌قدم و مصمم هستند
پاپ، در مورد حضور میلیونی مردم ایران اسلامی سر تعظیم فرود آورده و اعلام کرد: باید درباره آنچه آیت‌الله خمینی در کشورش و در بخش وسیعی از جهان انجام داده با احترام عظیم و تفکری عمیق اظهارنظر کرد.
روز ۱۵ خرداد ۶۸ در سریلانکا و نیز نزد شیعیان پاکستان به احترام بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران عزای عمومی اعلام شد، در تایلند، فیلیپین، برونئی، مالزی، اندونزی، چین، کره جنوبی، ژاپن و بسیاری از کشورهای دیگر آسیایی مراسم عزاداری برای رهبر فقید انقلاب اسلامی برگزار شد.
در اروپا نیز کشورهای آلمان غربی سابق، دانمارک، بلژیک، هلند، انگلستان، فرانسه و بسیاری دیگر از کشورهای جهان مراسم عزاداری امام(ره) را برگزار کردند.
پس از برگزاری مراسم وداع باشکوه با امام، همه دنیا به‌خوبی فهمیدند این ملت در ادامه مسیر امام راحل ثابت‌قدم و مصمم است و انتخاب سریع و بدون حاشیه رهبر معظم انقلاب سبب شد تا همه جهانیان به پایه‌گذاری بی‌عیب و نقص انقلاب اسلامی اذعان کردند.
اقدام سریع مجلس خبرگان در انتخاب رهبری قابل‌تقدیر است
«کتاب یادها - ۱۳، ص ۴۲۴» به نقل از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی(ره) ، می‌نویسد: «قرار شد خبر فوت را قدری دیرتر اعلام کنیم تا خبرگان به تهران بیایند و رهبر انتخاب شود و دوباره به شهرستان برگردند، صبح فردا جلسه خبرگان آغاز شد.
وصیت‌نامه را آوردیم.
آقا نوشته بود به ترتیب احمد آقا، رئیس‌جمهور، رئیس مجلس، رئیس دیوان عالی کشور یا یکی از اعضای شورای نگهبان وصیت‌نامه را برای مردم بخواند.
احمدآقا آمادگی نداشت، آیت‌الله خامنه‌ای آن را خواند، حدود دو ساعت و نیم طول کشید، ظهر شد، نماز خواندیم.
عصر دوباره جلسه گذاشتیم.
بعضی طرفدار رهبری شورایی و بعضی طرفدار رهبری فردی بودند، اسامی مختلفی هم مطرح شد، آیت‌الله خامنه‌ای گزینه اصلی بود، یک نفر دستش را برد بالا برای مخالفت، کلی هم حرف زد و دلیل آورد، اعضاء نپذیرفتند و همان آقای مخالف انتخاب شد برای رهبری انقلاب.»
رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی استان تهران در آستانه سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) و قیام ۱۵ خرداد، برنامه‌های این شورا را برای روزهای چهاردهم و پانزدهم خرداد اعلام کرد.
حجت الاسلام والمسلمین سید محسن محمودی رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی استان تهران ۱۴ خرداد را فرصتی بسیار مهم جهت تبیین شخصیت امام خمینی (ره) و معرفی وی به نسل حاضر و نسل‌های آینده دانست.