امام باقر(ع) نهضت فرهنگی را بر شالوده آموزه‌های وحیانی و سنت بنا نهاد
حجت الاسلام احمدی در یادداشتی نوشت:مرجعیت علمی امام درجامعه اسلامی تا بدانجا بود که جمعی از اندیشمندان از پیروان مذاهب اسلامی او را به دلیل وسعت علمش می‌ستودند و برای تعلیم به نزدش می‌رفتند.
به گزارش خبرنگار مهر، امروز سالروز شهادت امام محمد باقر (ع) است.
در همین راستا حجت الاسلام حمید احمدی رئیس کمیته فرهنگی آموزشی اربعین در یادداشتی به بسط و تعمیق مدرسه اهل بیت با تدبیر امام باقر (ع) پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:
از صبح‌دم عاشورا در دامن معلمی که نقش آفرین عرصه جهاد فکری و حافظ خون شهیدان آن معرکه خونین بود، رشد یافته و تمام وجودش بیش از سی سال جرعه نوش اسرار وآلام کربلا از پدر بود و همه آن مصائب و جراحت‌ها را که بر قلب و روح پدر جاری و باقی بود، چشید.
در دامن پدر آموخته بود که کربلا آغاز نهضتی و مدرسه‌ای است که باید آرمان‌های نبوی و علوی را در آن پی‌جویی کرد و اندیشه و ارزش‌های اسلام را اهتلا بخشید.
لذا در سخت‌ترین شرایط در دوران استبداد و خفقان ظالمانه مروانیان از سال ۹۵ تا سال ۱۱۴ هجری سکان رهبری شیعیان را به دست گرفت.
چون پدر که بعد از نهضت خونین و الهی عاشورا، رغم همه تنگناها جبهه فرهنگی و علمی را گشود تا اندیشه و ارزش‌های مکتب اهل بیت علیهم السلام بسط و تعمیق یابد.
امام باقر علیه‌السلام در ادامه این نهضتی که بعد عاشورا با جهاد فکری و فرهنگی امام سجاد علیه‌السلام آغاز شده بود، با تلاش و جهاد علمی و با تربیت نخبگان به تقویت بنیه‌های معرفتی آن پرداخت.
انسان‌های اهل اندیشه و فرهیخته زیادی را تربیت و رشد دادند.
چنان‌چه حسب گزارش‌های تاریخی معتبر ۴۶۲ شخصیت فرهیخته علمی و اندیشمند از ملیت‌های مختلف را از شاگردان و تربیت شدگان آن حضرت نام برده‌اند .۱
مرجعیت علمی امام در جامعه اسلامی تا بدانجا بود که جمعی از اندیشمندان از پیروان مذاهب اسلامی او را به دلیل وسعت علمش می‌ستودند و برای تعلیم به نزدش می‌رفتند.
انبوه روایات در زمینه‌های فقه، اعتقادات، اخلاق و تربیت و دیگر علوم اسلامی که از محدثان شیعه و اهل سنت بر جای مانده، گواه مقام و منزلت و تلاش بی‌وقفه حضرت است.
اوج گیری فعالیت علمی و فرهنگی امام به تناسب شرایطی بود که شیعیان و جامعه بدان نیاز داشتند.
چون قلمرو پهناور اسلامی آن روز در اوج فرقه گرایی، افراطی‌گرایی و تفریط قرار داشت.
که خود تهدیدی بود علیه موجودیت اندیشه و هویت اسلامی.
پیروان‌مکتب اهل بیت در چنین اوضاعی لازم بود اولاً هویت فرهنگی خویش را به درستی و دقت و ظرافت بشناسند و ثانیاً بدان شناخته و تعین یابند.
از سوی دیگر، هجوم اندیشه‌ها و آرای جدید از مکاتب غیر اسلامی به دلیل باز شدن مرزهای کشورهای بزرگ و صاحب فرهنگ و پیشینه تمدنی و ادیان مختلف به دلیل فتوحات و ارتباطات گسترده و چه به سبب جاذبه‌های دینی، فرهنگی، علمی و بازرگانی امام و همه نخبگان دینی و فرهنگی را واداشت به ایمن سازی فکری جامعه و مسلمانان همت بگمارند.
امام علیه‌السلام با درک این شرایط و ضرورت، با ژرف‌اندیشی، برای هویت بخشی به شیعیان و دفاع از اندیشه اسلامی در مقابل جریان‌های جدید غیر دینی، التقاطی، الحادی وانحرافی، نهضتی علمی و فرهنگی را بر شالوده آموزه‌های وحیانی و سنت نبوی بنیان نهاد.
بی تردید پیش نیاز آن ایجاد سرمایه انسانی وارسته و اندیشمندی بود که رهاوردش تکوین و رشد مدرسه فقه و حدیث و کلام شد که خود مهد تربیت اندیشمندان بزرگ و متعهد گردید.
شخصیت‌های بزرگی از اهل فکر و دانش همانند: زُرارِة بن اَعیَن ممتازترین شاگرد امام باقر علیه السلام و از برجسته‌ترین متکلمان، محدثان، فقیهان و از رهبران بزرگ دینی در عراق بود و از تدوین کنندگان مکتب حقوقی شیعه به شمار می‌رود.
محمد بن مسلم بن ریاحی الطائفی از معتمدترین و موفق‌ترین شیعیان در عراق و راوی هزاران حدیث از امام است.
او در کنار علم حدیث در حقوق و قضا نیز تبحر و دانش فراوان داشت.
ابوبصیر لیث البختری فقیه بزرگ، کمیت اسدی شاعر نامدار و برجسته شیعی و ابوحمزه ثمالی، از فقیهان و محدثان و عارفان بزرگ شیعه، از جمله این ستارگان مدارس فکری و علمی امام هستند.
در کنار این جهاد و تلاش ایجابی، مبارزه و نفی و نقد اندیشه‌های انحرافی و توجیه‌گر وضیعت ناهنجار و ظالمانه حکومت و فرقه‌ها همانند قدریه، مرجئه، غلات، مهدویت دروغین و عالمان وابسته و متملق همراه با نفی مشروعیت حکومت پرداخت .۲
در کنار این تلاش عظیم علمی و فرهنگی، هوشمندانه با اتخاذ تقیه به عنوان استراتژی حفظ اقلیت و سپر امنیتی برای شیعیان- با توجه به جریان تندروی که از سوی برخی گروه‌های شیعی در حال شکل گیری بود-، همراه با دفاع عقلانی از اندیشه و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام به حفظ و بسط فرهنگ و مدرسه اهل بیت علیهم السلام پرداخت و موجب گسترش پهنه جغرافیایی و تعداد شیعیان شد و در این راه موفق گردید نهضتی بزرگ را با تربیت سرمایه انسانی والا و ارزشمند و با اتخاذ راهبرد درست بنا نهد و بسط دهد و با تولید اندیشه و گسترش فرهنگ، در مانایی مکتب اهل بیت‌علیهم‌السلام نقش محوری داشته باشد.
۱- بنگرید به رجال کشی، ص ۷۵
۲- انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، ج ۱، ص ۲۶.